Als het aan initiator/dirigent Arnaud Oosterbaan ligt, gaat de bijzondere productie van Peter Grimes achter de dijk bij Paesens-Moddergat in september door. De coronacrisis zorgt nu voor extra complicaties, ‘maar we waren al bezig het onmogelijke mogelijk te maken’, zegt Oosterbaan vol vertrouwen.

Arnaud Oosterbaan wist waar hij aan begon toen het plan ontstond om Benjamin Brittens opera Peter Grimes uit 1945 op het wad in Friesland, achter de dijk in Paesens-Moddergat, op te voeren. Het zou hoe dan ook een enorm veeleisend project worden. Maar een nieuwe, niet voorziene uitdaging diende zich de laatste weken aan met de dreiging van een wereldwijd virus. Natuurlijk zijn er zorgen, maar de organisatie werkt zo goed als het kan door. Er is Arnaud Oosterbaan en zijn team veel aan gelegen om met het project het artistieke en muzikale klimaat in Noord-Nederland voor uitvoerenden en bezoekers op een hoogwaardig niveau te brengen.

Vanuit Friesland vertelt Oosterbaan hoe het nu gaat met het project. Het is een enorme technische en logistieke organisatie, maar het vuur komt van zijn fascinatie voor de muziek van Benjamin Britten. Noem het toeval, maar in de loop van de jaren spraken verschillende mensen in zijn omgeving hem aan met de suggestie om de opera Peter Grimes te dirigeren. Het waren er te veel om de boodschap te negeren, vertelt de dirigent.

‘Ik vond Britten altijd al een fantastische componist. Er kwamen een paar jaar geleden mensen op mijn pad die zeiden: moet jij Peter Grimes niet eens gaan doen? Okay, dacht ik, maar dan wel op een manier dat het klopt. Toen kwam er weer iemand die me op de opera wees en die vroeg: ben je weleens in Paesens-Moddergat geweest? Ik woon daar niet eens zo ver vandaan, ben erheen gereden en toen zag ik het: hier komt de opera tot zijn recht, net als in Aldeburgh, waar Britten woonde.’

Andere bril

Oosterbaan kende componist en regisseur Paul Carr, die recent voor de Nederlandse Reisopera Der fliegende Holländer ensceneerde. In november 2018 dirigeerde Oosterbaan Paul Carrs compositie Requiem for an Angel in het Amsterdamse Concertgebouw.

Paul Carr begon zijn theatercarrière als voorstellingsleider bij de English National Opera. Het zat hem via zijn ouders in het bloed. Zijn vader was voorstellingsleider in Covent Garden en ontmoette daar zijn vrouw. De laatste jaren ontwikkelde Carr zich tot operaregisseur. Er staan in de toekomst nog twee producties voor de Nederlandse Reisopera op zijn planning, waaronder Hänsel und Gretel.

Naar aanleiding van de samenwerking met Carr benaderde Arnaud Oosterbaan hem om te sparren over het idee van de Britten-opera op het wad. ‘Hij was meteen enthousiast en stapte in het vliegtuig. Ik haalde hem op van Schiphol, we reden bij mooi weer over de Afsluitdijk en Paul was verwonderd over de schoonheid van de natuur om ons heen. Ik was letterlijk al honderden keren over die weg gereden en ik had het nooit gezien. Bij het monument, waar ik al die jaren aan was voorbijgereden, wilde hij stoppen. Het enthousiasme van Paul dwong me met een andere bril naar dat landschap te kijken.’

Krachtig

Het libretto van Peter Grimes is ontleend aan een gedicht van de Engelse dichter George Crabbe. Het fictieve dorp in het verhaal heeft overeenkomsten met Aldeburgh, waar Crabbe en later Benjamin Britten gewoond hebben. De opera werd er zeven jaar geleden op het strand uitgevoerd.

In de lente van 2019 bezocht Arnaud Oosterbaan het zo sterk met Britten verbonden stadje in Suffolk, om de sfeer van de originele setting van de opera te proeven. Hij zag er de overeenkomsten met zijn gedroomde locatie in Friesland. ‘Die omgeving, met de dijk aan de Waddenzee, is zo krachtig.’

Muziektheaterproducent David Lelieveld kwam erbij. Dat die niet uit de wereld van de klassieke muziek kwam, vond Oosterbaan een aanbeveling. Het gaf nieuwe kansen voor een project waarvan iedereen hem voor gek verklaarde. ‘Het kan niet, zei men, en ik dacht: dat zullen we nog weleens zien.’

