Waar de Nationale Reisopera enkele weken geleden zijn Ring-project afsloot met Götterdämmerung, trapt De Nederlandse Opera deze week de volgende Ring alweer af met Das Rheingold. Ter achtergrond en voorbereiding diverse discografische tips van Basia Jaworski.

Het valt niet mee om Das Rheingold los te maken van het geheel van Der Ring des Nibelungen, al moet ik toegeven dat de prelude tot de tetralogie over de opkomst en ondergang van goden met zijn vele maatschappelijke en politieke vraagstukken makkelijker apart valt te bespreken dan de rest van de cyclus.

Golden Ring
Ik begin met een absolute must, al gaat die over meer dan Das Rheingold alleen: The making of (the Ring). Of zoals de titel voluit luidt: The Golden Ring. Hinter den kulissen der Götterdämmerung (Decca 071153-09).

In 1958 begon het Decca-team, aangevoerd door de producent John Culshaw, aan het meest prestigieuze project ooit: de complete Ring van Wagner, met als dirigent Georg Solti. De opnamen vonden plaats in Wenen en het hele project nam zes jaar in beslag. In 1964 maakten de televisieteams van BBC en ORF een documentaire over het geheel, waarbij ze tijdens de opnamesessie van Götterdammerung opnamen maakten.

Het is een buitengewoon boeiend document geworden, in stemmig zwart-wit en in stijl herinnerend aan de oude Polygoon-journaals. Wij zien de aankomst van de zangers en zijn getuige van het treffen van alle voorbereidingen. Zo zien wij hoe nauwkeurig wordt opgemeten waar de twintig microfoons opgehangen moeten worden en hoe de plaatsen van de zangers exact bepaald worden.

Omdat de opnamen plaatsvonden in de Sofiensäle, een geliefde danszaal midden in de drukke stad, moest het verkeer omgeleid worden, wat met een paar flessen cognac wonderwel lukte.

Tijdens de zogenaamde ‘Zigarettenpausen’ (zou het tegenwoordig nog kunnen?) werden de meeste betrokkenen geïnterviewd, wat een extra persoonlijke touch heeft opgeleverd.

Als bonus krijgt u van Decca ruim een uur hoogtepunten uit de Ring, in een surround geluid.

Solti
En nu we het over Sir Georg hebben: op 21 oktober 2012 zou hij zijn honderdste verjaardag vieren. Een reden voor zijn moedermaatschappij om een enorme Solti-editie op de markt te brengen met veel bekende, maar ook veel niet eerder uitgebrachte opnamen van één van de grootste dirigenten van de twintigste eeuw. Onder meer werd de superluxe uitgave van de Golden Ring op de markt gebracht.

Het is zonder meer een collector’s item en de prijs is daar ook naar. In Engeland ligt de winkelprijs zo rond de 200 pound. Maar dan heb je ook wat. Naast de zeer luxe, gelimiteerde, ‘remasterd’ editie van 14 cd’s (er zijn maar 7000 exemplaren van uitgebracht) krijgt u ook (en nu citeer ik uit de Engelse folder) een dvd, vier opera’s op Blu-Ray-audio, complete libretti in hard core, een ‘Ring Resounding’-boek, een facsimile partituur, Art Prints en meer. Afijn, kijkt u maar zelf:

Voor wie het zich kan permitteren absoluut een ‘hebbeding’.

Kupfer/Barenboim
Het is niet nieuw, maar de productie van Harry Kupfer, in 1991 in Bayreuth opgenomen (Warner Classiscs 62318-2), staat nog steeds als een huis. De enscenering is tijdloos, al lijkt de actie zich in een (nabije?) toekomst af te spelen. Dat komt niet zozeer door de kostuums, die zijn hedendaags, als wel door de overweldigende laserstralen. De Rijnmeiden zwemmen de rivier in en uit, een waarlijk staaltje van vernuftige techniek, en ik blijf me afvragen hoe ze het gedaan hebben.

Barenboim leidt het Orchester der Bayreuther Festspiele in vloeiende bewegingen, waardoor de muziek voornamelijk lyrisch klinkt en nergens aan spanning verliest. John Tomlinsons Wotan is autoritair en zelfverzekerd, maar ook diep menselijk in zijn twijfels en verlangens. Hij beheert de bühne zoals het een oppergod betaamt en alleen in Graham Clarks slinkse Loge moet hij zijn meerdere vinden. Adembenemend.

Kupfer/De Billy
In 2005 heeft Kupfer een geheel nieuwe Ring voor Barcelona gemaakt. Over het geheel ben ik niet echt te spreken (daarover een andere keer meer), maar Das Rheingold is zonder meer prachtig.

De bühne wordt beheerst door een enorme es en de actie wordt zowel horizontaal als verticaal gespeeld, waardoor de tegenstellingen tussen de werelden – Nibelungen onder en Valhalla boven de oppervlakte van de Rijn – worden benadrukt. Door het gebruik van de spiegelende vloeren wordt een suggestie van water gecreëerd, waar de Rijnmeiden daadwerkelijk in lijken te zwemmen. Küpfer lijkt de aanwijzingen van Wagner op de voet te volgen en de kostuums zijn ouderwets in de goede zin van het woord.

De cast is goed tot zeer goed, met de ongekend grandioze Graham Clark (Loge) voorop. Alleen al voor zijn optreden is deze Ring het bekijken meer dan waard!

Falk Struckmanns Wotan begint nogal onevenwichtig, maar gaandeweg de cyclus wordt zijn zingen steeds beter. Op zijn acteren (en een aantrekkelijke verschijning) valt weinig aan te merken.

Fisch
Een zeer verrassende Rheingold komt uit Adelaide, Australië (Melba MR 301089-90). Voor mij is er maar één klein minpuntje in deze prachtige uitgave: de bezetting van Loge door de duidelijk uitgezongen Christopher Doig.

John Bröcheler is nog steeds één van de beste vertolkers van Wotan. Zijn sonore stem is stevig en solide, met een zeer autoritaire uitstraling. Elisabeth Campbell (Fricka) klinkt een beetje zeurderig en een tikje scherp, maar die rol mag het hebben.

Kate Ladners Freia is exact wat ze moet zijn, mooi en jong, en Liane Keegans Erda klinkt warm en oprecht bezorgd. Richard Greager (Mime) en John Wegner (Alberich) komen zeer overtuigend over, men hoort ze als het ware acteren.

De Israëlische dirigent Asher Fisch heeft het vak bij Daniel Barenboim geleerd en het zal me niet verbazen als hij het ooit tot de Wagner-dirigent gaat schoppen. Het klinkt allemaal zo vanzelfsprekend.

Het publiek is duidelijk aanwezig en de toneelgeluiden (je hoort zelfs het klateren van de rivier) werken zeer sfeerverhogend en stimulerend voor de verbeelding. Het geluid (SACD) is weergaloos.

Anna Russel
Geen één Ring liefhebber/hater kan om de ‘Ring in 20 minuten’ van Anna Russel heen. Eigenlijk zou iedereen het minstens één keer in zijn leven moeten zien. Zij neemt alles en iedereen in de maling en maakt korte metten met het, laten we eerlijk zijn, zeer mallotige verhaal.

Zij vertelt het zittend aan de piano, de belangrijkste deuntjes (sorry voor de oneerbiedige benaming) zingend. Je hebt letterlijk twee dozen Kleenex nodig om de lachtranen weg te vegen.