‘Kun je Bride ook in Aix-en-Provence zingen? De repetities beginnen over twee weken.’ Met die vraag meldde de agent van Lilian Farahani zich begin juni. Ze zou in oktober in Amsterdam de rol zingen in Innocence, de nieuwe opera van Kaija Saariahoo, maar alles ging schuiven: Amsterdam gaat voorlopig niet door en de wereldpremière in Aix-en-Provence is verzet naar 2021.

‘Na maanden iedereen in de supermarkt te hebben ontweken, zat ik op de eerste dag dat de grenzen opengingen in een vol vliegtuig en moest ik voor mijn vlucht naar Aéroport Marseille Provence door een overvolle transferterminal overstappen in Parijs.’ Zo begon zes weken geleden het avontuur van een nieuwe rol voor sopraan Lilian Farahani. Ze reisde naar Aix-en-Provence, waar ze Bride – haar naam is Stela in het libretto van Sofi Oksanen – repeteert in de nieuwe opera van Kaija Saariaho.

In haar tas zat de partituur van Innocence. Ze had hem ruim twee weken eerder uit de kast gehaald. In de golf aan afzeggingen en herprogrammeringen door de operahuizen was al snel duidelijk dat de geplande Nederlandse première, volgend op de wereldpremière tijdens het Festival d’Aix-en-Provence, zou worden uitgesteld. De productie, een samenwerking van de operahuizen in Helsinki, Londen, Amsterdam en San Francisco, was bedoeld als één van de hoogtepunten van het festival deze zomer.

Het Zuid-Franse festival ging digitaal en de wereldpremière van Innocence werd verzet naar de zomer van 2021. Oorspronkelijk zou sopraan Anna Prohaska de rol van de bruid in Frankrijk zingen, maar ze bleek verhinderd voor de nieuwe planning in 2021. Lilian Farahani was geboekt voor de rol in Amsterdam en kreeg een telefoontje van haar agent.

Vanuit Aix-en-Provence vertelt ze: ‘Mijn agent belde me met de vraag: kun je over twee weken naar Aix om Innocence voor volgend jaar te repeteren en de rol van Prohaska over te nemen? Het was in de weken dat ik eigenlijk bij De Nationale Opera in Rusalka zou zingen. Toen was al duidelijk dat Innocence niet naar Amsterdam zou komen in het najaar, dus ik had er nog niet veel op gestudeerd.’

‘Dat ben ik in de weken voor mijn vertrek naar Frankrijk als een idioot gaan doen. Het is een wereldpremière van een hedendaags stuk én ik heb een aria in het Roemeens. Daar wilde ik dus wel even op oefenen. Ik heb alle zeilen bijgezet en zat uiteindelijk goed voorbereid in het vliegtuig naar Aix.’

Lilian droeg tijdens de reis een HumidiFlyer, een gezichtsmasker dat zangers gebruiken om geen hinder te hebben van de droge lucht in een vliegtuig. ‘Normaal kijken mensen wel even wat je op je gezicht zet, maar nu zag ik mijn medepassagiers denken: wow, jij hebt een fancy masker. De cabinemensen van de luchtvaartmaatschappij moesten nog even nadenken over de vraag of ik zo’n ding eigenlijk wel mocht gebruiken.’

Bijna normaal

In Aix ontmoette Lilian voor het eerst haar collega’s en merkte ze dat ook iets als kennismaken anders gaat door corona. ‘Het voelde als een valse start. Ik kon mijn collega’s niet eens een hand geven. Je stelt jezelf voor met een mondkapje op. Dat doe je dan snel even af en je zegt: hi, ik ben Lilian en ik zie er zo uit.’

‘De maatregelen vanwege het virus zijn uitgebreid. We moesten ervoor tekenen dat we ons zouden houden aan de voorschriften: vaak handen wassen, geregeld een schoon mondkapje en afstand houden.’

‘En toch: als je dan aan het werk gaat – we hadden de eerste dag een muzikale repetitie – is het ineens weer bijna normaal’, constateert Lilian. Ze werkt tijdens de repetities nu en volgend jaar bij de voorstellingen samen met gerenommeerde castleden als sopraan Sandrine Piau en mezzosopraan Magdalena Kožená. Leuke en inspirerende collega’s, ontdekte ze snel. ‘Het is relativerend om te zien dat zij op zo’n eerste dag net zo onzeker zijn als ik. Ze komen niet binnen met een houding van: ik ben La Piau en La Kožená. Dat dempte mijn zenuwen wel een beetje.’

Trauma

Een dag later arriveerde regisseur Simon Stone. Hij presenteerde het concept van de productie aan de cast en de crew. ‘Stone vertelde bij de presentatie dat hij het heel realistisch, heel concreet wil maken. Ik denk dat die aanpak juist voor mensen die niet zo vaak naar een opera gaan aantrekkelijk kan zijn. Het wordt aards, begreep ik, zonder lange aria’s over gevoelens. Het verhaal wordt verteld in een bouwsel met een jarenzeventigsfeer, dat op het podium kan draaien en veranderen van een restaurant dat als trouwlocatie dient naar een schoolgebouw waar een schietpartij heeft plaatsgevonden.’

