Sopraan Sally Matthews is terug bij De Nationale Opera. Ze zingt er vanaf 7 mei in Don Giovanni. Met François van den Anker sprak ze over het werken in Amsterdam en de parallel met haar karakter Donna Anna. “Als het erop aankomt, dan komt mijn echte Sally naar voren. Die echte Sally is een vechter.”

“Het is fijn om terug te zijn in Amsterdam”, zegt Sally Matthews met overtuiging. De Britse sopraan heeft na vier producties bij De Nationale Opera (DNO) een band opgebouwd met de mensen die daar werken en met de stad. “Ik heb hier in Nederland wat vrienden, dat is prettig.”

Het kost haar altijd weer moeite om man en kinderen achter te laten in Lewes, East Sussex, waar de in Southampton geboren zangeres woont. “Maar als het dan toch moet, is Amsterdam één van de aangenaamste plekken om te verblijven. Ik zou wel in Nederland kunnen wonen.”

Sally Matthews debuteerde bij DNO in het eerste deel van de Mozart/Da Ponte-serie die het duo Sergio Morabito en Jossi Wieler in 2006 regisseerde. Hun Così fan tutte speelde zich af in een vakantiekolonie op een enorme draaischijf. Matthews zong de rol van Fiordiligi, naast onder anderen Danielle de Niese en Luca Pisaroni. Een recensent noemde haar “vocaal de ster van de avond”.

Bij de herneming, drie jaar later, was ze er niet bij, maar in 2011 keerde ze terug in Amsterdam voor Sophie in Der Rosenkavalier. In maart 2012 zong ze de titelrol in Händels Deidamia en nog geen halfjaar geleden deelde ze, ook bij DNO, in de enorme waardering voor Poulencs Dialogues des Carmélites van regisseur Robert Carsen. In de recensie op Place de l’Opera werden haar vocale controle en haar meeslepende beleving van de rol geroemd.

“Ik ben geen diva, heb geen kuren en probeer aardig te zijn voor mijn collega’s”

Een paar uur voor de generale repetitie van Don Giovanni, die vanwege 4 mei op een middag wordt gehouden, stapt Sally Matthews opgewekt het theater aan de Amstel binnen. Haar tram was omgeleid en ze moest een flink stuk lopen. “Het was een goede warming up”, zegt ze, terwijl iemand van de kostuumafdeling nog snel even de gouden ketting die ze straks als Donna Anna zal dragen op de juiste lengte brengt. “Mijn agent weet dat ik altijd opensta voor uitnodigingen uit Amsterdam. De werksfeer is hier aangenaam en er wordt goed voor me gezorgd door het huis. Je wordt een beetje familie.”

In de cast van Don Giovanni trof ze Véronique Gens (Donna Elvira, gedeeld met Anett Fritsch), met wie ze eerder samenwerkte. En ze stond al eens in opnamestudio’s naast Christopher Maltman (Don Giovanni) en Mika Kares (Il Commendatore). “Eerlijk gezegd vind ik het belangrijk dat er mensen zijn met wie ik al vertrouwd ben. Ik probeer heel open te zijn naar mijn collega’s, maar eigenlijk ben ik vrij introvert. Het kost tijd om met iedereen vertrouwd te raken. Als ik samenwerk met nieuwe mensen, is er altijd wat spanning.”

“Ik ben geen diva, heb geen kuren en probeer aardig te zijn voor mijn collega’s”, zo typeert de sopraan haar gedrag in het theater. Voor zichzelf is ze streng, zeker als het niet goed gaat tijdens een repetitie. “Ik zou wel wat minder perfectionistisch willen zijn.”

Naarmate ze langer in het vak zit, gaat ze meer haar eigen gang, constateert ze. “Dat heeft ook te maken met het achterlaten van mijn gezin en het feit dat ik hen mis. Het werk dat ik doe, moet goed zijn en voldoende professioneel niveau hebben. Het moet het waard zijn dat ik ervoor van huis ga en me inzet. Als dat ergens ontbreekt, word ik chagrijnig.”

