De Zuid-Afrikaanse mezzosopraan Michelle Breedt behoort tot de besten in haar vak. In november is ze in Amsterdam te zien, in Dialogues des Carmélites. Basia Jaworski sprak met haar over haar aanpak, haar succesrollen en haar toekomst.

Michelle Breedt heeft uitstraling, inlevingsvermogen en, uiteraard, een topstem. Zacht, rond en warm. Nergens grommend en onmiskenbaar mezzo. Met de hoogte van een sopraan, maar donkerder gekleurd en met een rustige, niet afgedwongen laagte.

Vier jaar geleden kon Nederland haar live bewonderen bij De Nationale Opera, waar ze de rol van Octavian in Der Rosenkavalier zong. Eén van de beroemdste ‘Hosenrollen’, waar veel mezzo’s aan overgeleverd schijnen te zijn.

Breedt heeft behalve Octavian nog meer (jonge) mannen en jongens op haar repertoire staan. Cherubino natuurlijk, maar ook Cherubin van Massenet, Stefano (Romeo et Juliette), Niklausse (Les contes d’Hoffmann), Idamante (Idomeneo) en Annio (La Clemenza di Tito).

Natuurlijk zingt ze ook Carmen, Charlotte, Brangäne en Mélisande, maar wat haar het meeste van haar mezzo-collega’s onderscheidt, is de hoeveelheid nieuwe rollen op haar repertoire. Rollen in moderne en vergeten opera’s, die ze met veel overgave instudeert en onvergetelijk gestalte geeft.

Veel van haar rollen eisen ook meer dan gemiddelde acteerprestaties, omdat haar personages vaak op de grens tussen goed en kwaad balanceren. Zoals bijvoorbeeld Mère Marie in Poulencs Dialogues des Carmélites, de rol die ze binnenkort bij De Nationale Opera gaat zingen. Een vrouw die voor veel mensen gelijkstaat aan religieus fundamentalisme. Maar is het zo zwart-wit?

Hoe denkt ze er zelf over? Over Marie, maar ook over de twee andere onalledaagse personages die tot nu toe alléén zij heeft gezongen: Lisa in Die Passagierin van Weinberg en Cayetana, de hertogin van Alba, in Goya van Menotti?

Fricka en Lisa

Op de dag dat we elkaar spreken is Breedt in Spanje, waar ze Fricka zingt tijdens het Oviedo Summer Festival. “Ik ben niet zo dol op Fricka. Het is een mooie rol, zeker, zeer dramatisch ook in haar confrontatie met Wotan. Maar ik vind haar te eendimensionaal. Ze is zo zeker van haarzelf en haar waarheid. Alleen zij weet wat goed is. Nee, als het Wagner moet zijn, geef mij dan maar Brangäne. Brangäne twijfelt, waardoor ze spontaan en emotioneel reageert. Daar kan ik veel meer mee.”

Breedt zingt al jaren bij de grootste operahuizen ter wereld, maar speciale erkenning kreeg ze voor de rol van Lisa, een voormalige SS-opzichter in Auschwitz in de opera Die Passagierin van Mieczysław Weinberg. Breedt heeft de rol gecreëerd tijdens de wereldpremière in 2010 in Bregenz en herhaalde de partij in 2011 (in het Engels) bij de English National Opera en in 2014 bij de Houston Grand Opera.

“In Bregenz heb ik Zofia Przesmysz ontmoet, de auteur van het boek waarop de opera is gebaseerd. Maar ik heb de rol niet met haar besproken. Ik heb het boek ook niet gelezen. Dat wilde ik per se niet. Ik wilde zo open mogelijk staan voor de rol, want ik moest de realiteit van de opera zien over te brengen. Ook mensen die het boek niet hebben gelezen en de film niet hebben gezien, moesten de opera kunnen begrijpen.”

“Mijn uitgangspunt was de muziek van Weinberg. Daar heb ik me ook goed in verdiept. Ik wilde zo veel mogelijk trouw zijn aan zijn muziek, want die vind ik werkelijk grandioos. Ik moest me aan de rol houden die hij wilde. Zijn muziek spreekt de natuurlijke taal.”

“Bovendien had ik nog het libretto. En ik deed veel research. Daarbij was een Amerikaans boek over de Duitse vrouwelijke opzichters in kampen van grote hulp. Ik moest er ook voor oppassen om van Lisa een karikatuur te maken: het libretto is tenslotte vanuit haar standpunt geschreven.”

“Ik kom uit Zuid-Afrika en ik heb de apartheid nog meegemaakt. Ik weet uit ervaring dat je niet alles weet, niet alles kunt weten, zelfs als je er middenin leeft. Ik kan dan ook enigszins begrijpen dat mensen zeggen er niets van geweten te hebben.”

Even is het stil en dan zingt ze zacht: “Ik wilde ze helpen en ze mochten mij echt…” Ze vertelt: “Het schip is een metafoor voor werkelijk alles. Je zit opgesloten en je kunt niet ontsnappen, maar je deint ook mee, net als de zee.”

Breedt zong de rol ook in het Engels. Maakte dat verschil? “O ja! Ik haatte het werkelijk om de opera in het Engels te zingen. De opera is zeer taalgevoelig en in het Engels klinkt Lisa te aardig. Het ligt echt aan de taal. Duits is gewoon harder.”

Doña Cayetana in Goya

Een andere wereldpremière op het repertoire van Michelle Breedt is Goya van Menotti, waarin ze Doña Cayetana, de hertogin van Alba, zong. “Ik ben een nieuwsgierig en leergierig iemand en lees altijd veel over de achtergronden voor ik aan een rol begin. Ik probeer mijn inspiratie uit de historische context te putten. Ik heb me dus in het hele huis van Alba, en natuurlijk in de periode, verdiept. Cayetana was een vrije geest, zeer dapper ook, maar ze was tevens een manipulator. Een zeer complexe persoonlijkheid, maar daardoor psychologisch meer dan interessant.”

Hieronder de trailer van Goya:

https://www.youtube.com/watch?v=AbAAhEWpLTI

Mère Marie in Dialogues des Carmélites

Op mijn vraag of ze Mère Marie ook als een manipulator ziet, antwoordt Breedt volmondig met ja. Maar het ligt gecompliceerd. “Het libretto doet haar geen recht. Ze is controversieel, zeker, maar ze gaat voor waar ze in gelooft, haar religie. Hoeveel mensen zijn nu bereid om te sterven voor hun idealen? Voor hun geloof? En nee, natuurlijk kun je haar niet met de zelfmoordterroristen van nu vergelijken, want die willen zo veel mogelijk onschuldige mensen meenemen. Dat is de bedoeling niet van het echte martelaarschap.”

“Marie heeft een zeer sterk karakter; ze gaat liever dood als een non dan haar geloof af te zweren. Het libretto is niet eerlijk voor haar, want er wordt niet verteld hoe het met haar verdergaat. Het is haar grootste tragedie dat ze niet samen met de anderen mag sterven, dat ze er niet bij is, dat ze verder moet leven. Dat is haar martelaarschap. In feite is ze een zeer triest figuur. Ze moet doorleven, terwijl ze juist de dood wilde opzoeken.”

Breedt zelf groeide op in een religieus gezin. Kan ze zich met Marie identificeren? “Ik kan me met het religieuze aspect min of meer identificeren, maar het idee van een klooster is mij vreemd. Het gaat voor mij te ver. Je voor de wereld afsluiten, daar heb ik niets mee. Daardoor mis je essentie in je leven. Het is mijn levensfilosofie niet, ik houd van de uitdaging. Ik houd van het leven.”

De productie van Robert Carsen is voor Breedt niet nieuw, ze zong er eerder in bij het Theater an der Wien, ook in de rol van Marie. “Ik vind de productie buitengewoon mooi en zeer ontroerend. Het is zeer minimalistisch, teruggebracht tot de essentie. Bijzonder slim. Daarin zie ik ook overeenkomsten met hoe David Pountney Die Passagierin gestalte heeft gegeven.”

Droomrol

In tegenstelling tot veel mezzo’s zingt Breedt weinig Händel, en weinig Verdi. Wel zingt ze veel modern repertoire. “Ik ben geen coloratuurmezzo. Mijn stem is anders dan die van Cecilia Bartoli. Ik ben meer iemand van de lange lijnen. Er zijn ook weinig Verdi-rollen die me passen. Op Eboli na dan, maar die heb ik ook gezongen.”

“Ik heb veel moderne en ‘Entartete’ muziek opgenomen. Dat was toen ik veel met Gerd Albrecht samen werkte. We hadden er niet veel tijd voor, maar het was te belangrijk om het niet te doen, om het te laten. Daar ben ik waanzinnig blij om, want nu zijn de opera’s gedocumenteerd.”

“Mijn droomrol? Ongeacht of ik het zou kunnen zingen? Oooo…. Niet lachen, maar dan denk ik aan die prachtige Italiaanse tenorkrakers! ‘Nessun Dorma’, ‘Donna non vidi mai’… Maar serieus: misschien Kundry. Of Sieglinde. Of Marie in Wozzeck. Ik wil meer rollen uit het ‘Zwischenfach’ uitproberen. Want ik ben een echte mezzosopraan in de strikte betekenis van het woord: tussen sopraan en alt in.”

Dialogues des Carmélites is van 7 tot en met 29 november te zien bij De Nationale Opera in Amsterdam.

Dit artikel is eerder gepubliceerd in het Bulletin van de Vrienden van De Nationale Opera.