Als er één aria is waar jan en alleman – vocaal begaafd of niet – mee aan de haal gaat, is het ‘Nessun dorma’ wel. Vanaf aanstaand weekend is de aria weer in zijn context, Puccini’s opera Turandot, te horen in diverse theaters in het land. Daarom een portret in beeld. Met dank aan YouTube.

Wat maakt ‘Nessun dorma’ zo populair? Waarom kent vrijwel iedereen de melodie, terwijl een paar honderd andere prachtige aria’s nooit het grote publiek hebben weten te bereiken?

Een duidelijk antwoord heb ik niet. Maar het zal ongetwijfeld te maken hebben met de heroïek in de melodielijn, die langzaam maar opgewonden opstijgt tot een hoge, lang aangehouden b, gevolgd door een nog langer aangehouden a – een uitbarsting van triomf (vincero!). Daar krijg je ieder publiek mee op de stoelen.

Dat de nodige amateurzangers telkens met deze aria hoog scoorden in de veelbekeken talentenshows op tv, zal zeker ook geholpen hebben. Denk aan Paul Potts, een tenor die weliswaar bij geen enkel zichzelf respecterend operahuis op de planken zal komen te staan, maar die de bekendheid van de aria toch een enorme ‘boost’ gaf toen hij ermee auditeerde (en won) bij Britain’s Got Talent in 2007. Zie hieronder.

De echte faam van de aria werd echter gecreëerd door Luciano Pavarotti. Een vertolking van hem werd door de BBC gebruikt om het WK voetbal van 1990 te verslaan en ook op het toernooi zelf gaf hij optredens. Vanaf toen waren hij en de aria onafscheidelijk. Overal zong hij het, vaak voor massa’s mensen.

Hieronder zijn vertolking tijdens de presentatie van het WK voetbal van 1990:

Door de hitstatus die ‘Nessun dorma’ gekregen heeft, wordt vaak geheel vergeten waar de aria eigenlijk over gaat. Hij wordt gezongen door prins Calaf, een lefgozer die door het oplossen van drie raadsels de hand van de ijskoude, wrede prinses Turandot heeft gewonnen. Hij heeft de prinses echter een uitweg geboden: als ze voor de volgende morgen zijn naam weet te noemen, ziet hij af van het huwelijk. En mag ze hem een kopje kleiner maken.

Op bevel van Turandot mag die nacht niemand slapen, totdat de naam van Calaf bekend is. De prins weet dat niemand zijn naam zal ontdekken, dus hij zit nergens over in. Hij wandelt door de paleistuinen en zingt ‘nessun dorma’. Niemand slaapt. Ook jij niet prinses. Je ligt in je (nog) kuise slaapkamer naar de sterren te gapen, vol liefde en hoop. Maar mijn geheim is veilig. Ik zal hem zelf onthullen, als het daglicht aanbreekt. Verdwijn, nacht. Vervaag, sterren. Want morgen zal ik overwinnen. Vincero, vincero, vincero…

Ter illustratie van deze context hieronder de aria met wat eraan vooraf gaat en wat erna komt. Plácido Domingo zingt Calaf.

Een bekende Calaf-vertolker was Franco Corelli, sowieso een grootheid in het ‘Puccini-vak’. Hieronder zijn versie van de aria:

En wat te denken van deze vertolking, van Mario del Monaco. Qua heroïek kon die er ook wat van…

Om tot slot terug te komen op de populariteit van de aria: werkelijk niemand lijkt zich onbekwaam te achten Puccini’s werk te vertolken. Zelfs heavy metalband Manowar zette de aria ooit op zijn lessenaar en soulzangeres Aretha Franklin viel eens in voor Pavarotti, toen hij vanwege zijn gezondheid zelf het optreden niet kon verzorgen. Van beide beslist niet gangbare vertolkingen een fragment: