Het zou een glorieuze première worden, afgelopen vrijdag 13 maart, in het Internationaal Theater Amsterdam. Het Opera Forward Festival zou openen met Ritratto, een productie waar reikhalzend naar werd uitgekeken. Iedereen was benieuwd, naar de muziek van Willem Jeths, naar de regie door Marcel Sijm en naar de kostuums van Jan Taminiau.

Alles werd anders voor de opera Ritratto toen het kabinet een dag voor de première vergaande maatregelen afkondigde. De theaters gingen dicht en de veelbelovende wereldpremière werd – en wie weet voor hoe lang – uitgesteld. Of afgesteld? Het werk van letterlijk jaren zou daarmee voor niets zijn geweest. Er moest snel gehandeld worden, want op de avond dat de lockdown van de theaters werd uitgevaardigd, was de generale repetitie van Ritratto gepland met cast en orkest in de Amsterdamse schouwburg.

Tenor Lucas van Lierop, die de rol van Man Ray zingt in Ritratto, vertelt wat er gebeurde. ‘In de week voor de première hielden we allemaal het nieuws in de gaten. Toen de overheid – om een uur of drie die donderdagmiddag – nieuwe maatregelen bekendmaakte, wisten we dat alles zou worden gecanceld. Iedereen begon elkaar te bellen en te appen. We moesten wachten op nieuws vanuit het management van De Nationale Opera en dat kwam met de boodschap dat we de generale zouden spelen en dat daarvan een opname zou worden gemaakt. Daar was iedereen blij mee, en het blijkt de juiste keuze geweest te zijn. Het was eng om te gaan spelen, we wisten niet goed wat er kon gebeuren. Iedereen was voorzichtig, waste zijn handen en probeerde zich zo veel mogelijk te houden aan social distancing.’

Al spelend bleek de tekst van het libretto van Frank Siera op een bepaalde manier heel actueel te zijn. Lucas lag, volgens draaiboek, op de vloer, halverwege de voorstelling en hoorde het duet van Verity Wingate als Luisa en Polly Leech als de schilderes Romaine Brooke.

Hij vertelt: ‘We luisterden naar hun tekst met in ons achterhoofd de mededelingen van de overheid. Dat gaf een heel nieuwe realiteit aan wat ze zongen. Het idee van een ‘end-of-the-world-party’ werd ineens heel reëel. De opera is niet heel specifiek gedateerd, maar hij speelt ergens aan het begin van de Eerste Wereldoorlog, in een tijd dat de Spaanse griep over de wereld raasde. Er zitten zeker echo’s van onze wereld in Ritratto, en omgekeerd: Ritratto echoot wat er nu in deze wereld gebeurt.’

Argument of virus

De opname van de generale zal, tot De Nationale Opera weer kan spelen, op YouTube te zien zijn. Hij kan nog heel lang mee en dan zal niets meer herinneren aan de omstandigheden waaronder deze opera is gespeeld. Hoewel, op één momentje, als de opera bijna 40 minuten onderweg is, wijkt Verity Wingate als Luisa met een enkel woord af van de tekst. ‘I am not letting some international argument ruin this masterpiece’ staat er in het libretto. Maar wie goed luistert hoort haar ‘some international virus’ zingen.

De opname, die dankzij de AV-dienst van De Nationale Opera tot stand kwam, werd bijna feestelijk vanmiddag op YouTube gestreamd. Op de piek waren er ruim 2500 kijkers, afkomstig uit de hele wereld. Jeruzalem keek mee, Moskou, Portugal en ook Pieterburen meldde zich. Dankzij een chat die parallel aan de stream meeliep, werd er informatie gegeven over de voorstelling, onder anderen door sopraan Irene Hoogveld, die meezong in het koor van Ritratto.

Lucas van Lierop keek thuis, in Amsterdam. Een zanger die op zijn eigen tv kan kijken naar de wereldpremière waarin hij een rol speelt, dat moet uniek zijn. ‘Het zag er geweldig uit op mijn tv, met surround-geluid. Door de camera’s kon de kijker eigenlijk veel meer details zien in de prachtige kostuums van Jan Taminiau. Dat zie je niet zo goed vanuit de zaal en het is mooi dat we dat kunnen bewaren.’

Het werk voor de leden van De Nationale Opera Studio – waarvan Lucas deel uitmaakt – ligt stil, het gebouw aan de Amstel is dicht. Lucas is thuis, doet aan yoga, jogt in de buurt en is druk aan het studeren. ‘Ik sta iedere ochtend op in het besef dat ik dankbaar mag zijn dat ik gezond ben, en dat mijn familie gezond is. En mijn collega’s gelukkig ook, voor zover ik weet. We hebben dagelijks veel contact.’

Hoe het met producties als Ritratto van DNO verdergaat, is nog niet duidelijk. Lucas hoopt dat er een kans komt om het stuk voor een echt publiek te spelen. ‘Mogelijk gaan operahuizen die nu dicht zijn, hun gecancelde producties mengen met wat er in het komende seizoen al gepland stond. Het is nog speculeren, maar de decors zijn er, de kostuums zijn gemaakt, die producties zullen niet verdwijnen.’

‘Kunst gaat door’

Lucas weet het zeker: ‘Kunst gaat door, al staat iedereen nu op pauze en gericht op de eigen gezondheid. Maar als we het virus verslagen hebben en alles weer verdergaat, dan komen we terug en zullen we op een nieuwe manier onze rol spelen. Die betekenis van kunst zal blijven.’

Tot die tijd is het wachten en werken. ‘Ik weet dat mijn collega’s van de studio net als ik thuis hard aan het studeren zijn. Als Carmen doorgaat zoals gepland, worden we op de repetities verwacht en dan dienen we onze rol goed te kennen. Daar werk ik nu aan.’

Ritratto is de komende weken te zien op YouTube. De Nationale Opera heeft aangekondigd meer producties online te zetten tijdens de sluiting van het huis.