Alsof het afspraak was: Benjamin Appl begon zijn recital met hetzelfde Britse volkslied waarmee Anna Prohaska in december afsloot, I will give my love an apple. Beiden brachten dit seizoen werken rond de zondeval naar de Kleine Zaal van het Concertgebouw. Een al te makkelijk grapje: Benjamin gaf ons een Appl van uitstekende oogst, vocaal ongerimpeld en zeker niet rot van binnen! Toch bleken hij en partner James Baillieu, ondanks hun fris-blozende gezichten, niet vies van een vleugje verdorvenheid.

Op 1 april vertolkten de Duits-Britse bariton Benjamin Appl en zijn piano-collega sinds jaren, de Zuid-Afrikaan James Baillieu, met Forbidden Fruit een nadrukkelijk eigentijds programma. Niet zozeer door theatrale franje of de bonte selectie, al zijn smaakmakers uit film of musical wel een trend. Maar door de prikkel richting toehoorders om zelf nieuwe verbanden te leggen. In een radiogesprek vertelden ze hoe ze een jonger, mogelijk minder lied-deskundig, maar niet oppervlakkiger publiek willen bereiken.

Gesproken Genesis-verzen tussendoor wekten geen zondagschoolsfeer, maar pakten vaak ironisch uit. Op ‘it is not good for the man to be alone’ volgde L’Offrande, een onverholen ode aan (vrouwelijke) soloseks van Poulenc, bekroond met een vocale genotsrilling. Ook elders werden genderpatronen doorbroken. Appl stapte in allerhande damesschoenen, van non tot filmdiva Zara Leander. Schalks en zwoel zong hij haar Kann denn Liebe Sünde sein, ooit een homo-strijdlied, nu gelukkig minder nodig.

Nog tipsy door een drinklied van Poulenc in rap Frans zong Appl één van Schönbergs Brettl-Lieder in cabaretstijl. De nonchalance was schijn, het duo gaf veel van de hartenklopjes in Bum, bum, bum… een eigen accent. Enkele toehoorders ‘bummelden’ in de pauze vrolijk voort. Gekleed in een prachtig goudkleurig uitgaansshirt leek Appl in de jaren ’30-hit Just a Gigolo inderdaad op vrijersvoeten en aan oudere dames geen gebrek in de zaal. Maar levensmoeheid schemerde door de louche charme heen.

Bekoring, schuld en berouw

Geen misverstand, de hoofdmoot in dit recital was een serieuze verkenning van de thema’s bekoring, schuld en berouw. Een bewerking voor solopiano van In paradisum uit Fauré’s Requiem fungeerde als frame. Eerst bracht Baillieu het met dreigende ondertoon, de verdrijving uit het paradijs verklankend, om tot slot exact dezelfde noten veel lieftalliger te vertolken, als hoop daar ooit te mogen terugkeren.

Hugo Wolf was goed vertegenwoordigd en diens lange meanderende chromatische lijnen kregen alle ruimte. Daarbij raakten vleugel en stem elkaar nooit kwijt, het vertrouwen tonend tussen Baillieu en Appl, die alles uit het hoofd zong. Zijn gebarentaal bleef beperkt, afgezien van een geestige hap in een werkelijke appel, maar zijn steeds naar de zaal gerichte expressieve gezicht reflecteerde alle emoties.

Appl wisselde zijn intelligente voordracht vol details per lied en toch was hij opvallend consistent in het stemgebruik. Zowel in de kunstliederen als in de populaire items ontvouwde hij zijn kerngezonde lyrische bariton op dezelfde krachtige wijze. Maar met soepele overgangen naar het hoge register, tot aan de kopstem toe, wist hij vooral in de Franse liederen subtiel het hart te treffen. Reynaldo Hahns À Chloris, een lied waar iedereen als een blok voor valt, werd tot rake uitbeelding van hemel op aarde.

Zoals veel liedzangers heeft Benjamin Appl een zwak voor Frans repertoire. Debussy’s La chevelure toonde dat hij zijn zelfverklaarde schroom in het vertolken ervan kan laten varen. In dit lied draait het ook om schroom, prille passie en ontzag voor de natuur, net als in werken van R. Strauss en Roger Quilter. Maar na de pauze lag de duivel op de loer, eerst nog schertsend in een zeldzame Engelstalige Grieg.

Via Loreley van Robert Schumann, een man zelf zo door duivels gekweld, gaf Benjamin Appl stem aan gevaarlijke verlokking. Om in bijbelsferen te blijven, hij leidde ons wel in verzoeking maar verloste ons (nog) niet van de boze. Die werd concreet als arts in een protestlied van Eisler en Brecht over abortus. De eis aan een arme zwangere vrouw om ‘kanonnenvoer’ te baren gooide Appl er met zulk sadistisch geweld uit dat een dame in de zaal zich geroepen voelde te reageren. Over zeggingskracht gesproken!

Frappant agressief klonk de plukkende knaap in Schuberts meestal luchtige Heidenröslein. Met kennis komt verantwoording die Adam en Eva net zomin aankonden als wij, zie de milieukwestie. Naadloos ging dit over in Gretchen am Spinnrade, met Baillieu’s spinnenwiel onverbiddelijk als het noodlot. Een mannelijke Gretchen is apart, maar Appl gaf de schuldige wanhoop universele lading. Met zijn laagste noten op ‘auf Erden’, nu door Schumann, maar nog steeds Goethe’s tekst, was Adams doem voltooid.

Gustav Mahler bracht de verlossingshoop. Benjamin Appl zong Urlicht zoals hij het concert begonnen was, van achterin de geconcentreerd luisterende zaal. Over ruim een maand barst zijn Festival los met grootse symfonieën door orkesten van wereldfaam. Maar een enkele piano en een onzichtbare stem wisten de essentie van Mahlers klankuniversum hier al te vangen.

Verder luisteren, kijken en lezen

Promotievideo van de Cd Forbidden fruit.

In 2016 sprak François van den Anker met Benjamin Appl.

*In 2021 besprak Franz Straatman het slotrectial van het Internationaal Lied Festival Zeit.