De nieuwe productie van Muziektheater Hollands Diep, Gilgamesj.Superheld!, gaat op zaterdag 17 oktober in première. Afgelopen week mocht een select gezelschap als eerste kennismaken met de cast, de musici en de eerste scènes van de nieuwe opera, gebaseerd op een heldenepos van zo’n vierduizend jaar geleden. Place de l’Opera was erbij.

Bijna alles is al echt in Machine 3, één van de zalen in het Energiehuis aan de rand van het centrum van Dordrecht. Ooit werd er stroom opgewekt, tegenwoordig zijn er allerlei vormen van theater en muziek te vinden. De tribune staat er al, het decor is er, de spelers zijn in kostuum en kort voor de openbare repetitie is het orkest, strijkkwartet Zapp4, gearriveerd. Dat ensemble speelt in Gilgamesj.Superheld! de muziek van twee van zijn leden: Oene van Geel en Jasper le Clercq.

Regisseur Cilia Hogerzeil legt de enkele tientallen aanwezigen uit wat er gaat gebeuren. De eerste zes scènes van de voorstelling worden gerepeteerd, voor het eerst met het complete muzikale ensemble in plaats van de piano. Dat zal wennen zijn voor de spelers en de musici, licht ze toe. “Af en toe stoppen we en moet er iets over. We zijn nog echt aan het repeteren. Vooral de timing moeten we met de musici erbij opnieuw uitproberen.”

Gilgamesj, gezongen door bariton Jussi Lehtipuu, merkt dat als eerste. Na zijn openingstekst – die begint met de zin: “Ik ben de koning, wie komt met mij vechten” – moet hij naar een gong lopen. Die gong heeft in de voorstelling een speciale betekenis. Drie stappen, slag. Dat moet even over. Er is in deze repetitie een nieuwe gong en in combinatie met de nu aanwezige musici is het noodzakelijk opnieuw te tellen hoeveel stappen de zanger zet en hoe hij op de gong slaat.

Wat later, tijdens een onderbreking, verzet één van de toneelassistenten de gong een stukje. Als de in het zwart geklede man weg is, wandelt Lehtipuu naar het instrument en verzet het onopvallend nog iets. Iedereen heeft zo zijn eigen verantwoordelijkheid.

De vrouwelijke hoofdrol in Gilgamesj.Superheld! wordt gezongen door Carina Vinke. In de eerste scène is ze de godin Isjtar. Geduldig wacht ze op haar verhoging tot ze kan beginnen. Ze draagt een grote, goud met zilveren mantel. In een volgende scène moet die over een bouwwerkje worden gedrapeerd. Regisseur Cilia Hogerzeil draait zich even naar de tribune en meldt droogjes: “Dit is het onderwerp: hoe gaan we met kleding om? Die jas mag niet op een huisvrouwenmanier worden neergelegd, het komt er echt op aan.”

Waarom het draperen zo precies moet, blijkt iets later, als er achter de mantel een heftige maar dankzij het kledingstuk onzichtbare liefdesscène wordt gespeeld. In het echte verhaal duurt die een week, in de voorstelling is hij teruggebracht tot enkele seconden.

Onherkenbare Enkidoe

De musici zitten geconcentreerd afwisselend in hun partituur en naar het podium te kijken. De afstemming van de muziek met de handeling op het podium vraagt veel aandacht. Op cruciale momenten kunnen de leden van het strijkkwartet de zangers onvoldoende horen. Hogerzeil overlegt met zangers en musici. Ter plekke worden bewegingen en andere kleine acties bepaald die als een voor het publiek onmerkbare cue voor het kwartet kunnen dienen.

Lichtontwerper Koen van Oosterhout zit achter een tafel aan de zijkant van het toneel. Zijn werk, het stellen van het licht, moet nog gebeuren. Hij maakt aantekeningen en kijkt hoe de scènes zich ontwikkelen in het decor dat nu nog maar één lichtstand heeft: voluit. Waar nodig spreekt de regie de taal van het licht en roept dan aan het eind van een scène: black-out!

Er is het gezamenlijke belang van de complete voorstelling, maar ieder kijkt op zijn eigen manier naar wat er op het podium gebeurt. Er zijn drie zangers die alle rollen zingen. Naast Carina Vinke en Jussi Lehtipuu is dat de Poolse bas-bariton Maciej Straburzyński. Hij speelde net als zijn Finse collega in 2014 in Kopernikus, een jongtalentproductie van De Nationale Opera. De Pool is in de eerste scènes onherkenbaar als Enkidoe, de man die de goden scheppen om zich met Gilgamesj te meten. Zijn hoofd is verstopt door het haar, dat volgens het verhaal over zijn hele lijf groeit.

Af en toe verzoekt één van de zangers om een herhaling van een scène. De vechtscène tussen Gilgamesj en Enkidoe vraagt weinig aandacht. De heren hebben kennelijk al uitgebreid geoefend op dat gedeelte en hebben zichtbaar plezier in de actie.

Componist Oene van Geel wil even apart met zijn musici oefenen. Op de zang. Want Zapp4 is niet alleen instrumentaal aanwezig. Zorgvuldig wordt de meerstemmige zang getest en enkele keren over gedaan. Bij de professionele zangers is enig leedvermaak te bespeuren.

Verleidelijke Sjamchat

Oneindig veel kleine en grote kwesties moeten worden opgelost. Wel een zonnebril voor Carina Vinke in één van haar gedaantes, dacht kostuumontwerpster Marjan van Geene. De zangeres kan het bedoelde exemplaar niet vinden en zet even haar eigen zonnebril op. Het voor de voorstelling bedoelde exemplaar wordt uit de oefenruimte van Hollands Diep, boven in het Energiehuis, gehaald. Maar dan laat Cilia Hogerzeil weten: “Die zonnebril heb ik er lang geleden uitgegooid.” Muziektheater is soms een enorme puzzel.

Carina Vinke heeft met de teksten voor wat betreft de taal minder moeite dan haar collega’s: een Fin en een Pool die Nederlandstalig moeten zingen. Als de repetitie voorbij is en ze even voor een speelse foto poseert, vertelt ze dat ze het naar haar zin heeft in de productie. “Het is uitdagend. Ik moet af en toe heel hoog en soms juist heel laag met mijn stem.” Ze is gewend aan moderne en nieuwe muziek en zong eerder werk van Maderna, Boulez en Henze. “Ik doe dit met veel plezier.”

Later, in een nagesprek tussen de aanwezigen op de tribune en de regisseur, komen de lastige kwesties van de avond nog even terug. Hoe verleidelijk mag Sjamchat, de dochter van godin Isjtar, zijn? Hoe wapper je theatraal met een sjaal? Hoe blijven de zangers overal verstaanbaar? Het zijn de vragen waarop de regie en de productie antwoorden gaan zoeken. Op zaterdag 17 oktober zal te zien zijn hoe die antwoorden luiden.

De voorstelling Gilgamesj.Superheld! gaat op zaterdag 17 oktober om 19.45 uur in première in het Energiehuis in Dordrecht. Daar worden nog tot 21 november uitvoeringen gegeven, waaronder enkele matinees. De productie is geschikt voor volwassenen en kinderen vanaf 8 jaar.

Zie voor meer informatie over de speeldata en de kaartverkoop de website van Muziektheater Hollands Diep.