Voor Opera Zuid komt door de recente coronamaatregelen van de overheid een onverwacht einde aan het seizoen. Er stonden nog twee producties op de agenda: A Midsummer Night’s Dream en Een lied voor de maan, dat werd gecoproduceerd met De Nationale Opera. Kort na de afkondiging van de maatregelen spraken we met Opera Zuid-intendant Waut Koeken.

Tot op het laatste moment heeft Opera Zuid er alles aan gedaan om de seizoensapotheose A Midsummer Night’s Dream op 15 mei uit te brengen. Sinds de verlengde lockdown van de theaters en het verbod op evenementen tot 1 juni, afgelopen maandag afgekondigd door het kabinet, is die weg afgesloten. Intendant Waut Koeken had zijn publiek graag laten zien waar het operahuis in Maastricht toe in staat is. Hij vertelt hoe Opera Zuid reageert.

Hoe is het?
‘Het is onwezenlijk. We zijn bij Opera Zuid allemaal aangeslagen. Voor ons is het afzeggen van A Midsummer Night’s Dream het opgeven van een artistieke droom. Samen met Een lied voor de maan, dat we coproduceren met De Nationale Opera, was het een belangrijk onderdeel van ons seizoen. Wat er gebeurt, is verschrikkelijke voor iedereen; voor de sector, voor de freelancers die in onzekerheid terechtkomen en niet kunnen werken. Maar ik denk nu ook aan anderen in de samenleving, aan ouderen in isolement en aan zorgverleners die zich kapotwerken.’

Welke stappen heb je, tijdens de uitbreiding van de maatregelen in de afgelopen weken, genomen?
‘Het was een rollercoaster. Toen we de eerste signalen opvingen, zaten we nog in de fase van waarschuwingen als: houd afstand, geen handen geven. Er waren op dat moment geen dwingende maatregelen. We vroegen ons wel af hoe we de veiligheid die gevraagd werd, konden garanderen. We hebben repetitieschema’s aangepast, voorbereidingsprocessen omgegooid, reizen omgeboekt en zijn met het vaste team naar afstandswerken omgeschakeld. Daarna viel alles als dominostenen om: onze educatieve projecten, een samenwerking met het conservatorium, de socioculturele projecten. Omdat gezondheid voor alles gaat, zijn we ons solidair gaan houden aan de richtlijnen.’

‘Daarna begin je allerlei scenario’s te bedenken. Aanvankelijk dachten we aan het aanpassen van de eerste repetitieweken, zodat er in kleine groepen gewerkt kon worden. Daarna kwam er het plan voor uitstel van de repetities met een week. En zo ging het verder. We zijn actief in een internationale context; voor A Midsummer Night’s Dream hebben we artiesten van over de hele wereld. Onze Puck, Dreya Weber, zit vast in Californië en Huub Claessens, die Theseus zingt, in Oostenrijk. Daarnaast hebben we mensen in onder meer Zwitserland en Groot-Brittannië. Elk Europees land neemt eigen maatregelen, bijvoorbeeld rond reismogelijkheden, die niet allemaal overeenstemmen. Letterlijk tot het laatste moment hebben we scenario’s en risico-impactanalyses zitten maken.’

Had je contact met andere huizen, met collega’s in het veld?
‘Een lichtpuntje in deze donkere tijden is het ongelofelijke gevoel van saamhorigheid en collegialiteit. Dat geldt voor alle partijen in de cultuursector. Er leeft een besef dat we met zijn allen in hetzelfde schip zitten. Ik kan op elk moment iemand bellen en bijvoorbeeld bij de Reisopera, De Nationale Opera of een toneelgroep of dansgezelschap vragen hoe zij dingen doen, of er uitstel mogelijk is. De grote vraag is in de sector wat we kunnen betekenen voor onze zzp’ers. Alle informatie wordt gedeeld, ook op financieel gebied.’