‘De personages dragen normale kleding en vertellen hun verhaal in begrijpelijke taal. Het verhaal is nogal dramatisch. Ieder personage heeft een trauma en een reden tot handelen. Dat komt sterk tot uiting in de enscenering van Simon Stone. Mijn karakter, de bruid, is aanvankelijk het enige opgewekte, lichtvoetige personage op het podium. Ze heeft in haar leven eindelijk gekregen waar ze van droomde: een bruidegom, familieleven, een nieuw begin. Ze is in de steek gelaten door haar moeder en haar droom was op een dag opnieuw te beginnen. Dat denkt ze met dit huwelijk te krijgen.’

‘Maar achter die opgewekte façade zit een soort krampachtige drang om het leven te laten lukken. Ze is niet alleen maar naïef, ze wil koste wat kost een goed leven en een familie, een veilig nest. Dat geeft een heel interessante gelaagdheid aan het karakter. In hoeverre is haar opgewektheid of vergevingsgezindheid echt en in hoeverre probeert ze vast te houden aan haar droom? Die lagen probeer ik te laten uitkomen in mijn interpretatie.’

Regisseur Simon Stone is naar de cast heel relaxed, merkte Lilian de eerste dagen in het repetitieproces. ‘Als hij al stress ervaart, zit dat vooral aan de technische kant van de productie. Zijn doel is dat we een zo clean mogelijk verhaal vertellen met eerlijke personages, in een directe acteerstijl. Mogelijk wordt hij strakker in de loop van de tijd, maar nu mogen we zelf proberen een personage te ontwikkelen.’

Grillig en kwetsbaar

Waar eindigt onschuld en begint schuld? Over die vraag gaat de nieuwe opera van Saariaho, die zelf in een korte video het verhaal uitlegt. Het is een opera over trauma, zegt de Finse, die Innocence componeerde voor tachtig musici, een gemengd koor en dertien solisten. Sariaaho werkte vier jaar aan het stuk voor operazangers en acteurs, zoekend naar muzikale vormen die ze nog niet eerder gebruikte.

Lilian stortte zich in de korte tijd voor de repetities op het werk van de Finse componist. ‘De muziek van Saariaho is ongelofelijk intrigerend, mooi, grillig en kwetsbaar. Zoals ik wel vaker heb ervaren met hedendaagse muziek, ligt de rol me vocaal goed. Het is nieuw materiaal, ik kan in alle vrijheid creëren, zonder de traditie van eerdere uitvoeringen.’

De dirigent van de productie, Susanna Mälkki, en componist Saariaho zijn voortdurend aanwezig bij de repetities. Lilian is vol bewondering over de twee vrouwen die aan het hoofd staan van de nieuwe opera. ‘Het is heel bijzonder om naast de regie ook met Mälkki en Sariahoo samen te werken. Het zijn twee powervrouwen, die op wereldniveau functioneren in hun vak. En toch merkte ik heel weinig van egogedoe.’

Een jaar

‘Op de eerste dag werd duidelijk dat ze voor mijn rol een ander geluid in hun hoofd hadden. Dat is geen leuke boodschap, en ik was al extra nerveus door mijn korte voorbereidingstijd. Kan het wat kleiner en hier en daar non-vibrato, was hun vraag. Ik had, alleen op basis van de partituur, nog weinig idee wat ze voor ogen hadden.’

‘De volgende dag heb ik iets totaal anders geprobeerd en zo vonden we de middenweg. Ik hoef me niet alleen aan te passen aan hun idee van het stuk, zo blijkt steeds, we kunnen samen zoeken naar wat de ideale vorm is voor de rol. Vanaf die tweede dag zijn we gaan ontwikkelen en zoeken en daar zitten we nu middenin.’

Met uitzicht op een wereldpremière die pas volgende zomer zal plaatsvinden is er sinds begin juni gewerkt aan de productie in het Grand Théâtre de Provence, dat deze zomer leegstaat. Het decor is klaar, de kostuums zijn gepast, alles is gegaan zoals normaal. ‘Alleen zit er een jaar tussen deze voorbereidingsperiode en de première’, zegt Farahani laconiek.

Ze zingt de vrouw van een jong echtpaar in een productie met een groot orkest, een groot koor en dertien solisten. ‘Het lastige is dat we een voorstelling maken die niet coronaproof is. Op het podium afstand houden is best lastig. We zingen samen, mijn tegenspeler en ik, en dan zegt iemand: en hier staan jullie te zoenen. Dat zeg je, maar dat doe je nu niet.’ Een tikje cynisch besluit ze het gesprek: ‘We maken opera voor ná de tweede golf.’