Petra Lang staat al 28 jaar op het operatoneel, waarvan 25 jaar in Wagner-rollen. De schat aan ervaring die ze in die ruime kwarteeuw opbouwde, wil ze graag doorgeven aan de nieuwe generatie. Want dat is volgens haar hard nodig. “Ik zie zo veel jongere zangers met een wobble.”

Op 6 december maakte Petra Lang voor de tweede maal haar opwachting in Pierre Audi’s productie van Parsifal bij De Nationale Opera. Ze was er in 2012 bij en zingt nu opnieuw de uitdagende rol van Kundry. Ik sprak haar een dag na de première. Twee dagen later moest ze wegens ziekte afzeggen. Vier voorstellingen liet ze aan zich voorbijgaan, maar gisteravond keerde ze terug, met nog twee voorstellingen (25 en 29 december) in het verschiet.

Lang spreekt met passie over haar rol van Kundry en de andere Wagner-partijen op haar repertoire, maar waar ze het vooral over wil hebben, is de fitheid van de stem. Hoe houd je je stem gezond? Hoe zorg je ervoor dat je zo zeker bent van je techniek dat je nagenoeg altijd het toneel op kunt gaan? Volgens Lang is het iets waar zangers veel meer aandacht aan moeten besteden.

Isolde

Petra Lang – geboren in Frankfurt, geschoold in Darmstadt en Mainz – zingt sinds de jaren negentig rollen van Richard Wagner. Eerst als mezzosopraan, later als sopraan. Nadat ze Brünnhilde en Kundry op succesrijke wijze aan haar repertoire had toegevoegd, volgde afgelopen zomer in Bayreuth een derde toprol van de Duitse grootmeester: Isolde in Tristan und Isolde.

Lang had op dat moment al negentien jaar ervaring in de rol van Brangäne, de dienares van Isolde. Het had haar beducht gemaakt voor de titelpartij. “Ik zag veel Isoldes sterven. In het begin heb ik nog geweldige zangeressen als Gabriele Schnaut meegemaakt, maar daarna werden de Isoldes steeds lichter en kregen ze meer problemen om door de avond te komen.”

Al vrij vlot kreeg Lang de rol van Isolde aangeboden, na Brangäne te hebben gezongen in Londen, maar het leek haar te vroeg en ze sloeg het aanbod af. “Geef mij maar liever Kundry”, dacht ze op een bepaald moment zelfs.

In de zomer van 2015 kwam het er echter toch van. Ze repeteerde in Bayreuth voor Lohengrin toen Katharina Wagner haar vroeg om de ‘Sitzprobe’ voor Tristan und Isolde over te nemen, bij afwezigheid van de gecaste Isolde. Ze ging akkoord, zong de partij en kreeg prompt een contract om vanaf 2016 vier zomers lang Isolde te zingen.

Nu ze de eerste speelreeks erop heeft zitten, kan ze bevestigen dat haar stem gebouwd is voor deze rol. “Ik had nooit gedacht dat het zo makkelijk zou zijn. Het was niet eenvoudig om de partij in te studeren. Dat kostte me een jaar, telkens tussen mijn andere werk door. Maar het loonde zich, want het gaat me nu heel goed af.”

Lang noemt haar Isolde-debuut in Bayreuth het hoogtepunt van haar carrière. “Christian Thielemann en Katharina Wagner hebben ook een grote impact op mij en mijn rolvertolking gehad”, zegt ze. De sfeer in het Wagner-huis bij uitstek hielp natuurlijk ook mee. “Als je in Bayreuth op het toneel staat, voel je een speciaal aura, een speciale energie. Dat maakt het anders dan in andere huizen.”

Oud worden

Petra Lang had Isolde nooit kunnen zingen zonder voortdurend op scrupuleuze wijze aan haar stem en haar techniek te werken, vertelt ze. “Ik werk samen met mijn man, de zangcoach Adrian Baianu, heel hard aan mijn stem. Hij luistert altijd en geeft me tips. Dat helpt om geen domme dingen te doen. Ik ken mijn lichaam en mijn stem goed.”

