Drie jaar geleden debuteerde Jonas Kaufmann in Londen als Verdi’s Otello. Nu heeft hij een studio-opname van de opera gemaakt, met wederom Antonio Pappano als dirigent. ‘Sommige dirigenten zuigen je energie op, Tony gaf ons oneindig veel energie’, vertelde de tenor bij de presentatie.

Studio-opnames van volledige opera’s zijn zeldzaam geworden. Met Otello pakt Sony echter groots uit. Kosten noch moeite zijn gespaard. Dirigent Antonio Pappano, het orkest en koor van de Accademia Nazionale di Santa Cecilia, tenor Jonas Kaufmann en solisten als Federica Lombardi (Desdemona) en Carlos Alvarez (Jago) kregen vorig jaar zomer twee weken de tijd om in een studio in Rome Verdi’s voorlaatste werk zo perfect mogelijk te registreren. Het resultaat is de eerste Romeinse Otello-uitgave sinds een beroemde opname uit 1960 met Jon Vickers, Leonie Rysanek en Tito Gobbi.

Sony is een uitgebreide campagne gestart om de opname onder de aandacht te brengen, waarbij Jonas Kaufmann het middelpunt is. Vorige week konden meer dan honderd internationale journalisten per Zoom naar een gesprek met Kaufmann en Pappano luisteren.

Kriskras

Hoewel een studio op het eerste gezicht de optimale omstandigheden voor een opname biedt, moesten Kaufmann en Pappano de nodige uitdagingen overwinnen, vertellen ze. ‘We zijn natuurlijk bevoorrecht om een studio-opname te kunnen maken, maar het is niet makkelijk om in een lege zaal alle gevoelens uit zo’n complexe en emotionele opera als Otello naar boven te brengen’, zegt Kaufmann. ‘Gelukkig heb ik de rol inmiddels vaak gezongen. Ik hoop dat ik de emoties en de atmosfeer van die voorstellingen ook in de studio heb weten op te roepen.’

De muzikale leiding van Pappano hielp, zegt Kaufmann. ‘Hij heeft zo’n grote persoonlijkheid. Elke repetitie leidde hij vol energie, zelfs vroeg in de morgen. Sommige dirigenten zuigen je energie op, Tony gaf ons oneindig veel energie. Dat is ideaal bij een project als dit.’

Eén van de moeilijkste dingen van een studio-opname is dat er niet lineair, maar kriskras door het werk gegaan wordt, vertelt Pappano. ‘We begonnen met het koorstuk ‘Fuoco di gioia’ uit de eerste akte, om de juiste balans voor de opname te vinden. Toen volgde de storm, toen een deel uit akte drie, toen akte twee… Je bent afhankelijk van de beschikbaarheid van artiesten en de planning, dat is heel lastig. Je hebt veel ervaring met het werk nodig om de verhaallijn te kunnen vasthouden, zodat de luisteraar uiteindelijk echt meegenomen wordt in het verhaal.’

Geen acrobaat

Jonas Kaufmann bedankte jarenlang voor de rol van Otello omdat hij zich er nog niet klaar voor voelde. In juni 2017 maakte hij uiteindelijk zijn debuut in een productie bij het Royal Opera House, wat gelabeld werd als the hottest ticket of the year. Kaufmanns interpretatie werd overwegend positief ontvangen en was ook live in de bioscoop te zien.

Na Londen volgden meerdere runs in München. Kaufmann vertelt dat hij door die ervaringen relaxter is geworden, al blijft Otello voor hem de Everest in het tenorrepertoire. Een rol die je gewoon niet routineus kunt zingen. ‘Het is niet dat de partij veel hoge noten telt. Il trovatore is bijvoorbeeld veel hoger en lastiger qua noten. Maar de muziek in Otello pusht je enorm, anders dan in elke andere opera van Verdi. Er zit geen enkele frase in waar géén spanning op staat.’

Kaufmanns interpretatie is de afgelopen jaren gegroeid, vertelt hij. ‘In feite verandert elke interpretatie naarmate je een rol vaker zingt. Elke dag zie je de partij anders. Je creëert je interpretatie voortdurend opnieuw. Daarom luister ik niet graag naar wat ik twintig jaar geleden deed. Zelfs wat ik vorige week gezongen heb, is moeilijk te accepteren.’

De drijfveren van Otello waren voor Kaufmann leidend in zijn interpretatie. ‘Ik ben geen acrobaat die wil laten zien: ik kan dit zingen. Ik zoek altijd naar emotionele beweegredenen als ik een karakter overtuigend probeer neer te zetten. Je moet een verklaring vinden voor de noten die je zingt. Vanuit de emotie creëer je het huis van je interpretatie. In dit geval heb ik vooral gezocht naar de momenten waarop Otello’s kwetsbaarheid zichtbaar wordt. Dat was voor mij de sleutel.’

Antonio Pappano heeft in zijn interpretatie gestreefd naar perfectie. ‘Otello is net als bijvoorbeeld Aida een iconische titel. Het is heel moeilijk om zo’n werk te eren en te respecteren. Je moet je eigen weg vinden. Dat hebben we, al worstelend met het materiaal, gedaan. Ik heb de opname zo clean mogelijk proberen te maken, als een schilderij. Niet alles is perfect, maar we hebben gezocht naar perfectie, waarbij het orkest heel goed naar de zangers heeft geluisterd. Orkestmusici zijn heel gevoelig: als een zanger een speciale sfeer neerzet, voelen ze dat direct aan.’

Eigen stem

Zowel Pappano als Kaufmann hebben hun voorbeelden en inspiratiebronnen als het gaat om Otello uitvoeren. Zo dirigeerde Pappano zijn eerste Otello met Giuseppe Giacomini in de hoofdrol. ‘Het was voor mij heel belangrijk om te voelen en te horen hoe iemand met zo’n grote, krachtige en masculiene stem de rol zong.’

Kaufmann bewondert de interpretatie van de Duitse tenor Franz Völker en betreurt het dat Franco Corelli de partij niet gezongen heeft. ‘Het risico is wel dat je een interpretatie, als die heel goed en interessant is, gaat kopiëren. Maar iedereen heeft zijn eigen stem en moet die volgen. Natuurlijk moet je je stem kunnen kleuren, maar je moet altijd de grenzen van je eigen, natuurlijke instrument respecteren. Dat is het moeilijkste: alles wat je gehoord hebt loslaten en je eigen kijk geven.’