Les Brigands in Parijs dartelt en duizelt
Voor Place d’Opera bespreekt Monique ten Boske en aantal opera’s die in september 2024 in Parijs te zien zijn. Speciale aandacht geeft ze daarbij aan Nederlandse inbreng.
In de Opéra Garnier in Parijs staat sinds lange tijd Les Brigands van Jacques Offenbach weer op het programma. Het libretto is geschreven door Ludovic Halévy en Henri Meilhac. Het stuk wordt niet al te vaak opgevoerd, toch is het in 1992 bij de Nederlandse Opera Stichting te zien geweest. Deze komische opera is in 1869 door Offenbach geschreven en balanceert tussen parodie en kritiek op de bourgeoiswaarden en politieke corruptie. Offenbachs keuze voor een komische opera met meerdere lagen stelde hem in staat om de censuur te omzeilen en tegelijkertijd de gevestigde orde te bespotten. Dat irriteerde sommige critici destijds, maar het publiek vond het prachtig. Met de Napoleontische politiek en de naderende Frans-Duitse Oorlog op de achtergrond, was Les Brigands destijds actueel en prikkelend en in zijn tijd succesvol.
Divine en queer theorie
Dat actueel en prikkelend en het gebruik van vermommingen en genderrollen buit regisseur Barrie Kosky ten volle uit. Er is een duidelijke lijn met de esthetiek van de filmster en Drag Queen ‘Divine’ onder meer bekend door de John Waters films. In het programmaboekje staat dat Barrie Kosky’s voorliefde voor het burlesque en komedie samen valt in deze regie van de opera van Offenbach. Met het voortdurend vervagen van identiteiten confronteert Kosky de hedendaagse toeschouwers met de fluïditeit van zijn personages en van het genre. Hij beroept zich daarbij mede op de queer-theorie; de academische en filosofische benadering gericht op deconstructie van traditionele opvattingen over gender en seksualiteit.
Kleren maken de Man/Vrouw/X
Vermomming is het theatrale middel bij uitstek in Les Brigands. De bandieten zijn zelf al op theatrale wijze uitgedost; het is een ware spektakelshow. Ze vermommen zich als kluizenaar, bedelaars, obers, koks, Italianen en Spanjaarden. Het zijn prachtige tableaux vivants…. Of nee, dat is helaas niet zo. Het beweegt aan één stuk door en dat mag soms iets minder; wat een tempo, het duizelt soms. Maar wat een bijzondere kostuums in deze productie! Ontworpen door Victoria Behr. Zij deed in Nederland het ontwerp voor de kostuums van La bohème (2014) en Turandot (2022). De parallel wordt getrokken dat met eenzelfde subversieve intentie bij Romeinse Saturnalia of het christelijke carnaval. De extra nieuwe teksten vallen de corrupte financiële wereld aan en het stuk suggereert dat de financier zich meer onderscheidt van de bandiet door zijn kostuum dan door zijn moraal. Het motto is; verschijnen is voldoende om te bestaan. Een kostuum geeft eigenlijk een valse sociale positie waarin anderen onredelijk geloven of dat nu een paus is of een politieagent.
Draglesque
De hoofpersoon in de opera is Falsacappa gespeeld door Marcel Beekman als Drag Queen, een man die zich kleedt in vrouwenkleding (drag) om een overdreven vrouwelijke of theatrale persona te creëren. Er wordt veel gedanst door de 24 solisten en de 12 dansers. De stijl van deze dansen en bewegingen zijn veelal draglesque. Het woord is een combinatie van ‘drag’ performances en ‘burlesque’, waarbij Drag Queens elementen van theatrale komische en vaak sensuele optredens in hun acts verwerken met de nadruk op extravagantie, satire en expressie. Er zijn sowiezo veel extravaganties uit de LGBTQ+ gemeenschap te zien, Pietro, vertrouweling van Falsacappa is bijvoorbeeld een typisch leernicht met rode zakdoek in zijn rechter kontzak (Hanky code).
Naast Burlesque zien we invloeden uit de Cancan, danslijnen van Cheerleaders (bij sportwedstrijden), drag performance met invloed van lip-sync (overdreven bewegen van de mond als niet gezongen wordt), vogue elementen en waacking. Deze stijlen komen vooral uit de Queer clubscene .
Buitengewone melodieën
Barrie Kosky regisseerde verschillende werken van Jacques Offenbach; Les contes d´Hoffmann, La belle Helene, La Grande-Duchesse de Gérolstein en Orphée aux Enfers. Barrie Kosky zegt dat hij de muziek van Offenbach en de humor en intelligentie van het werk erg waardeert. Voor hem is het één van de componisten met dat bijzondere gevoel voor eenvoudige, maar buitengewone melodieën in de grootte van Mozart en Gershwin. Kosky vindt de muziek heel sensueel en sexy. In de pauze roemde Barrie Kosky het optreden van Marcel Beekman, wetende dat ik uit Nederland kom en voegde er snel aan toen dat het een geweldig team is. Recent oogstte Barrie Kosky veel succes met Il trittico in Nederland en in december 2025 is hij bij ons te zien met een nieuwe productie van de operette Die Fledermaus.
Waar gaat het over?
We zijn niet op een wilde en rotsachtige plek zoals Offenbach heeft verzonnen. De bandieten hebben zich verzamelde in een oud vervallen theater uit ongeveer de tijd van de Opéra Garnier in Parijs, waar deze komische opera wordt uitgevoerd; er ontstaat dus een theater in een theater.
Les Brigands is een operette die als doel heeft ons na afloop in verwarring achter te laten. De inhoud is zo ingewikkeld, er zijn zoveel kostuum- en gedaante verwisselingen, dat het haast onmogelijk is te weten wie wie is.
In een bos smeedt een roversbende plannen om op gewiekste wijze rijk te worden, maar eergevoel, liefde en hebzucht gooien zoals altijd roet in het eten. We maken kennis met de roversbende en de roverhoofdman Lafalsitá. Zijn charmante dochter Fiorella is verliefd geraakt op Fragoletto. De bende heeft deze jongeman onlangs beroofd en gevangen genomen. Fragoletto wil zich uit liefde voor Fiorella aansluiten bij de roversbende, maar dan moet hij zich eerst bewijzen! Om dat te doen gaat Fragoletto zich bemoeien met de sabotage van het huwelijk tussen de prinses van Granada en de Hertog van Mantua. De roverhoofdman laat het portret van zijn dochter doorgaan voor dat van de prinses en zorgt voor zijn eigen huwelijksdelegatie naar Mantua. Consternatie alom. Maar alles komt goed; de rovers worden ontmaskerd en uiteraard vergeven. Fragoletto trouwt met de dochter van de roverhoofdman.
Uitmuntend ensemblewerk
De uitvoering munt uit door veel en goed ensemblewerk. Alle 24 solisten presteren naar behoren, ik bespreek er een paar.
Marcel Beekman is een hele fijne komische en toch stijlvolle Falsacappa. Briljant om hem van zogenaamd Nederlandse afkomst te laten zijn. De Nederlandse tussendoortjes waren erg komisch. Met de prachtige rode jurk en hoge hakken aan trekt hij een rood blikje open, neemt een slok en zegt hartstochtelijk; ‘ahh lekker!!!!’ Dat is hilarisch, even later volgt; ‘ik zeg altijd maar; geen bericht goed bericht.’ Dat wordt dan niet vertaald dus alleen de Nederlanders in de zaal gnuiven. Het zingen in het Frans gaat overigens geheel accentloos! Mooi hoe hij wisselt tussen zijn tenor stem en een meer cross over geluid. Vol vuur en met verve staat hij met 12 cm hakken, pruik en dikmaakpak, de hele avond te hossen en zich 200% te geven.
Marie Perbost moest even op gang komen en heeft als Fiorella een wat lichte stem, maar wat een leuke theatrale aanwezigheid. Antoinette Dennefeld is een volmaakte Fragoletta bij vlagen doet ze me aan een jong Anne Sofie von Otter denken. Heel erg mooi laag, stevige stem over het hele register, en het is een veeleisende partij. Zij is wat mij betreft de ontdekking van deze avond. Yann Beuron hoorde ik ooit als perfecte Pylade in Iphigénie en Tauride bij De Nationale Opera (2011) en ik was op slag gefascineerd. Dat is jaren geleden en Yann onderbreekt z’n carrière nog wel eens -en ook zijn tekst- volgens mij, maar met z’n warme baritonstem was niks mis. Laurent Naouri kreeg een soort Louis de Funès uiterlijk als aanvoerder van het gezag, wat op zich al komisch was. Wat kan deze man spelen en zingen. Hij speelde ook een komische rol in Nederland in 2015, namelijk die van Fieramosca in Benvenuto Cellini te Amsterdam.
Mathias Vidal is een aanstellerige Hertog van Mantua met zijn theatrale en komische energie, zijn stem is mooi. Comédienne Sandrine Sarroche spreekt zeer overtuigend een politieke monoloog, waar mij inhoudelijk het meeste van ontgaat. Ze bekritiseert zaken rond Bruno Le Maire, de Franse Minister van Economische Zaken die tijdens en na zijn politiek loopbaan voor nogal wat controverse gezorgd heeft. Dat stuit tijdens haar betoog op hoorbare vijandigheid bij een deel van het publiek. De Nederlandse mezzo sopraan Maria Warenberg heeft een kleine rol als Bianca. Het is haar opera debut in Opera National de Paris. Ze studeerde aan de DNOA en ik hoorde haar daar in een prachtige L’Isola disabitata van Haydn, onder leiding van Kenneth Montgommery. Ze is nu lid van de ‘ Troupe lyrique de l’Opéra National de Paris’ voor het seizoen 2024-2025.
Het koor onder leiding van Ching-Lien Wu heeft een grote rol en is heel knap en puntig, bijna aldoor gelijk met het orkest en de 24 solisten. Tweeënvijftig zangers zitten in het koor dat ze tot haar beschikking heeft. Ching-Lien Wu was van 2014 tot 2021 dirigent van het koor van Nationale opera en ballet en onder haar leiding kreeg werd in 2016 het koor uitgeroepen tot het beste opera koor. Wat ik vanavond hoorde was behoorlijk goed. Dirigent Stefano Montanari weet de sfeer te scheppen en heeft de leiding over het orkest van de opera nationale van Parijs. Met zo’n groot solisten ensemble, een flink koor en orkest is het lastig om de zaak bijeen te houden en hoewel de voorstelling niet vlekkeloos verliep was ik best tevreden.
Energiek schouwspel
Het stuk zit vol grandioos komische en goed gevonden massa scènes. Het is een energiek schouwspel, maar soms wat veel. De voorstelling kan meer rust gebruiken, maar dat kan in de verdere reeks nog wel goed komen. Barrie Kosky speelt Leentje buur bij andere theatrale vormen, maar ook bij kunst en voetbal. Dingen die vaak vanzelfsprekend lijken – zoals of iemand een man of een vrouw is, of iemand van mannen of van vrouwen houdt, of iemand een bankbediende of een bandiet is – staat niet altijd zo vast als we misschien denken. Vermommingen zijn de manier om dat aan de orde te stellen. Veel mensen spelen een rol en waarom is de ene rol beter dan de andere? Deze ideeën zijn door mensen en door de samenleving bedacht, en we kunnen ze veranderen.
Met Les Brigands biedt Barrie Kosky enerzijds een bron van vermaak, waardoor je even je zorgen kunt vergeten. Tegelijk laat het stuk, met al zijn verkleedpartijen en vermommingen, zien hoe divers mensen kunnen zijn en dat het prima is als iemand niet precies in de ‘normale’ hokjes past. Een bankier kan meer op een bandiet lijken dan je in eerste instantie zou denken, en omgekeerd. Het belangrijkste is dat we deze verschillen waarderen en respecteren, want er is niet één manier om te zijn. Iedereen heeft zijn eigen unieke ervaring, en dat is iets om te koesteren.
Verder kijken, lezen en luisteren
Video trailer van Les Brigands van de Opéra de Paris met een interview met Barrie Kosky
De ouverture van Les Brigands met Marcel Beekman
Interview met Marcel Beekman uit 2023
Maria Waardenberg in L’Isola disabitata bij DNOA, besproken door Peter Franken
De auteur
