Coming of age: drang om te zingen!
Coming of age is een muziektheatervoorstelling van drie gevierde operazangeressen op leeftijd. Hebe Dijkstra, Elena Vink en Lucia Meeuwsen werden net als pianiste Andrea Vasi door Cora Burggraaf gevraagd mee te doen aan deze voorstellingen.
De zangeressen hebben allemaal hun sporen ruim verdiend in binnen-en buitenland en hebben op een bepaald moment, om verschillende redenen die in de voorstelling ook ter sprake komen, afscheid van de bühne genomen. Nu staan en zingen ze er weer. Na de eerste bouwdag in het theater in Houten, sprak ik met regisseur Cora Burggraaf, zelf ook zangeres.
Wat was het uitgangspunt van deze voorstelling?
Cora Burggraaf: ´Het is een muziektheatervoorstelling met verhalen en muziek. Om te beginnen heb ik naast deze drie vrouwen nog veel meer zangeressen op leeftijd geïnterviewd. Die interviews vormden het startpunt op de repetitievloer. Dat zijn verhalen over het keurslijf van de operawereld; over het moment van stoppen; over kantelpunten in hun leven en wat muziek voor hen betekent.
Ik heb de verhalen op een heel organische manier teruggebracht tot een script, maar ik heb dus niet zelf vooraf een script geschreven en dat aan de drie zangeressen voorgelegd. Het wordt ook geen voorstelling met terugblikken op de carrières van de drie, maar natuurlijk zit er wel een element van weemoed in, want een leven zonder weemoed bestaat volgens mij niet. Ouder worden betekent tenslotte toch ook dat er dingen voorbij gaan. Er wordt gelukkig ook heel veel gelachen.
Drang
Wat vooral in die gesprekken naar boven kwam, was de onstuitbare drang van de zangeressen om te zingen en te delen! Er is een intrinsieke behoefte om een verhaal op muziek te vertellen! Het verhaal is alleen maar rijker geworden. Natuurlijk gaat het over wat het ouder worden doet met een zanger. Iedereen weet dat mensen vaak kijken en luisteren met de vraag ‘Kunnen ze het nog’ of ‘ze zijn goed voor hun leeftijd’, maar veel belangrijker dan je af te vragen wat er niet meer is of wat er bijvoorbeeld door de leeftijd aan braampjes op de stem zijn gekomen , is de vraag wat er wél kan en wat er mogelijk is bijgekomen.
Door de hogere leeftijd is er meer verdieping gekomen. Het ‘wat kunnen ze nog wel’ is veel belangrijker. Ik heb de drie ook gevraagd: ‘wat wil je NU zingen?’. Soms zit er nog oud repertoire bij, zoals Hebe die de Habanera uit Carmen zingt. Wat er dan blijkt is dat het spiergeheugen, zowel vocaal als fysiek, zo groot is, dat bijna automatisch de oude bewegingen van ooit, meteen weer naar boven komen.
Maar Elena zingt bijvoorbeeld een lied van Kurt Weill, ‘Mandelay’, repertoire wat ze altijd al had willen zingen, maar nog nooit uitvoerde. Dat lied krijgt door haar levenservaring een rauwheid die heel aangrijpend is. En er zijn geweldige terzetten en onder meer een prachtig lied over acceptatie van Ned Rorem: ´Early in the morning.’
Maar wij als toeschouwers en luisteraars moeten ook anders leren kijken en luisteren. Wij zijn ook geconditioneerd. Heeft ze die hoge noten nog wel, wat kunnen ze nog?
‘ Precies. Door de platenindustrie en later de CD, hebben wij ons allemaal een soort ideaalbeeld gevormd van hoe een lied of een aria moet klinken en dat verwachten we dan ook elke keer in een concert of voorstelling. Maar dat kan sowieso niet. Leeftijd is te horen in een stem, al is dat voor iedere stem anders. Het betekent vaak dat het minder gepolijst klinkt, maar waarom zou dat erg zijn? Muziek gaat over het leven. En een stem vol leven kan ook van grote schoonheid zijn, als we als luisteraar bereid zijn de menselijkheid en kwetsbaarheid ervan te omarmen. Misschien kan een oudere zanger wel beter de emoties van bijvoorbeeld een Schubert-lied overbrengen. Vooral voor vrouwen van boven de 50 zijn er maar weinig operarollen beschikbaar, maar waarom hebben componisten niet voor een verliefd stel van boven de 50 geschreven? Je hoeft toch geen vrouw van 20 te zijn?´
Als student werkte Cora in de garderobe van het Danstheater en zag daar het NDT 3, de speciale divisie van het Nederlands Dans Theater voor ouder dansers.
‘ Dat vond ik zo mooi en eigenlijk vele mooier en ontroerender dan de jongere dansers. Daarom wil ik deze voorstelling ook maken. Omdat het meer gaat over zeggingskracht en menselijkheid, voorbij de virtuositeit en het ego. In Duitsland, waar je ensemble theaters hebt, groeit een zanger mee met het gezelschap en blijft dus ook op hogere leeftijd allerlei verschillende rollen zingen. Het publiek ziet ze ouder worden. In Nederland hebben we dat niet en is een zanger een freelancer. Dat geeft ze dus geen kans om mee te groeien en zijn de rollen vooral voor vrouwen van boven de 50 opeen hand te tellen.
Schoonheid
De voorstelling Coming of Age is bewust een voorstelling voor theaterzalen geworden en niet voor de concertzaal. Het is muziektheater in de scenografie van Lisanne Bovée. Het gaat me erom dat de zangeressen niet moeten proberen te voldoen aan de mores van de concertzaal waar het streven naar perfectie de norm is. Ze kunnen niet meer wat ze 30 jaar geleden konden, maar ze kunnen wel iets ánders. Als we oudere mensen de kans geven door te groeien naar iets anders waarin hun leeftijd juist een meerwaarde heeft, kan dat veel schoonheid opleveren.´
De première is in De Kleine Willem in Enschede. Aanvang 14.30 uur.
Daarna op 21 oktober in Amersfoort in de Veerensmederij en op 26 oktober in Parktheater Heerlen.
Verder lezen, luisteren en kijken
Video trailer van Coming of Age
Hebe Dijkstra in een fragment uit de opera Een ziel van Hout van Robert Heppener
Elena Vink zingt in 1995 ‘Der Hölle Rache’ uit Die Zauberflöte
Lucia Meeuwsen zingt ‘Zekerige’, een aria uit Nopera van Michiel Braams.
De auteur
