Sinds 1982 verwent de cd ons met krasvrije opnames van ruim 70 minuten lang, genoeg voor opera-aktes en liederencycli. Maar hoe lang gaat dat nog voortduren? Met het oog op de huidige ontwikkelingen lijkt het schijfje zijn langste tijd te hebben gehad. Vele nieuwe mogelijkheden om klassieke muziek te beluisteren dringen zich op. Een serie over de toekomst van de cd. Of wat er dan ook voor in de plaats zal komen.

Het meest voor de hand liggende antwoord op de vraag wat er na de cd komt, is downloaden: muziek uit de studio of de concertzaal rechtstreeks via internet op een mediaspeler, pc, laptop, tablet of smartphone plaatsen. Als dat afspeelapparaat verbonden is met een goede audioinstallatie, heb je zonder cd toch goede kwaliteit. Zo is een systeem als Sonos helemaal gebaseerd op streaming in huis van online muziek.

Downloaden van muziek is legaal, zo lang u dat ‘voor eigen gebruik doet’. Uploaden, het op internet zetten van muziek, is zonder toestemming van de rechthebbende een inbreuk op het auteursrecht en dus illegaal.

Er zijn veel sites, zoals iTunes en Spotify, waar u betaalde downloads van muziek kunt vinden. Platenmaatschappijen bieden die mogelijkheid ook steeds meer. Op de website van Universal bijvoorbeeld valt makkelijk een liedje van Joseph Calleja te vinden. Afrekenen kan met een sms per mobiele telefoon en voor € 1,30 heeft u ‘Quel trouble inconnu’ als mp3 op uw pc.

Gratis downloaden

Veel muziek zit achter een zogenaamde ‘pay-wall’: je betaalt en kunt de muziek naar je toe halen. Maar het kan ook gratis en, binnen de genoemde wettelijke regels, legaal. Er zijn twee grote systemen waarmee dat mogelijk is. Het ene is via het torrent-netwerk, het andere heet usenet. Beide zijn manieren om tussen internetters onderling bestanden uit te wisselen.

In het torrent-netwerk zetten deelnemers een map met muziekbestanden ‘open’ voor anderen. Ze melden zich aan bij een centrale server die hun aanbod registreert. Wie iets zoekt, vraagt het op bij de server en wordt naar de gezochte bestanden geleid. Hoewel de stichting Brein een verbod voor elkaar kreeg in Nederland, bestaan sites als The Pirate Bay, één van de vertrekpunten, nog steeds en wordt er volop uitgewisseld.

Wie tijd, geduld en een beetje handigheid heeft, kan veel vinden op het netwerk. Ook hier geldt: downloaden mag, uploaden is illegaal.

Usenet

Al sinds internet bestaat is er usenet. Berichten van internetters worden, gegroepeerd in ‘nieuwsgroepen’, wereldwijd verspreid. Op een dag bedacht iemand dat je aan zo’n bericht ook een bijlage kon hangen. Bijvoorbeeld een mp3. Zo ontstond een wereldwijd verkeer van muziek en films.

Nog altijd voeren veel providers nieuwsgroepen, maar de serverruimte die ze beschikbaar stellen is beperkt en gelimiteerd. Een groot bestand als bijvoorbeeld een opera op drie cd’s staat maar heel kort op die server. Tegenwoordig zijn er abonnementendiensten van speciale usenetservers die de bestanden veel langer bewaren.

Net als voor het torrent-netwerk heb je als gebruiker van usenet software nodig om de nieuwsgroepen te lezen, bestanden te downloaden en de in stukjes gehakte muziek weer aan elkaar te plakken.

Test

De kern van het torrent- en usenet-netwerk is aanbod: je kunt alleen downloaden wat anderen aanbieden. Natuurlijk is er heel veel popmuziek en heel weinig opera, maar het ís er wel. Mogelijk zelfs van echte liefhebbers die oude lp’s digitaliseren of hun vondsten willen delen met de rest van de wereld.

We zetten het testpanel uit aflevering 4 weer in en gaan op zoek op usenet. De solo-cd van Olga Peretyatko is 375 dagen geleden door iemand gepost. Alleen vanaf een hele goede newsserver is die cd nog te downloaden. Recenter materiaal staat er sinds 24 dagen: Rossini. Geen cd, maar de dvd van de opera Sigismondo, waarin Peretyatko een rol zong, is probleemloos binnen te halen, inclusief een scan van de dvd-hoes.

Op de naam Martha Mödl vinden we geen hits. Voor Maarten Koningsberger geldt hetzelfde. Van de Donizetti-opera Caterina Cornaro vinden we geen cd’s, maar hij werd in 2010 in Amsterdam uitgevoerd door onder andere Nelly Miricioiu. De radio-opname van 20 maart is door iemand lang geleden online gezet.

Dat laatste voorbeeld is wel treffend. Naast recente cd’s die, doorgaans voorzien van een scan van hoes en het boekje, online worden gezet, is er ook veel bijzonder materiaal te vinden. Zeldzame vinylopnamen of radio-opnamen van opera’s die je alleen op die manier kan vinden bijvoorbeeld.

Maar ook, zoals recent op usenet, een ‘post’ van een Amerikaanse operaliefhebber: 170 cd’s vol mp3’s van vrijwel elke denkbare operaster uit heden en verleden onder de titel Greatest voices of opera. Twee keer klikken, de computer moet er een nachtje op stampen maar dan beschikt de downloader over muziek voor een uurtje of 160, van Mirella Freni tot Sherill Milnes, van Richard Tucker tot Gwyneth Jones.

De wetgeving gaat ondertussen verder en voor artiesten die last hebben van downloaden lijkt er hoop. Er hangt meer verbod in de lucht. Al blijft reguleren op internet moeizaam. Maar zo lang het kan en mag is er op internet veel verrassends te vinden.