Al meer dan 25 jaar zingt Paul Mc Namara heldentenor partijen over de hele wereld, met name in Duitsland. De van oorsprong Ierse tenor helpt sinds 2019 als artistiek leider van de Dutch National Opera Academy (DNOA), jonge zangers op weg in hun carrières in de lastige operawereld. Vanaf 30 september staat hij in Das Wunder de Heliane van Korngold bij De Nederlandse Reisopera. Hij zingt de rol van de Schwertrichter.

Het toeval, als dat bestaat, wil dat een van de recentelijk afgestudeerde zangers van DNOA, tenor Hugo Kampschreur, ook een rol in de productie heeft. Hij zingt de rol van Ein junger Mensch. Hoe vergaat het de twee tenoren samen in deze productie? We spraken een paar dagen voor de premiere.

Paul, hoe kan je een zangerscarrière combineren met het runnen van de DNOA?

 Paul McNamara: ´Ik kom uit een gezin met een artistieke moeder en een zakelijk vader. Er bestond dus bij mij altijd al een belangstelling voor meerdere dingen. Ik wist dat ik iets met theater wilde, niet dat ik persé wilde zingen, maar de manier waarop theater tot stand komt, hoe een operaproductie tot stand komt, heeft me altijd al gefascineerd. Ik studeerde aanvankelijk als bariton, maakte na mijn debuut een vijfjaar durende stemvakwisseling en ging als freelance heldentenor aan de slag. In Duitsland zong ik in heel erg veel verschillende theaters en ik was altijd benieuwd hoe men om ging met de middelen die men had om een theater te runnen. Daar was men tot op zekere hoogte minder afhankelijk van wat het publiek verlangt, dus er werd theater gemaakt onafhankelijk van het feit of mensen kaartjes kochten.  Dat is na Corona wel veranderd en nu hebben veel theaters maar een derde van de bezoekersaantallen en moeten ze wel degelijk gaan nadenken over wat het publiek wil zien. Maar het is een heel rijk creatief theaterlandschap.

Op een goed moment maakte de Ierse Arts Council middelen vrij voor de ontwikkeling van operaprojecten met nieuwe impulsen voor makers en producers. Ik heb toen met collega Colette McGahon het Opera Collective Ireland voor jonge zangers opgericht.

Middelen

Mijn instelling is altijd kijken naar wat we wel hebben in plaats van wat er allemaal niet is. We gingen dingen vormgeven voor jonge zangers met de middelen die we hadden en we streefden, ook nu bij DNOA, naar het optimale resultaat binnen de grenzen die we opgelegd krijgen. Dit zijn de middelen die we hebben, hier moeten we het mee doen.

Daarnaast was ik nog een fulltime zanger. Onze opleiding bij DNOA, en dat heb ik al vaak gezegd, is geen zangopleiding. Het is een opleiding voor zangers die alle aspecten van het operavak moeten leren kennen. Ik ken het operavak, ik zit er nog steeds in. Ik ben een zanger en wat doen zangers? Die zingen, dus dat doe ik. ´

Nu dus bij de Nederlandse Reisopera, in Das Wunder der Heliane. Hoe voelt het om in een productie te staan met een ex-student van DNOA?

Paul:´Heel gewoon, net zoals met alle andere collega’s. Hugo is geen ex-student maar een nieuwe collega voor mij en het bijzondere is dat ik ook van hem, en van de andere collega’s leer. Je moet altijd blijven leren.  Je bent nooit op je eindpunt aangekomen. Ik zeg dat ook in mijn auditietrainingen. ´Het gaat om de weg er heen, niet om het doel’. Zangers, en zeker jonge zangers die auditie doen, zijn erg doelgericht, de uitkomst van de auditie is het belangrijkst, terwijl ik ze juist probeer bij te brengen dat het om het hele zangproces gaat, want dat vergeten ze op het moment van zo´n spannende auditie vaak. Ik probeer ze te leren dat het gaat om het plezier om op het toneel te staan.’

Je staat nu voor het eerst in een productie van een van de Nederlandse gezelschappen, waar je als artistiek leider van DNOA nauw mee samen werkt. Ligt er extra druk op je, ook naar je eigen studenten?´

Paul:´Nee eigenlijk niet. Het is voor mij in ieder geval net zoals met elke productie. De spanning van het zingen met nieuwe collega´s en het niet weten wat het publiek ervan zal vinden is niet anders als je DNOA artistiek leider bent en voor eigen publiek zingt. Het is natuurlijk wel zo dat het voor mij een beetje anders is omdat ik als leider van DNOA mezelf de opdracht had gegeven het Nederlandse operalandschap te leren kennen, ervoor te zorgen dat DNOA een deel van het ecologische systeem werd en ik heb veel genetwerkt en mij eigen internationale netwerk gebruikt, en nu zing ik bij een van die gezelschappen.

Dat er een ex-DNOA student in de productie zingt is juist heel leuk. Ik ben niet zo’n moeder- hen die altijd over de kuikentjes blijft waken. Ik hoop juist dat studenten hun eigen weg vinden, in vrijheid zullen zingen, onafhankelijke artiesten worden.´

Ex-student

Hugo Kampschreur, afgestudeerd aan de DNOA, zingt in Das Wunder Heliane de rol van ‘Ein junger Mensch’. Hoe is het voor hem om met Paul McNamara op het toneel te staan?

Hugo: ’Aan de ene kant is het net zoals met andere nieuwe collega’s in een productie te staan, maar met Paul was de eerste repetitie toch wel bijzonder. Een paar maanden geleden gaf hij me nog les en nu sta ik opeens naast hem op het podium. Paul en DNOA hebben ons echt de tools meegegeven om een professionele artiest te worden. Dat betekent goed voorbereid en vooral ook ín de rol zijn vanaf de eerste repetitie. Paul had veel aandacht voor wat het betekent om als professional gezien te worden. Daarnaast was zijn focus binnen het zingen gericht op wat volgens hem echt zingen moet zijn; de beleving van de tekst in relatie tot de harmonische structuur van de muziek om een diepere connectie met de muziek te krijgen.

Studie en praktijk

Toen ik hem hoorde, bracht hij dat allemaal ook echt in de praktijk. Ik had hem eigenlijk maar een of twee keer eerder gehoord als zanger. Hij werd op het laatste moment gevraagd ergens in te vallen en moest daarom op het conservatorium inzingen. En heel af en toe deed hij tijdens een les of een repetitie op het conservatorium wel iets voor, maar nu ik hem echt hoorde zingen, was ik erg onder de indruk. Hij heeft een jong, helder en echt mooi geluid en hij brengt in de praktijk wat hij ons geleerd heeft. Ik vind het vooral erg leuk om hem op een andere manier, als zanger, mee te maken en heb gelukkig het gevoel dat ik hem nog steeds om raad kan vragen. Hij is toch ook, zonder dat echt te laten zien, op een bepaalde manier een beetje extra bij mij, als ex-student, betrokken.‘

Proefrit

Paul McNamara: ‘Het is natuurlijk leuk om te ontdekken of dat wat wij in de opleiding proberen te onderwijzen in de praktijk ook werkt. Een soort proefrit. Als artiest heb ik geprobeerd de studenten een aantal dingen te leren. Vrij te zijn, vrij te zingen en professioneel te zijn. Maar ook je af te vragen;’ Waar hoor ik, wat voor bijdrage kan ik leveren?’ en ik heb ze altijd gezegd; ‘Zorg ervoor dat je altijd meerdere snaren op je boog hebt, meerdere wapens in het vuur hebt’. Dat is mijn persoonlijke visie en is niet per sé een onderdeel van het officiële curriculum van DNOA. Ik zelf heb het zingen altijd gecombineerd met administratieve- of onderwijsfuncties en doe dat nog steeds. Persoonlijk vind ik dat zangers ook leren nadenken en kijken naar wat er naast een zangcarrière mogelijk is.’

Portfolio carrière

Paul:’ Ik heb zelf een portfolio carrière, met meerdere bezigheden en dat raad ik de studenten ook aan.’

Hugo:  ‘Het gros van mijn tijd gaat naar het zingen, maar ik heb inderdaad ook andere interesses. Veel sport, ik ben sportmasseur, speel tennis, ben personal trainer en heb veel belangstelling voor de combinatie van lichaam en psyché. Het was heel leuk dat ik tijdens de productie van Tristan und Isolde bij Opera Vlaanderen, waar ik ook grappig genoeg de rol van ‘Ein junger Mensch’ zong, ik twee van de solisten een massage heb kunnen geven. Opera kan heel erg stressvol zijn, maar het feit dat ik mijn sportmassage in de praktijk kon brengen liet me zien dat ik ook nog iets ander kan, dat ik keuzes heb en dat nam veel stress bij mij weg. Lesgeven wil ik ook graag, maar dat komt denk ik later wel.’

Nu je in je tweede professionele productie bij een echt operagezelschap staat, wat zijn dan de dingen die je van je opleiding in de praktijk brengt?

Hugo: ‘Allereerst dat de situatie niet vreemd is want we hebben tijdens de opleiding ook hele opera’s gedaan, maar het voelt toch anders. De DNOA was een veilige omgeving en De Reisopera productie is spannend want mijn rol is heel klein. Ik heb maar twintig maten en je moet daarom meteen moet pieken en  je kunt er niet rustig in komen. Dat maakt het uitdagend. En daarnaast is er de realiteit van het verschil in de jaren van ervaring op toneel met de collega’s.

Blijven leren

Op de DNOA deed ik onder meer L’Isola disabitata en La finta gardiniera en dat waren een echt grote producties, maar al je collega’s zijn je medestudenten en leeftijdgenoten. In Antwerpen stond ik ineens naast een grote ster als Albert Dohmen en al die andere grote zangers. Dat was een openbaring en even wat anders. Ik heb daar echt heel veel van geleerd en nu ook weer. Ik blijf er weer van leren. Hoe ze zich gedragen op het toneel, hoe ze in hun rollen zitten. Annemarie Kremer in de titelrol van Heliane is fenomenaal. Er zit iets energetisch in wat zij doet. Ze neemt de ruimte van het toneel en de zaal en durft echt helemaal open te gaan. Dat is cool, daar leer ik van; zanger en karakter zijn bij haar helemaal één.’

Paul: ‘ Ik heb geprobeerd de studenten nóg iets bij te brengen. Weet wat je wel en niet moet zingen en welk aanbod je wel en niet moet aannemen. Ik zelf heb er op een goed moment in mijn carrière voor gekozen zes maanden niets te zingen (en mijn welverdiende uitkering van de Duitse staat te gebruiken) omdat ik geen geschikte rollen kreeg aangeboden. Dus liever een half jaar niets zingen, dan één keer een verkeerde rol. Dat is best eng en een moeilijke beslissing, maar ik heb gekozen voor het leven in de ‘slow lane’, de weg van de lange adem.’

Toekomstplannen

De première is op 30 september, maar toch even de vraag wat er na Das Wunder der Heliane voor Hugo en Paul aankomt.

Hugo: ‘ Ik ga eerste terug naar Antwerpen voor Die sieben Todsünden ( ik zing tenor Twee) en daarna gaat daar mijn contract in en ben ik voor een jaar vast verbonden aan Opera Ballet Vlaanderen.’

Paul: ‘Werken voor de DNOA en ik zing Mime in Siegfried in Versailles en in een complete Ring in Duitsland. Verder heb ik een aantal recitals in Duitsland en Ierland rond 100ste geboortedag van de Ierse componist Charles Villiers Stanford en zing ik Das Lied von der Erde in Australië.’

Voor Paul en Hugo staan er eerst de première van Das Wunder der Heliane op zondag 30 september in Enschede en dan nog negen andere voorstellingen op de speellijst door heel Nederland.

*Wiebe-Pier Cnossen zingt de rol van Derde rechter en is ook een alumnus van DNOA.

Verder lezen, kijken en luisteren

Een mini documentaire over Das Wunder Heliane 

Paul McNamara sprak in 2020 met François van den Anker.

La finta giariniera door DNOA besproken door Peter ’t Hart