Het is één van de topwerken uit de operaliteratuur: La forza del destino. In aanloop naar de première van een nieuwe productie bij De Nationale Opera op 9 september zet Basia Jaworski een aantal waardevolle opnames op een rijtje.

La forza del destino gaat over de macht van het noodlot en over gewroken eer. Alvaro, een Peruaanse prins van Inca-afkomst, reist incognito door Spanje om eerherstel van zijn ter dood gebrachte ouders te bewerkstelligen. Onderweg wordt hij verliefd op een dochter uit een welgestelde adellijke familie. De liefde is wederzijds, maar de kans om te kunnen trouwen is nihil – het ultieme liefdesdrama. De geliefden besluiten te vluchten, maar vanaf dan neemt het noodlot het heft in handen en bezorgt ons een onwaarschijnlijke reis door tijd en plaatsen.

Dankzij het ietwat warrige maar o zo mooie drama heeft Verdi ons leven verrijkt met één van de mooiste opera’s ooit, met onvergetelijke aria’s en duetten en dé ouverture. En dan te bedenken dat het voorspel er aanvankelijk niet in zat! Bij de première in 1862 in Sint-Petersburg werd de opera nog voorafgegaan door een korte prelude. Pas zeven jaar later verving Verdi de prelude door de ons overbekende ouverture.

Gegam Grigorian

Van de eerste, Petersburgse versie bestaat een zeer goede uitvoering uit 1995, geleid door Valery Gergiev en bezet met de sterzangers van het Mariinski Theater. Deze opname is een absolute must. Niet alleen omdat het om de oorspronkelijke versie gaat, maar ook omdat de uitvoering weergaloos is. Gergiev dirigeert ferm en het drama is zinderend. Gegam Grigorian is een fenomenale Alvaro, voor mij zonder meer één van de allerbeste vertolkers van die rol.

Galina Gorchakova overtuigt als een verscheurde Leonora en Nikolai Putilin is een prima Carlo. De opname is waarschijnlijk moeilijk verkrijgbaar, maar u kunt het in zijn geheel beluisteren op Spotify.

Richard Tucker

De Amerikaanse tenor Richard Tucker was één van de beste Alvaro’s in de jaren vijftig en zestig van de twintigste eeuw. Als je naar zijn opnamen luistert, snap je meteen waarom: Tucker beschikte over een grote, goed gevoerde en sterk resonerende spinto-tenor, met warme en emotionele ondertonen. Hij heeft de rol vaak gezongen en daar bestaan een paar opnamen van.

In 1954 zong hij de rol tegenover Maria Callas als Leonora. Hoe ik mijn best ook doe: van haar Leonora word ik niet echt warm. Maar toegegeven, haar ‘La vergine degli angeli’ klinkt prachtig, iets wat ik voornamelijk op het conto van de ongekend ontroerend dirigerende Tulio Serafin schrijf.

Terug naar Tucker: luister eens naar ‘Solenne in quest’ora‘, het duet tussen Alvaro en Carlo (een schitterende Carlo Tagliabue). Wedden dat je de hele wereld vergeet? (Warner 5646340002).

In 1960 zong Richard Tucker de rol van Alvaro in Buenos Aires. Zijn grote aria ‘La vita è inferno’ klinkt nog indrukwekkender dan bij Serafin. Wie hier niet geroerd door raakt, heeft geen hart. Zo denkt het Argentijnse publiek er zeer hoorbaar ook over; het trakteert hem op een enorm applaus.

Zijn Leonora is niemand minder dan onze eigen Gré Brouwenstein. Het is heel erg jammer dat de kwaliteit van de opname te wensen overlaat, want wat Brouwenstein hier laat horen, is heel bijzonder.

Aldo Protti is een niet helemaal overtuigende Carlo, maar Mignon Dunn is een meer dan spannende Preziosilla. Fernando Previtali dirigeert zeer behoedzaam (Archipel WLCD 0310).

We schuiven nog eens vijf jaar vooruit. In 1965 mocht Tucker zijn Alvaro in de studio van RCA opnemen. In die opname klinkt hij iets minder betrokken dan in Buenos Aires; geen wonder, live is immers live. Hij klinkt ook milder, alsof hij heeft besloten in zijn lot te berusten. Wat eigenlijk ook zo was.

Leonora werd onvoorstelbaar prachtig gezongen door Leontyne Price en Robert Merrill geeft als Carlo een openbare masterclass in het zingen van Verdi.

Hieronder zingt Robert Merrill ‘Morir! Tremenda cosa!’.

