Rob Zuidam heeft weer een opera geschreven: Adam in Ballingschap. Het is zijn vierde en vandaag (5/6) gaat die bij De Nederlandse Opera in première. Een vraaggesprek met de componist, die zich vooral heeft laten inspireren door het fenomeen naïviteit.

Adam in Ballingschap is onderdeel van het Holland Festival, dat van 4 tot en met 28 juni in Amsterdam plaatsvindt. Het is gebaseerd op het gelijknamige toneelstuk van Joost van den Vondel en gaat over de geschiedenis van Adam en Eva in het paradijs.

Waarom Vondel?
„Ik houd erg van de schoonheid van zijn taal. Maar het kwam ook door wat toevalligheden. Ik zag tijdens de inval in Irak iets over de Eufraat en de Tigris op tv en dacht: hé, daar ligt het paradijs. Later zag ik een documentaire over paradijselijke eilanden en begon te fantaseren hoe je het paradijs in muziek zou kunnen uitdrukken. Daarnaast wilde ik voor de verandering wel eens met de theatrale verbeeldingen van een ander aan de haal gaan. Hiervoor schreef ik al mijn libretto’s zelf.”

Waar draait de opera om?
„Het gaat over het verlies van onnozelheid, van naïviteit. Een proces dat in ieder mensenleven plaatsvindt. Als iemand naïef is, klinkt dat vaak negatief. Maar het is ook een fantastische fenomeen. Het is de mens aangeboren. Dat fenomeen an sich vind ik heel verwonderlijk en die verwondering wil ik graag delen.”

Wat voor een opera is het qua muziek geworden?
„Er zit Balinese ketchak-muziek in, ik heb Afrikaanse ritmiek gebruikt en ook elementen uit de zeventiende-eeuwse muziek. Niet heel direct, maar meer door stijl- en cadensfiguren. Het koor heeft ook een groot aandeel. Het is zo een redelijk divers geheel geworden. Het is een monument voor de onnozelheid en een ode aan schoonheid, aan Vondel, de wereld, het leven.”

Heeft vocale muziek een speciale plaats in jouw werk?
„Ja. Allereerst omdat het me gewoon makkelijk afgaat. Zodra iemand gaat zingen, weet ik er wel raad mee. Bij instrumentale muziek is dat niet altijd zo. Dat gaat ook sneller vervelen, zelfs al zit het vol met spitsvondigheden. Als ik een goede zangeres hoor, breken de wolken open. De menselijke stem is het meest directe instrument. Dat maakt het zo’n andere vorm van muziek maken. Vocale muziek heeft daarnaast ook een theatraal aspect: tekst geeft automatisch een enorm idee van vorm. Door de tekst krijgt de muziek een andere betekenislaag en een andere rol. Ik merk dat stemmen de boel op gang helpen.”

Laat je je leiden door bepaalde muzikale conventies?
„Vroeger had ik een bepaalde drang om mijn materiaal te ordenen, maar op een gegeven moment stoorde ik me eraan dat het allemaal zo geforceerd was. In muziek zitten dingen die zich niet makkelijk laten vatten. Muziek is een verklanking van energie, van een bepaalde levensvreugde. Dat is wat mij intrigeert: die energiestroom die erin of eronder zit. Dat wat je wel kunt ervaren, maar niet benoemen.”

Hoe krijgen jouw stukken dan vorm?
„Je moet goed naar je eigen muziek kunnen luisteren. Bijvoorbeeld naar dingen waar je niet zo op had gelet, maar die er bij een uitvoering springen. Dat hoeven maar twee maten te zijn, maar daar kun je dan verder in spitten.”

Componeren is dus een sterk individuele zaak?
„Nou, ik had altijd wel de angst of mijn muziek wel ‘modern’ genoeg was. Maar die schroom is nu weg, want het is volkomen stupide. Ik moet datgene maken wat ik zelf graag hoor. Dan heb ik in elk geval één fan.”

Adam in Ballingschap wordt zes keer uitgevoerd in de Stadsschouwburg Amsterdam. De laatste voorstelling is op 13 juni. Meer informatie: www.dno.nl. Zie ook het laatste nummer van Mens en Melodie, waarin een uitgebreid interview met Zuidam verscheen.