Had je een gut feeling over hoe de maatregelen Opera Zuid uiteindelijk zouden raken?
‘Lastige vraag. Ik ben zelf artiest geweest, maar als leider van de company moet je heel erg rationeel denken, helder communiceren en zo objectief mogelijk zijn. Nog op de ochtend van het besluit tot het verbieden van bijeenkomsten tot 1 juni hebben we overleg gehad met het artistieke team, met regisseur Ola Mafaalani, dirigent Karel Deseure, dramaturg Willem Bruls en de ontwerpers. Zelfs toen zaten Ola en Karel nog noodscenario’s te bedenken voor een ‘Midsummer Night’s Dream in corona times’ als een boodschap van troost. Je wilt rationeel zijn en toch zolang mogelijk blijven hopen.’

‘De droom van deze unieke Midsummer-productie,
met Ola Mafaalani en Karel Deseure en een fenomenale cast, laten we niet los’

Opera Zuid, maar zeker ook de artiesten, worden zwaar getroffen door deze situatie. Wat kun je doen?
‘De belangrijkste boodschap is dat we onze freelancers niet zullen loslaten. Bij Opera Zuid kunnen we niet bestaan zonder hen. Denk aan zangers, maar ook aan crewleden, technici, pianisten en voorstellingsleiders. Solidariteit is heel belangrijk nu. We gaan alles doen wat we kunnen, in nauw overleg met de overheden. Ik vind dat de Nederlandse overheid heel steunende signalen heeft uitgestuurd. Ondanks de moeilijke situatie is de communicatie lovenswaardig. We gaan kijken wat de beste stappen zijn.

‘Opera Zuid werkt met publiek geld, dus elke beslissing zetten we daartegen af. Ik wil ook geen dingen doen die het beleid van de overheid doorkruisen. Het overleg dat ik daarover voer, gaat vooral over het feit dat we in een internationale context werken met zzp’ers uit Nederland, maar ook uit het buitenland. Er wordt gewerkt aan een sectorbrede inventarisatie door de overheid van de effecten op korte en lange termijn.’

Als er een glazen bol is – die we eerst even goed ontsmetten – wat zie je daarin voor de komende tijd?
‘Ik moet zeggen dat die bol maandagavond, toen de maatregelen over bijeenkomsten tot 1 juni bekend werden gemaakt, in scherven is gegaan. We zijn in nauwelijks meer dan anderhalve week naar een quasi-volledige lockdown van maanden gegaan. We leven in een totaal andere werkelijkheid dan enkele dagen geleden. Die glazen bol is dus weinig betrouwbaar gebleken.’

‘Wat ik wel kan zeggen, is wat ik hoop: dat het leven, zodra dat weer gezond en veilig kan, snel weer opgepikt kan worden. Ik baseer mijn hoop op een aantal kleine lichtpuntjes die we de afgelopen dagen hebben gezien. In een interview in NRC met minister Van Engelshoven zei ze dat deze crisis voor iedereen betekent dat je aan den lijve voelt wat een wereld is waar geen concertzalen en geen schouwburgen open zijn, waar je niet kunt deelnemen aan een cultuurleven. Dat is een enorm positief signaal dat we moeten meenemen. Net als de solidariteit in de samenleving, die we hopelijk kunnen meenemen naar het post-coronatijdperk.’

En nu verder?
‘Ik hoop voor iedereen, het publiek en alle artiesten dat we hier snel weer van kunnen opveren, met een fenomenaal nieuw seizoen, waarin alle dromen die nu op ‘hold’ staan in volle heftigheid mogen losbarsten in artistieke vreugde. En de droom van deze unieke Midsummer-productie, met Ola Mafaalani en Karel Deseure en een fenomenale cast, laten we niet los. Samen met philharmonie zuidnederland en onze partnertheaters zoeken we naar de eerstvolgende mogelijkheid om de voorstelling te herprogrammeren. Zoals Shakespeare zei: Hope is a lover’s staff; walk hence with that and manage it against despairing thoughts.’