Shirley Verett zingt een speelse en sexy Preziosilla. Het avondje ‘noodlot’ kan niet meer stuk. Thomas Schippers dirigeert voortreffelijk. De opname verscheen ooit bij RCA, tegenwoordig waarschijnlijk bij Brilliant Classics.

Plácido Domingo

In de opname uit Buenos Aires uit 1972 komen we maestro Fernando Previtali weer tegen. Hij neemt de tempi iets sneller, waardoor in ieder geval de ouverture prettiger klinkt. Leonore werd gezongen door de Amerikaanse Martina Arroyo, een prachtige, donkergekleurde sopraan.

De rol van Alvaro markeerde het Argentijnse debuut van Plácido Domingo en dat is de voornaamste reden voor het beluisteren van deze verder zeer slecht klinkende opname (Arkadia HP 612.3). Wat u hoort, is een jonge, krachtige stem, misschien een tikkeltje te onstuimig, maar o zo verschrikkelijk mooi!

In 1976 werd de opera door RCA opgenomen, met in de hoofdrollen naast Plácido Domingo en een fenomenale Leontyne Price (Leonora) een niet minder spectaculaire Sherrill Milnes als Carlo. Domingo en Milnes waren een ‘match made in heaven’: hun stemmen kleurden mooi bij elkaar en ze wisten elkaar te stimuleren.

Hieronder zingen Domingo en Milnes ‘Solenne in quest’ora’ in een recital in 1983, James Levine dirigeert.

Bonaldo Giaiotti was al bij Previtali in Buenos Aires een zeer goede Padre Guardiano, maar hier kun je pas zijn geweldige stem naar waarde schatten. Vergeet ook de Preziosilla van Fiorenza Cossotto en de spannende directie van James Levine niet!

Tien jaar later mocht Domingo zijn Alvaro nog een keer in de studio herhalen, nu onder leiding van Riccardo Muti. Deze opname mag in uw verzameling beslist niet ontbreken. Er zijn weinig dirigenten die Verdi zo op de huid weten te dirigeren, zeker tegenwoordig.

Mirella Freni is een niet echt idiomatische Leonora, maar ze zingt ontegenzeggelijk mooi, zoals altijd eigenlijk. Domingo klinkt hier volwassener, edeler, meer ‘prinswaardig’, maar dat naïef-jeugdige, dat is hij hier een beetje kwijt. Giorgio Zancanaro is een mooie Carlo, maar zelf had ik graag wat meer expressie gehoord. Met Sesto Bruscantini is de rol van Fra Melitone grappiger dan het eigenlijk de bedoeling was, denk ik. De opname kwam ooit uit bij EMI.

Franco Corelli

Hoe ziet het aanbod op dvd eruit? Hier kan ik duidelijk over zijn: koop de opname uit Napels uit 1958 (Hardy Classics HCD 4002). Never mind de fletse zwart-witbeelden en het slechte monogeluid: deze opname moet u hebben!

Het begin alleen al: Pam! Pam! Pam! Die staat! Francesco Molinari Pradelli kent zijn vak. Wat zich erna ontpopt, is een wereld vol volmaakte (opera)magie. Renata Tebaldi laat je al bij haar eerste aria, ‘Me pellegrina ed orfana’, met je mond open en je ogen vol tranen achter.

Wakker geschud worden we als haar minnaar in de gedaante van Franco Corelli via de balkondeur haar kamer en onze harten binnenloopt. Kijk: met deze Alvaro zou ik zelfs naar de hel kunnen lopen, mocht de hel bestaan. Dat je onderweg de duivel zelf in de gedaante van Ettore Bastianini (Carlo) tegenkomt, maakt het feest alleen maar compleet.

Alle duivels! Dat, dames en heren, heet zingen. Dan neem je de bordkartonnen decors en de – helaas – vele coupures voor lief.

Jonas Kaufmann

Regisseurs lijken vandaag de dag vaak hun best te doen om zangers te belemmeren in hun zingen. Zo’n regisseur is de Oostenrijkse Martin Kušej. In 2015 maakte hij in München van La forza del destino een soort psychologische familiedrama aan tafel (te veel naar Tcherniakov gekeken?), gelardeerd met religieus fanatisme.

Het kan dus aan de regie liggen dat Jonas Kaufmann (Alvaro) sterk onder zijn niveau presteert. Anja Harteros zingt daarentegen onwaarschijnlijk prachtig, maar om ervan te kunnen genieten, moet je je ogen dichtdoen (Sony 8875160649).

Omdat ik het voornamelijk over de ‘heren’ heb gehad: als uitsmijter mijn geliefde uitvoering van ‘La Vergine degli angeli’ door Leyla Gencer: