Het jaar 2020 staat in de klassieke muziek in het teken van Beethoven. Vandaag, donderdag 17 december, is het precies 250 jaar geleden dat Ludwig in Bonn gedoopt werd. Al in de eerste lockdown kreeg bariton Michael Wilmering het idee om de liederencyclus An die ferne Geliebte op video te zetten. Hij vertelt hoe het plan ontstond.

Het is een verhaal uit de vorige lockdown en nu, aan het eind van het Beethoven-jaar, dat vooral een coronajaar werd, is het weer actueel. Michael Wilmering voelde in maart hoe tijdens de eerste lockdown zijn motivatie om te studeren afnam. ‘Een groot deel van je zijn is zingen, maar thuis studeren zonder te weten of dat ook op een podium terecht zal komen, beviel me slecht. Ik realiseerde me dat ik het vreselijk kon vinden wat er niet mogelijk was, maar dat ik ook kon proberen om er wat aan te doen.’

Hij dacht aan een plan B. Wilmering ging zelfs kijken naar een ander vak. Tot het moment dat hij in de trein zat en zijn koptelefoon opzette. ‘Toen ik weer klassieke muziek hoorde, werd me duidelijk dat dáár mijn leven in zit. Ik moest iets verzinnen en bedacht: ik laat mijn intuïtie spreken, ga op zoek naar een mooie liederencyclus en zoek daar een regisseur bij. Dan maken we een script voor een video en kunnen we binnen de beperkingen aan de slag met een kleinschalige productie.’

Maar die productie zou groter worden. Hij belde met regisseur Lisenka Heijboer Castañón, die vrijwel meteen ja zei op het plan. Een paar dagen later spraken de twee elkaar opnieuw. ‘Toen ik Lisenka weer belde, was er al van alles geregeld. Ze had een videoman gevonden en we konden aan de slag.’

Pijn van afstand

Bij het zoeken naar een geschikte liederencyclus kwam Wilmering terecht bij An die ferne Geliebte van Beethoven. Hij kende de liederen uit zijn conservatoriumtijd. ‘Het verhaal van de cyclus gaat over een liefde die ver weg is. De hoofdfiguur kan de ander niet ontmoeten en dat was in die lockdown begin dit jaar heel actueel. Hij zingt over zijn liefde voor haar of hem en over de pijn van die afstand. Het enige wat hem troost is de gedachte dat de ander diezelfde pijn voelt.’

Er was meer toepasselijk aan de keuze voor de Beethoven-cyclus in deze coronatijd, zo bleek. ‘Dichter Alois Jeitteles was toen hij de gedichten schreef student medicijnen; later zette hij zich als arts in voor de patiënten tijdens een choleraepidemie. En dan was het ook nog Beethoven-jaar! Het was allemaal toeval, maar ik geloof er wel in dat dingen soms samenkomen en zo tot iets leiden.’

Opera Zuid

Het team groeide. ‘Allemaal mensen met passie, die niet als eerste benieuwd waren wat ze eraan konden verdienen’, zo vat Wilmering de betrokkenheid van de makers samen.

Regisseur Lisenka Heijboer Castañón betrok Hendrik Walther, met wie ze vaker samenwerkte, bij het project en ook pianist Daan Boertien kwam erbij. ‘Ik had nog niet met Daan samengewerkt, maar ik kende hem uit het circuit’, zegt Michael. ‘Hij woont in de buurt, dat was tijdens de lockdown handig, en hij reageerde meteen enthousiast. Hij was nog maar kort daarvoor in Barcelona met pianist Wolfram Rieger door de hele cyclus gegaan.’

Operafront kwam aan boord en Opera Zuid belde. Michael: ‘Aan de telefoon was Waut Koeken, de intendant. Hij zei: ‘We geven je carte blanche.’ Het was de tijd van de huiskamerconcerten, die door allerlei musici en zangers gestreamd werden. Waut stelde voor om een hoger technisch niveau te kiezen en ik was dat met hem eens. Die kleine initiatieven waren heel persoonlijk, maar de kwaliteit die je met jaren studeren nastreeft komt niet tot zijn recht in een huisvideo.’

Opera Zuid zette zich achter het plan van Wilmering. Regisseur Lisenka ging naar Maastricht om te praten en daar was meteen enthousiasme. ‘Uit het niets werd het ineens iets’, zegt Wilmering. Er kwam een professionele audio-opname van de muziek door Frerik de Jong, die eigenlijk geen tijd had, maar toch wilde meewerken. In een kerk in Naarden werd de cyclus vastgelegd en daarna volgde de videoregistratie in een studio in Haarlem.

Acteren voor een camera – Wilmering speelt in de video, maar playbackt de zang niet – was een nieuwe ervaring voor de zanger. ‘Ik ben gewend om te acteren op het podium, in een opera. Met Lisenka heb ik samen mijn rollen ontwikkeld. Ik speel in de video zeventien karakters, met zeventien verschillende kostuums. Die hebben op een zwarte vloer – denk aan de film Dogville – allemaal een eigen woonkamer. Het achttiende karakter in de video is een hond. Lisenka legde steeds uit wat de scène was en dan ging ik aan de slag met de vraag: hoe zou iemand dat doen? Zo kon ik in al die verschillende karakters duiken, juist in een tijd dat iedereen in zijn eigen bubbel leeft.’

Delen van passie

Op de website van Opera Zuid vertellen makers Lisenka Heijboer Castañon en Hendrik Walther welke filmische en theatrale mogelijkheden ze zagen. ‘De liederen vertellen een verhaal met een universele relevantie: veel meer dan een reeks liefdesliedjes over het object van begeerte, is het een portret van de mens die te kampen heeft met eenzaamheid, verlangen en pijn. Dat biedt zo veel verschillende mogelijke uitwerkingsvormen. Daarom hebben we er in deze filmversie voor gekozen om veel verschillende personages en verhalen parallel te tonen en te eindigen met de vraag of ons leed minder heftig is wanneer het gedeeld wordt door anderen.’

‘Ik heb van dit project in tijden van de coronapandemie geleerd dat het gebrek aan inkomen lastig is, maar dat het delen van mijn passie met anderen hetgene is dat ik werkelijk mis’, blikt Michael Wilmering terug. ‘Dit geeft mij zo veel voeding! Zonder kan ik niet! Daarom ben ik gaan zoeken wat er wél kan en dat is ook iets wat je als artiest doet, buiten de kaders denken.’

Michael vindt het lastig kiezen welk karakter in de productie hem het meeste aanspreekt. ‘Ik heb iemand met een dwangstoornis gespeeld, dat was interessant. Een ander karakter in de video is androgyn. En er was er één in een tuintje, die had wat aandoenlijks. Iedereen zat in een eigen vierkant, met zijn eigen attributen, en daar moest ik het mee doen. Ik werd zo gelukkig van dat spelen met mijn fantasie.’

Er zijn plannen om de productie ook als theatervoorstelling uit te brengen. Zie voor meer informatie de websites van Opera Zuid en Operafront.

De video An die Ferne is hieronder te bekijken: