Sopraan Lenneke Ruiten is net terug uit Salzburg, waar ze op het beroemde zomerfestival Donna Anna zong in Don Giovanni. In Nederland staat een andere Mozart-partij op haar te wachten: Fiordiligi in Così fan tutte, bij het Orkest van de Achttiende Eeuw. “Een productie waarin werkelijk alles klopt”, vertelt ze in een gesprek over Salzburg, Stuttgart, fluiten en Mozart.

In 2011 was Lenneke Ruiten al eens te gast op de Salzburger Festspiele, voor een paar kleine rollen in Die Frau ohne Schatten. Deze zomer vervulde ze met Donna Anna haar eerste hoofdrol op het festival, in een productie van Don Giovanni die door de pers kritisch werd ontvangen, maar door het publiek in de armen werd gesloten.

“Voor mij was het één van de allermooiste producties die ik ooit gedaan heb”, zegt Ruiten. “Alles klopte: het bühnebeeld, de regie, de muzikale leiding, alles. Er was een goede chemie tussen de spelers, het artistieke team was extreem professioneel en werken met dirigent Christoph Eschenbach was een droom die uitkwam. Dus dan wordt het je ook wel makkelijk gemaakt…”

De sopraan vindt het jammer dat de media wat zuur reageerden op de productie van Sven-Eric Bechtolf, maar leerde dat dat er ook een beetje bij hoort in de Oostenrijkse stad, waar sowieso een geheel eigen atmosfeer hangt tijdens de festivalzomer. “Je moet ervan houden”, zegt Ruiten eerlijk. “De stad is ontzettend cultuurminnend. Tegelijk zijn er ook veel miljonairs die niet weten wat ze met hun geld moeten doen. Iemand zei eens: er komt meer blingbling uit de zaal dan vanaf het toneel.”

Mysterie

Ruiten dankte haar prominente plek op het Salzburger affiche aan een optreden als Zerbinetta in Ariadne auf Naxos bij de Staatsoper Stuttgart, in de zomer van 2013. Die vertolking opende vele internationale deuren voor haar.

“Waar je het niet verwacht, daar gebeurt het”, vertelt ze. “Ik had Zerbinetta gezongen in St. Gallen en werd toen gevraagd om in te vallen in Stuttgart. De productie in St. Gallen was heel luchtig, die in Stuttgart veel dramatischer en beladen. Ik had slechts een middag om het te leren, maar op één of andere manier lukte het. Misschien ook wel omdat je houding bij zo’n invalbeurt anders is dan bij een productie waar je wekenlang voor gerepeteerd hebt. Als je je lang hebt voorbereid, ben je soms zenuwachtiger dan wanneer je denkt: ik zie wel waar het schip níet strandt…”

Haar Zerbinetta werd een enorm succes en zette het ene na het andere internationale engagement in gang. Ze werd gevraagd voor Ophélie in Hamlet bij de Munt in Brussel en ontmoette daar Marc Minkowski, die zo enthousiast over haar was dat hij haar direct allemaal grote rollen aanbood, tot aan de Scala toe. “Hij bood me ook Marguerite in de Faust van De Nationale Opera, maar daar was ik nog niet aan toe.”

Minkowski introduceerde Ruiten bij Alexander Pereira, de huidige intendant van de Salzburger Festspiele en toekomstige directeur van de Scala. Dat leidde tot haar Donna Anna deze zomer en haar Scala-debuut als Giunia in Lucio Silla volgend jaar. En tot nog veel meer geïnteresseerde operahuizen. “Alleen al doordat ik op de lijst stond van de Salzburger Festspiele kreeg ik een aanbod uit Frankfurt om daar Donna Anna te zingen. Ze hadden me niet eens zelf gehoord.”

