Het Kameroperahuis waagt zich deze week op het Stadsfestival Zwolle en volgende week op het Amsterdam Fringe Festival als eerste in Nederland aan ‘verbatim music theatre’ met de productie Bake that awesome pie. Regisseur en schrijver Anna Maria Versloot legt uit wat het is.

Hoe ben je op dit idee gekomen?
“Ik stuitte via YouTube en Facebook toevallig op een videoblog van een Nederlandse vrouw over ‘How to get that love life you desire?’ en op een tutorial waarin een Italiaanse kaasbreker uitlegt hoe je een Parmezaanse kaas moet openbreken. Dat was vorig jaar zomer.

Wat me raakte, was de poging om met taal iets te duiden wat eigenlijk niet in taal te vangen is. De vrouw in de vlog gebruikt een raar soort Nederlands en als ze er niet meer uitkomt, gooit ze er Amerikaanse oneliners doorheen. In de tutorial zitten allerlei prachtige versprekingen en misverstanden. De Italiaanse kaasvakman probeert in gebroken Engels te vertellen over de ziel van de kaas en hoe de kaas zelf laat zien waar de breuk zit, maar de interviewer heeft het enkel over technieken. Die ontoereikendheid van taal heeft voor mij een grote schoonheid.”

Maar dat maakt er nog geen voorstelling van…
“Nee, maar ik zag er intuïtief dramatische elementen in. In zowel de vlog als de tutorial zit een groot verlangen naar verbinding. De vlogger zoekt verbinding met haarzelf en met haar volgers. De kaasbreker wil zijn vakmanschap overbrengen en zoekt op die manier verbinding. Ik wilde die dingen die onder het oppervlak gaande zijn onder een vergrootglas leggen.”

Wat is ‘verbatim music theatre’?
“Muziek die voortkomt uit spraak. In verbatim music theatre zijn de melodie, de ritmes, de pauzes, de stotters van exact gekopieerde spraak de muzikale ingrediënten voor de compositie.”

Waarom heb je voor deze voorstelling gebruikgemaakt van verbatim music theatre?
“Ik wist dat ik iets met die filmpjes wilde, maar ik wilde de filmpjes zelf niet laten zien. Toen gaf Alecky Blythe een workshop over verbatim theatre in Zeist. Zij schreef met de verbatim-methode de musical London Road. Bij haar leerde ik de techniek vanaf nul kennen. En toen wist ik dat het de juiste techniek was voor onze voorstelling.

Wat ons vak voor mij fascinerend maakt, is dat zingen een stilering van de werkelijkheid is. Die stilering moet je volgens mij eren. Tegelijk heb ik als schrijver een enorme behoefte om levensechte personen te laten zien. Dat doet verbatim music theatre, door al de stotters en grammaticale fouten en ontoereikende taal van mensen weer te geven in muziek.”

Hoe klinkt dat, als een mix tussen spreken en zingen?
“Nee, het gebied tussen spreken en zingen is niet zo bijzonder, dat wordt heel vaak gebruikt. Wij brengen de ‘muziek van spraak’. Alles staat in de partituur, ook de gesproken delen.”

Een moeilijke opgave voor componist Ben Lammerts van Bueren?
“Ja. Het is denk ik makkelijker om te starten vanuit je eigen verbeelding dan met levensechte spraak te beginnen en daar je eigen verbeelding aan toe te voegen. Voor Ben was het een zoektocht. Een exacte, muzikale kopie van de gesproken teksten maken was niet het moeilijkste; dat is een puzzeltje dat je moet uitzoeken. Moeilijker zijn vragen als waar de één van de maat komt, wat voor muziek je eronder zet en waar je de melodie laat landen.

Ik vind dat Ben fantastische muziek in de vlog en de tutorial heeft ontdekt. Het is ongelofelijk fascinerend om te horen. Het opent bijvoorbeeld met een duet van de lach. Eerst hoor je gewoon mensen lachen. Pas als de piano erbij komt, hoor je dat het onderdeel is van een compositie.

Sommige scènes zijn echt een lied, waarin uitvergroot wordt wat er aan melodie in de gesproken taal zit. Maar dat kan ook binnen drie maten weer veranderen. Het is heel virtuoos, vol maat- en tempowisselingen. Het bijzondere is dat je, als je na het horen van ons werk de oorspronkelijke filmpjes bekijkt, opeens muziek hoort in hoe de mensen praten.”

Heeft het stuk een verhaal?
“Het heeft geen narratief van toen en toen en toen. Er zijn vier personages, alle vier vertolkt door Jorien Zeevaart en Daan Hofman. Zij spelen zowel de vlogster en haar toehoorder als de kaasbreker en zijn interviewer. Het stuk gaat over hen, hoe ze elkaar vinden of juist niet vinden. Ik heb daarbij de chronologie volledig losgelaten. Het is abstracter dan andere voorstellingen. Ik wil mensen naar binnen laten kijken.”

Bake that awesome pie gaat op 2 september in première op het Stadsfestival Zwolle en is daar tot en met 4 september te zien. Van 6 t/m 9 september zijn er voorstellingen tijdens het Amsterdam Fringe Festival. Verder zijn er voorstellingen in de Stadsschouwburg Deventer (3 december) en op de Muziektheaterdagen Amsterdam (7 december). Zie voor meer informatie de website van het Kameroperahuis.

Hieronder de trailer van de productie: