Giacomo Puccini stierf op 29 november 1924 in Brussel. Hij is een van de meest geliefde operacomponisten aller tijden. Zijn 100^ste sterfdag is daarom aanleiding voor persoonlijke verhalen over de Italiaanse meester.

Hier het verhaal van Chazia Mourali.

A night at the opera

Het is zo’n zwoele zomeravond waarop iedereen die eenzaam is, nog meer dan anders kan smachten naar de liefde van zijn leven. En de opera die we die avond komen zien, in het sprookjesachtige Torre del Lago, barst uit zijn voegen van grenzeloos smachten. En van stekende jaloezie, doodsangst, het laagste sadisme, machtswellust, heldenmoed, solidariteit, en nog wat andere hevige sensaties. Er heerst nog steeds corona. Het publiek is desondanks samengekomen op het jaarlijkse Puccini festival in het plaatsje aan een schilderachtige meer, om Tosca te bewonderen.

Op een steenworp afstand van de villa aan de oever van het water waar Giacomo zelf jarenlang heeft gewoond, waar hij herstelde van zijn auto-ongeluk, ruziede met echtgenote Elvira en een fatale amoureuze affaire onderhield, is hier het jaarlijkse tijdelijke amfitheater gebouwd. De spanning bouwt zich op, als de steigerplanken voller en voller worden. Nog even, dan gaat het beginnen! En Italianen zouden geen Italianen zijn, als ze niet de aller-elegantste mondkapjes van de wereld zouden dragen. Het lijkt wel Venetiaans carnaval. De hygiënische bedekkingen zijn gemaakt van de voornaamste stoffen in de meest levendige kleuren, voorzien van pailletten, kraaltjes en andere glitters en vanzelfsprekend assorti bij de design tenues, die iedereen voor deze soirée heeft aangetrokken. Je gaat toch geen ziekenhuiskapje dragen bij je nieuwe Prada jurk? U denkt misschien, maar het hoort toch eigenlijk alleen om de muziek te gaan? Nou, ik heb die ochtend gefilmd in het huis van de maestro voor een documentaire serie over zijn leven en werk, en na in dat bad van esthetiek te zijn gedoken, denk ik dat hij het me niet euvel zou duiden dat ik hier niet alleen ben om te luisteren naar de noten. Maar om te genieten van de hele operabeleving die één groot, duizelingwekkend feest is. En feesten hadden we zo lang niet meer gedaan.

Amarilli Nizza zingt de titelrol, Claudio Ottino is Scarpia en Amadi Lagha is Cavardossi. U krijgt geen deskundig verslag van de akoestiek. Die was vast belabberd, daar in de avondlucht. Want wat ik kwijt wil is iets anders. Juist in de inmiddels al donkere buitenlucht, gaat er een siddering door het publiek als schilder en verzetsstrijder Mario Cavaradossi de erotische herinnering ‘E lucevan le stelle’ zingt. Die eindigt met de hartenkreet van een gewond dier: ‘Oh, zoete kussen, o kwijnende strelingen, terwijl ik bevend de mooie vormen losmaakte uit de sluiers! Voor altijd vervloog mijn liefdesdroom. De tijd is voorbijgegaan en ik sterf wanhopig! En nooit heb ik zoveel gehouden van het leven.’ Ik vertaal de woorden expres. Want zo verfijnd en intellectueel als ze klinken wanneer ik hier de Italiaanse tekst ga citeren, zo eenvoudig klinken ze in het Nederlands. De vergelijking met het levenslied ligt voor de hand. Precies! Want juist op dat moment, in het gedwongen isolement van de pandemie, is deze aria, deze ode aan de intimiteit, de balsem op de ziel van alle aanwezigen. Wat volgt is een ovatie die een publiek in het Noorden van Europa netjes zou bewaren tot het einde van de voorstelling.

En dan gebeurt het. De meest voor de hand liggende theaterwet wordt geschonden. Hamlet gaat toch ook zijn ’To be or not to be’ niet herhalen, omdat de toeschouwers in The Globe de interpretatie zo indrukwekkend vonden? Maar ik zei al: dit is Italië! Dus zingt de tenor de aria voor een tweede keer. En hier verander ik in een dweil, zoals de Engelse personages in een E.M. Forster roman. Ik zink mee in de emotie bij de herhaling van het lied en klap net zo hard als mijn buren op de kale steigerplanken. Misschien heb ik zelfs even meegeschreeuwd. U moet het me maar vergeven. Het publiek krijgt wat het verlangde. De begintonen van de klarinet klinken opnieuw. Sereen, melancholiek. Het pathos van de tenor neemt het over, krachtiger dan bij de eerste vertolking. Maar de zanger waakt ervoor om zich in zijn triomf niet te laten meesleuren naar hysterie. Mario staat op het punt te worden geëxecuteerd in de Engelenburcht. In de werkelijkheid heeft COVID 19 in Bergamo, een paar uur hier vandaan, nog niet zo lang geleden een bloedbad aangericht. In het doodslied van Cavaradossi herkent het samengestroomde publiek zijn eigen emoties, die dag in dag uit in afzondering achter computers moeten worden beheerst.

Als je het mij vraagt is de geest van de componist die avond aanwezig. In het zachte briesje. In de lichten van de projectoren. In de stemmen van de zangers. Alle ellende en onzekerheid die de ziekte wereldwijd veroorzaakt wordt gekanaliseerd in de voorstelling. En de tranen, het geklap en het gejoel van het publiek drukt niet alleen uit wat de mensen van die schitterende aria vinden. Puristen zullen het me beslist kwalijk nemen dat ik u dit toevertrouw, maar wat op dat moment gebeurt is massa therapie.

Puccini stond als mens misschien wel een beetje te dicht bij zijn gevoel. Hij had zich beslist heel vaak netter mogen gedragen. Dat had nogal wat leed gescheeld in zijn omgeving. Maar op die avond was dat lied helend en magisch. Of ik ook van Puccini houd? Volgens mij hebt u me wel begrepen…

Chazia Mourali

Heeft u een eigen verhaal over Puccini, deel het met ons. Stuur uw verhaal naar: redactie@operamagazine.nl onder vermelding van Ik hou van Puccini.

Verder kijken, luisteren en lezen

Hier twee maal ‘E lucevan le stelle’ door Amadi Laghi in Torrel del Lago

Het persoonlijke verhaal van Kommertje Borg over de liefde voor Puccini.