Péter Eötvös overleden.
Op 24 maart is de Hongaarse componist en dirigent Péter Eötvös op 80-jarige leeftijd, na een lang ziekbed, in zijn woonplaats Boedapest overleden. Péter Eötvös werd beschouwd als één van de meest vooraanstaande en invloedrijkste musici van onze tijd. Hij was veelgevraagd als gastdirigent bij belangrijke orkesten en operagezelschappen.
Peter Eötvös componeerde opera’s, kamermuziek, soloconcerten en vele andere werken, veelal voor bekende musici van over de hele wereld, en won talloze compositieprijzen. Onder zijn recente werken zijn de opera Senza sangue, het slagwerkconcert Speaking Drums en het oratorium Halleluja, dat voor het eerst werd uitgevoerd tijdens de Salzburger Festspiele 2016. Zijn laatste grote werk, de opera Valuska, ging op 2 december 2023 in première in Budapest.
Eötvos was vanaf 1993 chef-dirigent van het Radio Kamer Orkest. Later ging dit orkest op in de Radio Kamer Filharmonie, waarvan hij tot 2013 vaste gastdirigent bleef, tot ook dat orkest werd opgeheven.
Sinds 1997 dirigeerde Péter Eötvös in ons land ook meerdere keren het Koninklijk Concertgebouworkest, waarbij regelmatig opdrachtwerken van het orkest op het programma stonden, zoals zijn eigen CAP-KO en composities van Peter-Jan Wagemans en Tristan Murail. De laatste keer was in oktober 2017 met onder meer de wereldpremière van zijn Multiversum voor orkest, orgel en hammondorgel.
Levensloop
Hij werd op 2 januari 1944 in Székelyudavarhely (Hongarije) geboren. Tussen 1949 en 1958 bracht Péter Eötvös zijn jeugd door in Miskolc met zijn moeder, die muziekleraar was.
Eötvös genoot zijn opleiding aan de Ferenc Liszt-Akademie voor muziek in Boedapest en aan de Hochschule für Musik te Keulen; hij verbleef vanaf 1971 in (West) Duitsland. Eötvös was muzikaal directeur van het befaamde Ensemble InterContemporain in Parijs als opvolger van Pierre Boulez. Hij maakte van 1968 tot 1976 ook soms deel uit van het Stockhausen Ensemble.
Als dirigent gaf Eötvös in de La Scala in Milaan de première van ‘Donnerstag aus Licht van Karlheinz Stockhausen. Daarnaast was hij vanaf 1985 vaste gastdirigent van het BBC Symphony Orchestra. Met dat orkest gaf hij de première van Harrison Birtwistle’s ‘Earth Dances’ (1986). In 1991 richtte hij het International Eötvös Institute and Foundation op om jonge dirigenten en componisten te begeleiden. Van 1992-1998 gaf Eötvös les aan de Hogeschool in Karlsruhe; sinds 1998 was hij professor aan de Muziekhogeschool van Keulen.
Opera
Péter Eötvös componeerde een groot aantal opera’s: Harakiri (1973), de kameropera Radames uit 1975 (en herzien in 1997), As I Crossed a Bridge of Dreams, uit 1998-99, Tris Sestre uit 1996, Le Balcon, uit 2001/02, Angels in America,(2002-2004), Lady Sarashina, gecomponeerd in 2008, Love and Other Demons, ook uit 2008, in 2010 The Tragedy of the Devil (Die Tragödie des Teufels), Senza sangue (2015), Der goldene Drache, een opera gecomponeerd voor Ensemble Modern, Paradise Reloaded (Lilith) (2012/13), Sleepless (2021) en zijn laatste opera Valuska uit 2023.Drie van zijn opera’s werden ook verfilmd; Trois Soeurs, Le Balcon en Angels in America.
Nederland
In 1980 was hij te gast als dirigent en regisseur in een Holland Festival uitvoering van Michael’s Jugend van Karlheinz Stockhausen, evenals in 1991 toen hij Hyperion van Bruno Maderna in het Muziektheater in Amsterdam dirigeerde en regisseerde. In 2003 was hij weer te gast in het Holland Festival toen hij zijn eigen opera Le Balcon dirigeerde.
In 1999 ging zijn opera Tri Sestri (De drie zusters) bij De Nationale Reisopera, in een regie van Stanislas Nordey. Drie mannen ((David Cordier, Lawrence Zazzo, en Oleg Ryabets) zongen de zusjes.
Zijn indrukwekkende opera Angels in America was in Nederland te zien in 2006 in Het Holland Festival in het Muziekgebouw aan ‘t IJ. Het was een samenwerking van de NPS-Radio, het Muziekcentrum van de Omroep en de Kölner Philharmonie.
Zang
Hij schreef veel werken voor zang, waaronder Goretsch! Goretsch!, voor mezzo-sopraan, Die lange Reise, voor sopraan en piano en Drei Madrigalkomödien, voor 12 stemmen.
Zijn lijst lange lijst van composities omvat ook veel filmmuziek en incidentele muziek voor theaterstukken.
Péter Eötvös ontving vele prijzen waaronder de Bartok-Pasztory prijs (1997), de Frankfurter Musikpreis (2007), de Hongaarse Staatsprijs St Stephan in 2015 en de Goethe medaille in 2018. Hij werd in 2003 benoemd tot Commandeur des Arts et des Lettres.
Precies
Persoonlijk maakte ik voor het eerst kennis met Péter Eötvös op een misschien niet ideale manier. In de Matinee op de Vrije Zaterdag was in 1996 Renard van Stravinsky geprogrammeerd met Péter Eötvös als dirigent. Ik had voor de pianorepetitie een Russische pianiste gevraagd. Ze was een uitstekende vertolker van het Russische repertoire en ik dacht dat Stravinsky ook geen geheimen voor haar zou hebben. Eötvös was minder enthousiast over de romantische pianiste, was innemend, vriendelijk, maar uitermate streng. Elke ritmische fout werd gecorrigeerd en zonder ook maar een seconde boos te worden, was het duidelijk dat hij allesbehalve blij was met haar pianospel en mijn keuze. Soms droom ik nog dat ik voor hem een repetitie aan de piano moet begeleiden, wat ik helemaal niet kan, en word dan onrustig wakker.
Toch werkten we nog een paar keer heel prettig samen. Wat opviel bij Eötvös was zijn onwaarschijnlijk muzikaal gehoor. In de meest gecompliceerde stukken hoorde hij elke foute noot. Soms zelfs binnen een kluster van tonen waarbij voor hem geen enkel detail ongehoord bleef. Hij was een glasheldere, precieze dirigent en een aimabele man die leefde voor de muziek.
Zijn intellect, zijn muzikaliteit en zijn menselijkheid maakten hem een indrukwekkende man. Wij wensen zijn nabestaanden, vrienden en collega’s over de hele wereld sterkte bij het verwerken van dit verlies.
Verder lezen, luisteren, en kijken
In 2013 zond de NPS de uitvoering van Tri Sestre uit vanuit de Weense Staatsopera.
Verschillende opera’s van Pe1ter Eötvös zijn op Youtube te zien.
De auteur
