De zomerproductie van Holland Opera wordt voor het eerst sinds jaren binnen gespeeld. Heel veel maakt dat niet uit, want de Utrechtse Werkspoorkathedraal, die als locatie dient voor Don Giovanni, heeft schier oneindige afmetingen. Place de l’Opera mocht afgelopen donderdag meekijken bij de repetities en sprak met regisseur Joke Hoolboom en bariton Rick Zwart.

Het kwam donderdag voor het eerst samen: de cast van jonge maar behoorlijk ervaren Nederlandse zangers, het dynamische orkest van muzikaal leider Johannes Leertouwer en de techniek die decor, geluid en licht levert. De ontmoetingsplaats was de Werkspoorkathedraal in Utrecht-Zuilen. Daar wordt vanaf 16 augustus een enscenering van de opera Don Giovanni van Mozart opgevoerd die, gebaseerd op de eerste indrukken, het adjectief ‘spectaculair’ verdient.

“Ik kwam hier binnen en werd meteen zo gelukkig”, vertelt regisseur Joke Hoolboom terwijl ze op de industriële sfeer en de afmetingen van de hal wijst. Bij het ontwikkelen van haar concept is ze uitgegaan van de mogelijkheden van de ruimte. “Een locatie is dwingend, anders hoef je er niet te spelen.” Het gebouw dateert van 1960, was voorheen in gebruik als werkloods voor de productie van treinen en bruggen door Werkspoor en is nu te huur voor evenementen.

Een evenement wordt Don Giovanni zeker, dat is na een uurtje meekijken bij de repetitie wel duidelijk. Op een enorm verrijdbaar podium zit de ruim bezette Nieuwe Philharmonie Utrecht met dirigent Johannes Leertouwer. Daaronder bevindt zich het decor: een rij automatisch bedienbare deuren, die de uitgang vormen van de New Yorkse nachtclub waarvan Don Giovanni in deze productie de eigenaar is. Leporello is er in dienst als bedrijfsleider.

Royal Opera

De rol van Leporello wordt gezongen door bariton Rick Zwart, net verhuisd vanuit Londen naar Amsterdam. In Londen sloot hij onlangs zijn masteropleiding af aan de Guildhall School of Music and Drama. Hij zingt de rol van Leporello voor het eerst in een volledige productie, maar tekst en muziek zijn vertrouwd. “De aria’s en de meeste recitatieven heb ik tijdens mijn opleiding al weleens gedaan, maar zo’n hele rol is – zeker op deze ongebruikelijke locatie – echt wat anders. Het was wennen vandaag. We hebben wekenlang gewerkt in een repetitielokaal waar je tegenspeler zich vlak achter je bevond. Die staat nu op de brug boven het speelvlak, dat is negen meter hoger.”

De bariton studeerde eerst bij Pierre Mak op het conservatorium in Amsterdam en woonde daarna vier jaar in Londen. “Op Guildhall worden ook technische theatermensen opgeleid, zoals stagemanagers. Er is een eigen theater en alles gaat ‘volgens het boekje’, precies zoals het ook in het Royal Opera House gaat.” Ook daar heeft Zwart al gezongen: begin dit jaar had hij er een kleine rol in Werther.

Oortjes

Bij de repetities in de Werkspoorkathedraal wordt meteen gewerkt met de geluidstechniek voor de voorstellingen. Alle zangers hebben een gezichtsmicrofoon (onvermijdelijk bij een locatieproductie), maar ze hebben ook oortjes in, ‘in-ears’, die het geluid van het orkest en de andere zangers weergeven. Voor elke zanger kan de mix van orkest, zangers en de muzikale intermezzi aangepast worden. Af en toe richt een zanger zich tot de techniek op de tribune voor aanpassing: “Mag ik het orkest wat zachter en de zang iets harder?”

Ook de regie en de muzikale leiding communiceren via microfoons met de cast. “Ik hoor stemmen”, grapt één van de zangers.

Joke Hoolboom zit hoog op de tribune, haar aanwijzingen komen uit de speakers, net als die van dirigent Johannes Leertouwer. Ze hebben geduld, gebruiken soms humor, zijn wat bezorgd als een zanger slechts in een t-shirt in de kille hal staat (“Doe even wat aan”) en reageren ook streng. “Dat komt goed”, zegt een zanger wanneer Johannes Leertouwer een tempoprobleem in de zang adresseert. “Ja, maar dat wil ik wel graag horen”, is het antwoord van de dirigent.

New York

“Ik heb een verleden met dit verhaal en deze opera”, zegt regisseur Joke Hoolboom, die tijdens een lange dag repeteren en een lange avond belichten even tijd heeft voor wat toelichting. “Bij de opening van de nieuwe Toneelschool in Amsterdam, 25 jaar geleden, deden we een groot project met alle afdelingen, door het hele gebouw. De basis vormde de opera Don Giovanni, begeleid door het toen net opgerichte Combattimento Consort van Jan Willem de Vriend. Ik zong in het koor van de opera en regisseerde zelf één van de intermezzovoorstellingen, Don Juan in de hel. Sinds die tijd staat Don Giovanni op mijn wensenlijst.”

Nu, 25 jaar later, heeft ze een dubbele dagtaak aan het voorbereiden van de voorstelling die op 19 augustus in première gaat. Toen het plan voor een eigen Don Giovanni-regie bij Holland Opera er lag, is ze begonnen met luisteren. “Ik heb eerst de tijd genomen om het verhaal en de muziek op me in te laten werken. Daarna heb ik rigoureuze keuzes gemaakt in wat voor Don Giovanni ik wilde maken. Het moest heel hedendaags worden.”

“Ik wilde de voorstelling toespitsen op het drama van de moord die Don Giovanni in het begin pleegt op de Commendatore, de vader van Donna Anna”, vervolgt Hoolboom. “Mozart doet dat in feite ook, maar ik ga nog wat verder. De voorstelling begint met de moord, zoals dat in een film ook wel gebeurt. Het is bij mij de kern van het drama. Daarna volgt de ouverture.”

Toen die keuzes gemaakt waren, wist ze waar ze met de rest van het verhaal heen wilde. “Don Giovanni kiest er heel duidelijk voor om geen spijt te hebben van zijn veroveringen van al die vrouwen, maar ook niet van de moord. Ik heb geen sterk moreel oordeel over hoe hij met vrouwen omgaat, maar ik vind iemand doodschieten van een wezenlijk andere orde dan hoe je met mensen omgaat.”

De setting van de voorstelling is de grootstedelijke omgeving van New York. Beroemde dj’s draaien muziek in de club van Don Giovanni. Voor dat idee heeft de enorme hal in Utrecht de ideale sfeer. Er is ruimte voor de auto van Don Giovanni, die met knipperende lichten aan de zijkant staat. In de scène waarin Don Giovanni zijn gasten voor het feest uitnodigt en hun dans en plezier belooft, laat hij samen met zijn knecht Leporello door het personeel versnaperingen opdienen: “Ehi! Caffè! Cioccolata! Sorbetti! Confetti!” Die ‘sorbetti’ worden in de voorstelling op verrassende en zeer Italiaanse wijze daadwerkelijk het toneel opgereden.

IJmuiden

De relatie tussen Don Giovanni en zijn knecht Leporello wordt door regisseurs op allerlei manieren ingevuld. Volgens Rick Zwart zijn het vrienden, met een sterke onderlinge afhankelijkheid. “Van Leporello gaat heel weinig uit, het is dankzij Don Giovanni dat zijn leven spannend wordt. In deze productie ben ik bedrijfsleider van de club die Don Giovanni runt. Ik help hem uit de brand, los klussen op en dat geeft hem de kans het leven te leiden dat hij wil.”

Leporello komt als eerste op in de opera en heeft de eerste noten te zingen. Dat vraagt voorbereiding en concentratie. “Ik ga in mijn hoofd een aantal vragen na”, legt Zwart uit. “Wat heeft mijn personage gedaan, wat is het moment als ik opkom en hoe is mijn relatie met de andere personages? Dat is het begin. Ik weet dan wie ik ben en wat mijn positie in het stuk is. Daarna komen de ontwikkelingen. Maar daar denk ik niet te veel op vooruit, daar ga ik tijdens de voorstelling in mee.”

Rick Zwart kent zijn Giovanni, Martijn Cornet, nog van de middelbare school. Rick herinnert zich hoe hij, naar aanleiding van een weddenschap om een Snickers, auditeerde voor een rol in de schoolmusical. “Ik was vooral met sport bezig. Ik tenniste veel en in dat leven lag een rol in een musical niet voor de hand. Maar stiekem vond ik het best leuk.”

Hij werd aangenomen en zong in het koor van de musical Sweeney Todd. “Martijn Cornet, die een paar klassen hoger zat, speelde de hoofdrol. We zijn later allebei in de muziek gegaan en nu staan we voor het eerst weer samen in een productie. In de pauzes van de repetities hebben we herinneringen opgehaald. We kennen beiden IJmuiden en omgeving, waar we opgroeiden, heel goed. En we hebben zelfs, zo bleek, verkering met hetzelfde meisje gehad.”

Waanzinnig mooi

Joke Hoolboom moet weer aan de slag; er staat nog een uitgebreide belichtingssessie op de planning voor de avond. Ze is blij dat de bezetting van de rollen zo goed heeft uitgepakt. “We hebben een prima cast, de sfeer is goed en er is veel synergie in het team. Vanmorgen, toen we even moesten stoppen door een technisch probleem, zag ik castleden met mensen van het orkest voetballen.”

Wat ze de bezoekers aan de voorstelling nog wil meegeven? “Mozart componeerde waanzinnig mooie muziek, die ook nog heel goed mengt met moderne muziek.”

Don Giovanni van Holland Opera wordt vanaf 16 augustus gespeeld en beleeft op vrijdag 19 augustus zijn officiële première. Er zijn daarna voorstellingen tot en met zaterdag 3 september. Zie voor meer informatie de website van Holland Opera.

Hieronder de trailer:

Hieronder de timelapse van het opbouwen van het decor: