In februari presenteert De Nederlandse Opera een nieuwe productie van Der fliegende Holländer in Amsterdam. Van de diverse opnames en registraties van de romantische opera van Richard Wagner worden er hieronder drie besproken. Bij wijze van kijkvoer voor de liefhebber.

Basia Jaworski:
Ik heb in mijn eigen verzameling slechts twee opnamen van Der fliegende Holländer: één op cd en één op dvd.

De cd-opname dateert uit 1998 en is mij bijzonder dierbaar (DG 4377782). Allereerst vanwege Cheryl Studer, toen wellicht de mooiste Senta die men zich kon voorstellen. Haar heerlijk lyrische sopraan met makkelijke en sensuele hoogte leek geschapen voor die rol.

De Holländer wordt hier gezongen door Bernd Weikl. Niet echt de jongste meer en dat hoor je, maar voor die rol zeer passend.

Peter Seiffert is een pracht van Steuerman en in de rol van Erik hoor je niemand minder dan Plácido Domingo. Een luxe!

Maar het allermooist is het orkest: onder de werkelijk bezielde leiding van Giuseppe Sinopoli speelt het Orchester der Deutsche Oper Berlin sterren van de hemel.

Mijn dvd-versie is niet zo nieuw meer. Het is een film, in 1975 gemaakt door de Tsjechische regisseur Václav Kašlík. Het resultaat was toen verbluffend, maar doet nu een beetje gedateerd aan.

Toch valt er veel te genieten van de opzienbarende stormscènes en de goed opgebouwde spanning. De regisseur volgt de aanwijzingen van Wagner nauwkeurig op, waardoor het zonder meer ‘een goede kennismaking met …’ kan zijn.

De Zweedse Catarina Ligendza was in de jaren zeventig één van de grootste Wagner-zangeressen. Behalve de meer lyrische rollen zoals Senta, zong zij ook Isolde en dat deed zij zeer overtuigend. Ook Donald McIntyre was gepokt en gemazeld in het ‘Wagner-fach’, en alleen al voor die twee hoofdrolvertolkers is de dvd meer dan moeite van het aanschaffen waard.

Wolfgang Sawallisch was meer dan 20 jaar de vaste dirigent van het Bayerischer Staatsorchester, en dat hoor je: ze zijn als het ware met elkaar vergroeid.

Jordi Kooiman:
Voor een habbekrats is de beroemde enscenering van Harry Kupfer uit Bayreuth op dvd te krijgen (ik tikte hem voor een tientje op de kop). De productie werd tussen 1978 en 1985 38 keer opgevoerd tijdens de Bayreuther Festspiele en baarde daar veel opzien.

Het verhaal van de Holländer is bij Kupfer één grote hallucinatie van Senta, de tamelijk waanzinnige dochter van Daland. Ze is voortdurend op het toneel aanwezig, ook als ze niet in de scène betrokken is. Ze kijkt dan vanaf een stellage toe.

Het geeft een geheel nieuwe, diepe dimensie aan het personage Senta en zet de opera in een ander licht. Dat maakt de productie erg spannend en intens. En het verhaal blijft in de kern intact.

Je kunt daarbij volop genieten van het fantastische decor van Peter Sykora en de toneeltechniek die daarachter schuilgaat. Twaalf keer verandert het toneelbeeld en iedere keer is het weer een een spektakel. Neem alleen al het schip van de Holländer: een groots gevaarte dat prachtig op de dreigende muziek uit het duister naar voren komt geschoven.

De rollen zijn sterk bezet. Simon Estes (de eerste Afro-Amerikaan die in Bayreuth optrad) zingt een (ook letterlijk) gespierde Holländer. Hij is ruig en heftig, maar tegelijk ook zeer emotioneel.

Heftig is ook de Deense sopraan Lisbeth Balslev als Senta, maar dat moet ook wel in deze enscenering. Ik vind het subliem hoe ze het concept van Kupfer uitvoert. Alleen al door haar afwezige gestaar (inclusief tranen) vanaf de stellage in de beginscènes geeft ze een enorme psychologische diepgang aan haar karakter. En die trance weet ze de volle duur van de opera vast te houden.

Robert Schunk zingt vol en lyrisch de rol van Erik, Graham Clark is een leuke, klinkende Steuermann en Matti Salminen is verrukkelijk als Daland: zo rijk van klank, zo groots van volume, zo goed passend bij zijn rol, bravo!

Tel hierbij het beeldende, imposante orkest van de Bayreuther Festspiele onder leiding van Woldemar Nelsson op en dit is een dvd die iedereen valt aan te bevelen.

Bovenstaande is slechts een handgreepje uit de opnames die er van Der fliegende Holländer bestaan. Aanvullingen met uw favoriete opname zijn daarom zeker welkom.