Carrière Gabriela Scherer niet alledaags
Op 12 oktober wordt in de NTR ZaterdagMatinee een zelden gehoord werk van Franz Liszt uitgevoerd; Die Legende der heiligen Elisabeth. De partij van Elisabeth wordt gezongen door de Duitse sopraan Gabriela Scherer. Na een carrière als mezzosopraan en een onderbreking van enkele jaren, keerde ze terug als sopraan. Een niet alledaagse loopbaan.
Gabriela Scherer: ‘Ja, dat is zo. Ik heb twee kinderen en ik werd zwanger van mijn eerste kind ik toen ik nog mezzosopraan was in het ensemble van de Beierse Staatsopera in München. Natuurlijk was alles anders gepland. Drie maanden na de bevalling zou ik opnieuw beginnen. Ik had een moeilijke bevalling waarna mijn prioriteiten enorm veranderden. Ik wilde er gewoon zijn voor mijn kind. Twee jaar later kwam mijn dochter ter wereld. Dat werkte heel helend, want ik had een heel ernstig trauma van de eerste bevalling. Ik kon me gewoon niet voorstellen dat ik weer het podium op zou gaan. Ik was er mentaal niet toe in staat.
Natuurlijk miste ik het zingen, maar ik ben er vijf jaar geweest voor de kinderen en heb er absoluut geen spijt van. Integendeel. Mijn kinderen zijn alles voor mij. En natuurlijk is mijn man (bariton Michael Volle) altijd echt super druk geweest. Nu is mijn zoon een gezonde grote tiener en mijn dochter is ook wat ouder. Toen ben ik weer heel langzaam begonnen, als sopraan.
Er werd al vaak gezegd dat ik mogelijk meer een sopraan was dan een mezzo, maar ik had de contracten allemaal met (godzijdank voornamelijk hoge) mezzopartijen. Maar ik merkte toen ik de Komponist (in Ariadne auf Naxos) zong, dat ik eigenlijk Ariadne wilde zingen. En voor Sesto (in La clemenza di Tito) zong ik mezelf keer op keer in met Vitellia, hoewel de Vitellia en de Ariadne beide lager liggen dan de mezzopartijen. Ze zijn echter veel meer verticaal geschreven: van hoog naar laag en dat ligt mij veel beter, ook vanwege mijn natuur, dan die ‘hosenrollen’ die altijd in het hogere deel van mijn stem liggen. Maar ik kon niet van stemvak wisselen omdat mijn kalender vol zat met mezzorollen. Maar tijdens de lange onderbreking dacht ik bij mezelf: ‘Als ik opnieuw begin, dan echt authentiek in het stemvak waarin ik me op mijn gemak voel.’
Maar wat ís dat stemvak dan? Iemand die Pamina in Die Zauberflöte en Senta in Der fliegende Holländer in één seizoen zingt, dat zie je niet zo vaak.
‘Dat wat Pamina betreft is een beetje een apart verhaal. Ik zou eigenlijk Fidelio bij de Staatsoper in Berlijn zingen, maar die productie werd volledig stopgezet en toen hebben we nagedacht over wat ik in plaats daarvan zou doen. Ik kreeg een mooie partij aangeboden voor dat seizoen, maar voor het daaropvolgende seizoen hadden ze alleen Pamina. Ze zeiden dat ze het eigenlijk geweldig zouden vinden als ik dat zou doen. Ze wisten niet of ik het wilde doen. Ik lachte en zei:’ Oh mijn god, dat zou een droom zijn,’ want het was echt een kinderdroom om Pamina te zingen. Ik ken de hele rol van binnen en buiten, maar het was de vraag of ik het ook echt kón doen. Ik zei tegen mijn agent: ’Ik weet dat ik dat kan zingen.’ Misschien met een donkerdere, vollere stem, maar stilistisch helemaal Mozart, zoals men dat mag verwachten. Dit voorjaar deed ik Chrysothemis (in Elektra) in Dresden en drie weken later Donna Elvira (in Don Giovanni) met Marc Minkowski in Berlijn. Dat was al een enorme doorbraak. Chrysothemis was luid, dat was veel, dat is puur drama. En toen Elvira met Minkowski. Ik bewonder Minkowski al sinds mijn studie. Ik heb al zijn opnames en ik verheugde me er enorm op. Maar ik was ook bang. Ik dacht dat hij me eruit zou gooien bij de eerste muzikale repetitie als hij zou merken dat ik een Wagner-stem had.
Ik heb er samen met mijn coach heel hard aan gewerkt. Al moet ik ook zeggen dat ik ook Wagner zing met een Italiaanse techniek, meer legato. Er zijn veel piano passages en veel dat je slank moet zingen. En de meeste Wagner vrouwen zijn jong. Natuurlijk wordt het wat lastiger als het om de Ring gaat, maar Elsa (in Lohengrin) en ook Senta zijn jonge vrouwen, maar het gevaar om te groot, te omvangrijk te worden, is er steeds. Eerlijk gezegd hou ik, als het om rollen van Wagner gaat, het meeste van Elsa. Ik denk dat ik daar het meest thuis ben omdat ze echt veel van dat lyrische heeft en dan, net zoals in dit stuk dat ik nu zing, hier en daar deze dramatische uitbarstingen, maar nog steeds eigenlijk met een slanke stem. Het is niet zo ongelooflijk op kracht.’
‘Dat stuk’ is Die Legende der heiligen Elisabeth; Elisabeth is Elisabeth von Thüringen, dezelfde als de Tannhäuser Elisabeth.
‘Gisteren hadden we de eerste repetitie met orkest en koor en het is zo’n geweldig stuk. In het begin, toen ik veel met mijn coach werkte, zei hij: ‘Hier heeft Liszt het motief van Wagner gestolen, en daar duikt plotseling het Tristan-motief op’. Dan heb je ineens het gevoel, niet per se van de motieven, maar van de energie van het stuk, dat je midden in Lohengrin zit. Er is een scène tussen Elisabeth en Sophie. Dat is net Ortrud-Elsa. Ik voel mij dan altijd weer een beetje thuis. Maar dit stuk is als een klein wonderdoosje, als een verrassingspakket. Je zult het horen. Het is er allemaal en het heeft ontzettend mooie momenten. Gisteren had ik kippenvel. Er is bijvoorbeeld dit Pelgrimskoor en de koorcultuur (van het Hongaars Nationaal Koor) is heel uitgesproken. Ik moet zeggen dat het koor fantastisch is. Er zijn prachtige momenten. Ik denk dat het eigenlijk een opera is, geen oratorium. We zeiden gisteren na de repetitie dat we het eigenlijk op het toneel moesten brengen.’
Is het goed geschreven voor de stem? Wist Liszt echt iets van stemmen?
Liszt heeft veel sterke kanten als componist, maar het schrijven voor de stem was daar niet een van. Wagner daarentegen deed bij het componeren voor de stem intuïtief eigenlijk alles goed, net zoals Strauss. Dat is bij Liszt niet het geval. Er zijn een paar plekken waar ik denk: ‘Oh, ik zou een andere weg zijn gegaan en op een andere manier verder willen. Bij Wagner is het zo dat je geen noot kunt of wilt veranderen. Ik kan alleen maar zeggen dat er gewoon ontzettend mooie momenten zijn en dat er momenten zijn die misschien een beetje ondankbaar zijn, zoals het einde als Elisabeth sterft. Dan ligt de muziek heel erg in het midden, diep.’
Alles wat u doet ziet er fysiek zo relaxed uit.
‘Ja, ik denk dat dat ook de bedoeling is. Een gezonde spanning opbouwen op een gezond ontspannen lichaam. Een gezonde lijn die je vooral bij Wagner nodig hebt, maar ze moet altijd in harmonie zijn met het lichaam. Ik ben altijd erg gefocust op mooi en gezond zingen. Bij Chrysothemis zei mijn agent:’ Nu kun je best en beetje meer uitpakken!’ Dat heb ik ook gedaan, maar iedereen kan luid zijn, weet je, en dat kun je af en toe doen, maar je moet geen carrière maken op kracht en volume.
Ik ben inmiddels met Pamina aan de slag en het is zo goed, het is zo gezond voor de stem. Het is hetzelfde als bij de Elvira. Minkowski en ik voelden elkaar zo goed aan. Wij hadden de eerste muzikale repetitie, het was een droom. Mozart houdt de stem flexibel en jong.’
Even over uw werkrelatie met uw echtgenoot, Michael Volle. In een interview las ik dat jullie tijdens een Tosca uitvoering, met hem als Scarpia, heel veel plezier hebben gehad.
‘ Ik kreeg een serievoorstellingen van Tosca aangeboden (in Dortmund). Ze zeiden dat ik mijn man mee mochten nemen voor een galavoorstelling. Het was opwindend om samen te werken in Tosca omdat hij, of hij nu mijn echtgenoot is of niet, gewoon een geweldige podiumpersoonlijkheid is. En om zo’n tegenspeler te hebben is ontzettend inspirerend.
Maar ’s avonds in het hotel zei ik tegen hem:’ Schat, dat wil ik nooit meer doen.’ Het was verschrikkelijk toen hij op de grond lag. Ik had hem neergestoken en ik moest hem in deze scène schoppen, hem bespugen toen hij dood was. Dat was zo verschrikkelijk dat ik het nooit meer wil doen.
Zal ik je iets zeggen? We kunnen nauwelijks meer met elkaar zingen omdat de wereld helaas verschrikkelijk cynisch is en mensen zeggen nog steeds; ‘Ze zingt daar alleen vanwege haar man.’ Dat is gewoon niet waar. Mijn man helpt mij niet. Ik moet op het podium staan en zelf zingen. Daarom vermijden wij dat helaas. Maar het is wel leuk om af en toe iets samen te doen. Ik heb slechts één opera aangenomen dat we wel samen zingen. Ik kon geen nee zeggen: Alice Ford in Falstaff. En toen zei mijn agent: ’Er is één ding; jouw man is de Falstaff in de productie.’ En ik zei: ’Oké, het maakt me niet uit. Wat mensen ook zeggen, ik moet deze rol doen.’ En als ik hem als Falstaff heb, wat wil je dan nog meer.
Ik heb veel dingen afgewezen als hij daar ook zou zingen. Maar het was in het begin lastig dat de kleinere huizen waar ik zong, het ook omgekeerd probeerden. Ik had lang geleden, toen ik nog auditeerde, ergens en auditie. Ik kreeg te horen: ‘Geweldig, we zouden dit of dat met jou kunnen doen.’ En toen zag ik dat ze begonnen te fluisteren en toen zeiden ze:’ Of we kunnen Arabella met jou en je man (in de rol van Mandryka) doen.’ Hij zong destijds niet meer in deze operahuizen, want ik begon natuurlijk in de middelgrote huizen en hij zong in de grote. Dan proberen ze hem dus via mij te krijgen. Tegenwoordig ben ik een beetje radicaal. Ik zeg dan: ’Bespreek dat alsjeblief met zijn agent. Ik heb er niets mee te maken.’
Maar er is vast nog wel een opera, behalve Falstaff, die u heel graag samen wilt doen.
‘ Senta en Holländer hebben we een paar keer samen gezongen. Mijn man is ook een geweldige Sacks (in Die Meistersinger von Nürnberg) en Wotan (in Der Ring des Nibelungen). Ik zie mezelf niet als Eva. Maar ik ga een geheimpje verklappen. Ik heb een paar dagen geleden een contract getekend voor de Siegfried Brünnhilde. Ik denk dat dat de enige Brünnhilde is die ik aandurf en daar zal hij Wotan/Wanderer zijn. Dat is echter nog zo ver weg dat de cynische stemmen daar hopelijk helemaal niets van zullen merken.’
De Matinee is live te beluisteren op NPO Klassiek.
Verder kijken, luisteren en lezen
Gabriela Scherer zingt de balade van Senta
Fragment uit Don Giovanni met Gabriela Scherer als Donna Elvira.
In 2015 zag Alessandro Anghinoni Gabriela Scherer als Ariadne in Luzern.
De auteur