Hoe één invalbeurt zo veel kan betekenen, is Ruiten een raadsel. “Soms denk je dat het fantastisch gaat, maar komt je optreden niet aan bij het publiek. Een andere keer ben je niet tevreden, maar is iedereen enthousiast. Het is een mysterie…”

Ruiten kiest ervoor om onder alle aandacht haar hoofd koel te houden. “Zanger zijn is keihard werken. Dat doe ik nu al twaalf jaar. Soms lukt het, soms niet. Op dit moment lukt het, maar ik wil nuchter blijven en gewoon mijn werk blijven doen. Vergelijk het met een chirurg: of hij nu de koningin of een gewone burger opereert, hij moet het altijd goed doen. Alle concerten zijn even belangrijk.”

Afgewezen

Het had niet veel gescheeld of Lenneke Ruiten was niet zangeres maar fluitiste geworden. Ze was dol op de fluit en begon op haar vijftiende met dat instrument aan een conservatoriumopleiding. Rond die tijd begon ze echter ook in een schoolkoor te zingen, waarbij de leraar het goede gebruik had om ieder jaar een groot werk als het requiem van Mozart of het Stabat Mater van Dvorák uit te voeren, met volledige orkestbegeleiding. “Dat had een ontzettende impact op me. Ik werd geraakt door de kleuren, harmonieën en diepgang van vocale muziek, en kwam daar nooit meer van af.”

Ruiten nam zanglessen en probeerde ook zingend het conservatorium binnen te komen. Maar ze werd tweemaal afgewezen. “Ik dacht: ik doe het gewoon niet meer. Maar op de ochtend voor de volgende auditieronde bedacht ik me en probeerde ik het toch nog een keer. Toen werd ik toegelaten.”

De sopraan studeerde af in Den Haag en vond via een liedcursus bij het Schubert Institut in Baden bei Wien de weg naar een operaopleiding in München. Na één jaar meegedraaid te hebben en ondertussen ook de winst op het Internationaal Vocalisten Concours in de wacht gesleept te hebben, begon Ruiten aan het zangersleven.

In het begin trad ze vooral op als concertzangeres, in landen als Duitsland, Zwitserland en Ierland. Nederland kwam weinig in beeld. “Ik heb nooit een Nederlandse agent gehad, misschien heeft het daarmee te maken. Verder ging nadat ik het IVC gewonnen had het verhaal rond dat ik een kleine stem zou hebben en alleen liederen zou kunnen zingen. Maar dat klopt niet. Mijn stem is niet groot, maar ook niet klein. Ik heb een volstrekt normale stem.”

Intiem

Via het Orkest van de Achttiende Eeuw was Ruiten vorig jaar wel uitgebreid in eigen land te bewonderen, toen ze Fiordiligi zong in een tournee met Così fan tutte. Die productie herhaalt ze de komende tijd in het Openluchttheater Caprera in Bloemendaal en in Koninklijk Theater Carré in Amsterdam.

De sopraan ziet er erg naar uit. “Dit is zo’n productie waarin alles klopt. En dat is niet altijd het geval, want in veel producties is er wel iets wat niet klopt aan de regie of hangt er een vervelende sfeer. Maar dit is een ontzettend leuke voorstelling, met een hele goede regisseur, Jeroen Lopez Cardoso, en een fantastische dirigent, Ed Spanjaard. Hij is zo intelligent en muzikaal, een geweldige begeleider.”

Ruiten hoeft weinig om te schakelen na haar Salzburgse optredens, aangezien Donna Anna en Fiordiligi vocaal gezien in elkaars verlengde liggen. “Het zijn dankbare rollen. Ze zijn orkestraal licht bezet, waardoor je niet hoeft te staan brullen. Je kunt iets heel moois en intiems neerzetten.”

Lenneke Ruiten zingt Fiordiligi op 24 augustus in het Openluchttheater Caprera in Bloemendaal en op 26 augustus in Koninklijk Theater Carré in Amsterdam. Het Orkest van de Achttiende Eeuw voert de opera van Mozart verder ook nog op 23 augustus uit, in de Philharmonie in Haarlem. Dan zingt Kate Valentine de rol van Fiordiligi. Zie voor meer informatie de persoonlijke website van Lenneke Ruiten.