Ze zegt het niet om zichzelf op de borst te slaan, want ook Lang had met zangtechnische problemen te kampen. Begeleid door een Italiaanse belcantoleraar moest ze haar technische basis grondig herzien. “Dat had ik nodig. Zonder die veranderingen was Isolde niet mogelijk geweest.”

“Je hebt maar één lichaam en één stem”

Wat Lang steekt, is dat veel zangers niet de bereidheid tonen om die weg te gaan, om voortdurend hun eigen zang te analyseren en zonder ophouden aan hun technische onvolkomenheden te werken. “Ze zijn blij als het goed gaat en als ze werk hebben, en dus werken ze niet verder aan hun stem. Daardoor halen ze het niveau niet dat ze zouden kunnen halen en houden ze hun stem niet jong en gezond. Natuurlijk, als je jong bent en je hebt een goede look en veel energie, dan red je het wel. Maar wat als je moe of ziek bent? En wat als je ouder wordt?”

Waar de carrières van zangers vroeger makkelijk 30 tot 45 jaar duurde, is dat vandaag de dag hoge uitzondering. Volgens Lang hoeft dat niet. “Je kunt oud worden, ook in het lyrische repertoire dat ik zing. Het is mogelijk om je pensioen te halen met een gezonde stem. Maar dat kan alleen als je zingt als een atleet en blijft analyseren wat je doet. Want je hebt maar één lichaam en één stem.”

Birgit Nilsson

Lang neemt graag een voorbeeld aan zangers uit het verleden. Volgens haar hielden zij hun stem altijd slank en natuurlijk, waar hedendaagse zangers veel vaker forceren. Ze ziet het in het Wagner-vak geregeld gebeuren: zangers met grotere stemmen dan zij vervallen door slechte raad van hun managers en een wankele techniek in gemankeerde zang, met geschreeuwde hoge noten. Iets wat – als het maar vaak genoeg te horen is – ook de smaak van het publiek verandert.

De sopraan zet ter illustratie Birgit Nilsson naast Astrid Varnay. “Nilsson had op oude leeftijd een relatief gezonde en jonge stem. Zij gebruikte haar stem altijd heel slank. Varnay moest in de veertig overstappen naar het mezzorepertoire. Ze maakte weliswaar een grote, rijke klank, maar daar moest ze voor betalen. Ik heb met haar gewerkt en zij was zich dit bewust. Toen ze op leeftijd was, probeerde ze jonge zangers te helpen om niet dezelfde fouten te maken.”

Helaas stappen veel jonge zangers toch in dezelfde valkuil, zegt Lang. “Ik zie zo veel jonge of jongere zangers met een wobble. Dat is echt niet nodig. Zelfs als je een paar rollen boven je ‘Fach’ zingt, hoeft er niets te gebeuren, als je maar met je eigen, natuurlijke stem zingt.” Enigszins provocatief voegt ze eraan toe: “Over twintig jaar weet niemand meer hoe je moet zingen.”

Lang hoopt dat ze de ogen van jonge zangers hiervoor kan openen. Want de oplossing ligt op straat. “Er is zo veel materiaal beschikbaar uit de oude Italiaanse school. Het is niet moeilijk om hiermee bezig te gaan, maar je moet er wel aan beginnen.”

Toekomst

Isolde wordt een vast onderdeel van Langs repertoire, in elk geval in maart in Wenen en de komende drie zomers in Bayreuth, maar ongetwijfeld ook op andere grote tonelen. “Verder blijf ik Ortrud, Brünnhilde en Kundry zingen”, zegt ze. “Sieglinde zeg ik vaarwel.”

In 2017 is Lang verder te gast in Karlsruhe (Brünnhilde in Die Walküre), Hamburg (een scène uit Salome) en Wenen (Brünnhilde in Die Walküre, Siegfried en Götterdämmerung).

Zie voor meer informatie de website van Petra Lang.