“Ik ben altijd vrij conservatief geweest in mijn keuzes”

Sally Matthews heeft het idee dat ze tot nu toe de juiste keuzes maakte in haar loopbaan. Inspiratie daarvoor kreeg ze, helemaal in het begin van haar carrière, van een Nederlandse dirigent. “De sympathieke Bernard Haitink dirigeerde Falstaff bij het Royal Opera House. Ik viel daar op een heel laat moment in als Nanetta. Haitink zei: ‘Iedereen gaat je van alles aanbieden de komende jaren, maar ik raad je aan je tijd te nemen en zorgvuldig te kiezen.’ Ik weet nu dat hij gelijk had.”

“Als me iets wordt aangeboden, voel ik al snel aan of het bij me past, of ik eraan toe ben. Als dat gevoel er niet is, dan gaat het niet door. Ik ben altijd vrij conservatief geweest in die keuzes. Ik heb veel Mozart gezongen en ontwikkel me verder naar Strauss en Janácek bijvoorbeeld.”

Deze zomer zingt Matthews de rol van Silvia in The Exterminating Angel van de eigentijdse componist Thomas Adès. Het werk krijgt een grote wereldpremière tijdens de Salzburger Festspiele. “Dat is totaal anders dan wat ik gedaan heb. Vocaal erg lastig, maar iets om naar uit te kijken.”

“Donna Anna is vermoedelijk vooral blij te maken met hele dure sigaretten en een goede fles wodka of bourbon”

De sopraan heeft rollen gezongen in elk van de drie Da Ponte-opera’s: Fiordiligi in Così, de Contessa de Almaviva in Le nozze di Figaro op het podium van Glyndebourne en nu dus Donna Anna in Amsterdam. Heeft ze affiniteit met die karakters?

“Zeker. Met elk van hen op een andere manier. Ik zou niet graag kiezen welke me het meest na is. Ik ken ze goed, maar in elke productie komen – al naar gelang de regie – andere kanten van die vrouwen boven. Ze zijn interessant en Mozart componeerde prachtige muziek voor ze. Wat hen verbindt, is dat ze zowel kwetsbaar als krachtig zijn. Dat geldt ook voor mezelf: ik ben – zoals alle artiesten – kwetsbaar in mijn werk en vaak onzeker. Maar als het erop aankomt, komt mijn echte Sally naar voren. Die echte Sally is een vechter.”

De komende weken is ze Donna Anna. Ze heeft het karakter, ook in eerdere producties, goed leren kennen. Donna Anna is vandaag jarig, verzint de interviewer, en u bent uitgenodigd. Wat neemt u voor haar mee? “Even denken… in deze productie is Donna Anna vermoedelijk vooral blij te maken met hele dure sigaretten en een goede fles wodka of bourbon. Ze steunt nogal op zaken die haar kunnen opbeuren. Deze Donna Anna is behoorlijk ijdel, dus ik neem ook een mooie ketting voor haar mee. Ze wil er graag goed uitzien.”

Matthews zong de rol van Donna Anna eerder bij de Wiener Staatsoper, maar de regie door Claus Guth is heel anders. Ze is nog niet uit alle vragen die zijn regie voor de rol van Donna Anna oproept. “Claus kon zelf maar een dag aanwezig zijn. Hij gaf ons na de repetitie wat aanwijzingen. We hebben vooral met de regieassistenten gewerkt. Die zijn geweldig, maar ik had heel graag nog eens wat vragen willen stellen waarop eigenlijk alleen de bedenker van het concept een antwoord kan geven.”

Er zijn opvallende verschillen met andere producties van deze opera, ook voor de rol van Donna Anna. “Ze is anders, ze leunt niet op Don Ottavio”, aldus Matthews. “Ze manipuleert, dat is interessant, maar het kostte wat tijd om dat idee te laten landen.”