Thermokleding

Met bijna alle leden van de cast heeft Oosterbaan al eens samengewerkt, zoals sopraan Jeannette van Schaik en bariton Raoul Steffani. Hij zocht naar een groep zangers die Nederlands waren of in Nederland wonen. Sopraan Roberta Alexander zal te zien zijn, net als tenor Albert Bonnema. Recent toegevoegd aan de cast is tenor Leon van Liere. Het ensemble is een mix van jonge en ervaren talenten, van bariton Martijn Cornet tot sopraan Channa Malkin.

Oosterbaan weet dat hij veel van zijn zangers en musici vraagt. ‘Ze hebben al in de beginfase allemaal hun agenda vrijgehouden voor het project, zonder toen nog te weten of het zou doorgaan. Iedereen weet waar we aan beginnen, dat ze bijvoorbeeld met thermokleding aan buiten zullen zingen. Het zijn fijne mensen, die allemaal zin hebben om dit met zijn allen te doen.’

Arnaud Oosterbaan vergelijkt de operatie die moet leiden tot een serie voorstellingen vanaf vrijdag 18 september met een enorm schip, dat koers moet houden en dat je niet even stopt. Dat er dreiging van een pandemie zou komen, voorzag niemand. ‘Er waren signalen in februari’, vertelt de dirigent. ‘Mijn vrouw is huisarts, die zit dicht op de frontlinie. We zagen het begin dit jaar eerst in het buitenland gebeuren en dan kun je gaan tellen: wanneer bereikt het virus Nederland. Maar we hadden begin maart nog niet kunnen bevroeden waar we nu zijn.’

‘Er is een wereld na corona.’ Oosterbaan weet het zeker en hij houdt hoop voor het werk van de tweehonderd medewerkers, de toeleveranciers, de hotels, de educatietrajecten en de stagiaires. ‘Dat geeft een enorme verantwoordelijkheid om door te gaan en zo lang mogelijk te koersen op de première in september. Maar er zal de komende weken een moment komen dat we moeten beslissen: gaan we door of schuiven we naar 2021?’

Schip

Tot dat moment werkt de organisatie door. Oosterbaan heeft contact met alle partijen, sponsoren en de provincie Fryslân. Hij probeert een zo groot mogelijk draagvlak te creëren. De ambities van Peter Grimes gaan veel verder dan alleen de uitvoering van een opera. Oosterbaan schreef eerder bij de presentatie van het project: ‘In Friesland is de draagkracht groot om nieuwe culturele wegen te bewandelen, een tastbare nalatenschap van Culturele Hoofdstad Leeuwarden-Fryslân 2018. Met deze operaproductie willen we een unieke ervaring creëren.’

‘Wat we nu productioneel kunnen doen, gaat door. Natuurlijk houden we rekening met uitstel, maar als we toch kunnen gaan, moet je niet door de tijd worden ingehaald. Eind april zal er zicht komen op de mogelijkheid voor september. Tot die tijd voer ik gesprekken met alle partners en betrek ze bij onze keuzes. Dat schip met tweehonderd medewerkers zou deze weken net op volle stoom gaan varen. Met de voet een beetje op de rem bouwen we nu toch verder uit.’

Afschalen naar iets als een onlineversie is geen optie voor Oosterbaan. Video’s van de opera zijn er al genoeg te vinden. ‘Wij willen echt wat anders: het uitvoeren van die gigantische opera met orkest op een plek waar hij thuishoort, onlosmakelijk verbonden met de omgeving. Bij die vissersgemeenschap, bij het wad, waar je de wind voelt en je de muziek van Britten hoort. En dat allemaal live. Daar zit de grote kracht van onze Peter Grimes. We doen het als blockbusterproductie of we doen het niet. Zonder die grote schaal mist het de zeggingskracht en het effect op de regio.’

‘Natuurlijk heb ik twijfels, maar ik ben vrij pragmatisch. Het gaat zo snel, drie weken geleden hadden we nog geen idee van wat er nu gebeurt. Voorspellen heeft geen zin. Kijk, voor ons is kunst niet het doel, maar het middel. Een middel om mensen samen te brengen en samen iets te beleven. Ons project heeft een maatschappelijk aspect. Wat we doen, is van betekenis voor deze regio. Ik denk steeds: we moeten door, we moeten weer gaan leven en daar hoort kunst bij.’

Zie voor meer informatie over de productie de speciale website van Peter Grimes.