Waar de meeste regisseurs pas aan de slag gaan als een componist zijn werk voltooid heeft, brengt de nieuw opgerichte Diamantfabriek regisseurs en componisten vanaf het eerste blanco brainstormvelletje bij elkaar. ,,Vaak hebben ze weinig notie van wat er in elkaars wereld gebeurt”, vertelt oprichter Sylvia Stoetzer in een interview.

De Diamantfabriek is ‘een Amsterdams productiehuis voor muziektheater’ en ‘een kweekvijver voor de ontwikkeling van hedendaags muziektheater en kleinschalige opera’. Het ging op 1 oktober officieel van start in het Ostadetheater in Amsterdam met de première van Look at her look at her look at her van regisseur Christiaan Mooij, componiste Ivana Kis en librettist Joram Tornij.

Inmiddels heeft het productiehuis daar alweer twee titels aan toegevoegd, die in première gingen tijdens het afgelopen Babelfestival in Amsterdam: Echo & Narcissus van componiste Maria Alejandra Castro Espejo en regisseur Bo Tarenskeen en A Stranger to Myself van componist Benedict Weisser en regisseur Sjaron Minailo. Het is een voortvarende start voor artistiek leidster en oprichtster Sylvia Stoetzer.

Stoetzer werkte eerder als fagottist, programmeur bij de NPS, filmmaker en auteur voor Entr’acte Muziekjournaal en TM. In 2003 werd ze programmeur hedendaagse muziek en muziektheater bij het Korzo Theater in Den Haag, een functie die ze nog steeds bekleedt.

Bij het Korzo Theater begon ze in 2007 te experimenteren met het recept om regisseurs en componisten nauwer samen te laten werken. Omdat Korzo zich echter in de basis uitsluitend op dans ging richten, besloot Stoetzer een eigen productiehuis op te richten om haar ideeën verder uit te werken. Dat werd de Diamantfabriek.

De Diamantfabriek brengt regisseurs en componisten bij elkaar en laat hen concepten uitdenken voor nieuwe muziektheater- en operaproducties. Een productiehuis dat die ruimte biedt, is volgens Stoetzer allerminst overbodig.

,,Je ziet de reguliere concertpraktijk veranderen”, zegt ze. ,,Componisten brengen meer theatrale elementen in hun werken aan, ook in concertwerken. Bovendien zie je ze terugkeren naar het genre opera, wat lange tijd te traditioneel gevonden werd. Aan de andere kant gebruiken sommige regisseurs veel meer muziek in hun producties. Er is een groep die echt muziekdrama wil maken. Dat is denk ik deels de invloed van het postmodernisme: men zoekt naar andere expressiemogelijkheden, naar een multidisciplinaire aanpak.”

Maar ondanks dat regisseurs muzikaler worden en componisten theatraler, hebben beide vaak ‘weinig notie’ van wat er in elkaars wereld gebeurt, meent Stoetzer. ,,Ik probeer daarom beide werelden bij elkaar te brengen door ze vanaf nul met elkaar te laten samenwerken. Daarbij stimuleer ik langere samenwerkingen. Muziektheater is zo complex, daar moet je langer aan werken.”

Triple diamond

Bij de Diamantfabriek kunnen componisten en regisseurs in duo’s drie fasen doorlopen. In de fase ‘diamonds’ werken een componist en regisseur voor het eerst samen aan een kleinschalige, experimentele productie, die soms maar drie keer wordt opgevoerd.

Bij succes volgt de fase ‘double diamond’, waarin hetzelfde duo een tweede opdracht krijgt, met meer budget en meer voorstellingen. Als ook die productie slaagt, kunnen de twee kunstenaars voor de ’triple diamond’ gaan: een grotere productie die, mogelijk door samenwerking met andere partijen, in grotere zalen speelt en waar nog meer financiering voor wordt gezocht.

,,De eerste keer hebben een componist en een regisseur nog veel respect voor elkaar”, legt Stoetzer uit. ,,In de tweede fase durven ze al wat meer de strijd met elkaar aan te gaan, omdat ze elkaar beter kennen. Bovendien raken ze op elkaar ingewerkt.”

Naast deze fasen kunnen de producties van de Diamantfabriek ook aangeboden worden aan Club Opera, een initiatief dat Stoetzer mede heeft opgezet. Club Opera organiseert tournees door het land om het nieuwste op muziektheater- en operagebied in de etalage te zetten.

Op dit moment toert bij Club Opera bijvoorbeeld de muziektheatervoorstelling The Open Road van componiste Kate Moore en regisseur Matthias Mooij door het land. Deze productie werd oorspronkelijk in Korzo gemaakt en is nu verder doorontwikkeld in de Diamantfabriek.

Algehele verwarring

De Diamantfabriek heeft twee functies. Allereerst wil het bijdragen aan de artistieke ontwikkeling van jonge componisten en regisseurs en een brug vormen tussen opleiding en praktijk. ,,Maar jong is daarbij relatief”, licht Stoetzer toe. ,,Sommige makers zijn net afgestudeerd, maar we hebben ook regisseurs die al langer bezig zijn, maar interesse hebben in de muziekkant van theater. Het gaat erom dat de makers hun eerste stappen in het muziektheater en opera zetten. Zij hoeven niet per se jong te zijn. Wel talentvol.”

Ten tweede wil Stoetzer van de Diamantfabriek ook een kweekvijver voor muziektheater maken, waarbij ze muziektheater als een breed begrip ziet. ,,We doen alles, van opera tot abstract, experimenteel muziektheater. A Stranger to Myself is bijvoorbeeld een echte locatie-opera, maar producties kunnen ook de kant van losse gecomponeerde muziek, het fysieke of gesproken theater opgaan.”

Die vrijheid wil Stoetzer zich veroorloven. Te meer omdat diverse vormen naar elkaar toe lijken te groeien. ,,Er is een algehele verwarring over de term muziektheater en of je nog wel onderscheid moet maken tussen muziektheater en opera. Ik zie muziektheater zelf als een overkoepelende term en opera als een onderdeel ervan. In opera zijn de vormen vaster en een opera gaat sterk uit van de vocale partituur en doorgecomponeerde muziek. Muziektheater is juist veel opener: het kan van alles zijn. Zolang muziek en theater maar een spannende en gelijkwaardige interactie met elkaar aangaan.”

Stoetzer denkt dat het voor het publiek wel handig is om de termen naast elkaar te laten bestaan. ,,Wij kijken daarom bewust per productie hoe we het noemen. Dat bepaalt toch de vorm van het werk en het verwachtingspatroon van het publiek.”

Avontuur

Stoetzer is goedgeluimd als het gaat om het trekken van publiek naar de producties van de Diamantfabriek en naar muziektheater in het algemeen. Ze ziet uit vele hoeken interesse komen. ,,Er is publiek uit de operawereld, uit de wereld van hedendaagse muziek, uit de theaterwereld: het is breed uitgewaaierd.”

,,Het traditionele operapubliek loopt terug. Ik denk dat mensen vernieuwing zoeken”, vervolgt Stoetzer. ,,Dat zouden ze kunnen vinden in het kleinschalige muziektheatercircuit. Er is behoefte aan hedendaags werk. Werken die nieuw gemaakt zijn, zijn een avontuur.”

Zie voor meer informatie de website de Diamantfabriek.