Bij Claus Guth geniet de dochter van de Commendatore net zo veel van de seks als Don Giovanni dat doet. “Hij windt haar om zijn vinger, maar zij doet dat omgekeerd ook. In deze versie is Don Giovanni niet geblinddoekt als hij Donna Anna verkracht. Als ik weer opkom, weet ik dus wie mijn vader heeft vermoord. Is ze totaal waanzinnig of speelt er een verleden met haar vader? Ik ben er nog niet helemaal uit. Daarover had ik met Claus Guth nog wel willen overleggen.”

“Het is opera, geen toneelstuk, dus mijn stem moet het werk doen”

In de opera komt Donna Anna direct na een korte aria van Leporello, de knecht van Don Giovanni, op het podium. Gevraagd naar de belangrijkste gedachte die op dat moment door haar hoofd gaat, zegt Matthews: “Stay calm! Die eerste scène is zeer emotioneel geladen, net als de muziek. Als ik er dan te veel in stop, gaat dat ten koste van mijn zang. Ik moet heel zuiver blijven bij wat Mozart schreef. Als ik het te veel aanzet, dreigt het ‘non singing’ te worden.”

Ze brult even ter illustratie: “Nonnn sperarrrr!!! Dat klinkt niet… Ik moet zorgen dat het publiek wel echt Mozart krijgt. Juist als er zo veel omheen zit, wil ik zingen wat er staat. Het is opera, geen toneelstuk, dus mijn stem moet het werk doen.” Matthews zorgt dat ze bij de ouverture dicht in de buurt van het podium is om zich te concentreren. “Ik zorg dat mijn ademhaling laag blijft en geef dan het beste wat ik heb.”

Ze is niet voortdurend op het podium, dus er is tijd om die eerste scène te evalueren tijdens de voorstelling. “Maar ik doe dat niet te veel. Ik vergelijk het met snooker: niet blijven hangen bij een slechte stoot, maar dóór naar de volgende.”

“We doen geen duetten onder de afwas”

Het werken met Marc Albrecht, die zijn eerste Don Giovanni dirigeert, vindt ze uitdagend. “Hij heeft een open blik en is nog niet met tien voorgaande Donna Anna’s door de muziek gegaan. In zijn en mijn ideeën zoeken we een balans, zodat we beiden tevreden zijn. Hij is in elk geval erg betrokken bij de partituur en erg precies op wat Mozart schreef, dus dat is goed.”

De komende weken zal het publiek kaarten kopen en op de avond zelf het programmaboek. Dat wordt vaak zuinig bewaard als herinnering aan de avond. Verzamelt Sally Matthews die programma’s ook? “Ik weet dat veel zangers dat doen, maar voor mezelf is het niet zo belangrijk. Een optreden of een productie zit in mijn hoofd. Het was fijn om te doen, denk ik dan, en erna ga je verder naar het volgende. Maar ik mag absoluut nooit vergeten om bij mijn vertrek een programma in mijn koffer te stoppen voor mijn vader. Hij bewaart álles van mijn werk.”

Sally Matthews is getrouwd met een zanger, de IJslander Finnur Bjarnason. Ze zijn niet altijd samen thuis, maar wordt er thuis, onder het koken of de afwas, ook gezongen? Lachend: “Zeker, ik deel mijn leven met een tenor en die willen áltijd zingen en áltijd praten over zingen, ha ha! Hij zingt, nu hij zich ontwikkelt naar een heldentenor, vooral graag Meistersinger, Lohengrin en Parsifal. Overal in ons huis is muziek – onze kinderen houden ervan – maar nee, we doen geen duetten onder de afwas. Dan luisteren we graag naar muziek. Iemand als Ella Fitzgerald.”

Don Giovanni gaat op zaterdag 7 mei in première en is tot en met 29 mei te zien in Nationale Opera & Ballet. Zie voor meer informatie de website van De Nationale Opera.