Het Festival Vocallis beleeft dit jaar zijn vijfde editie. In het programma, dat zich op verschillende locaties in het zuiden van Limburg afspeelt, is zowel aandacht voor grote namen als voor (hele) jonge talenten. Muziek van en met de stem staat centraal van 6 t/m 13 november in onder meer Vaals, Heerlen en Maastricht.

Artistiek leider Roger Braun is, met nog een dikke week te gaan tot de openingsavond, enthousiast over wat hij en zijn medeorganisatoren kunnen bieden dit jaar. “Het gaat van onderaan de piramide, met schoolkinderen die we leren in een koor te zingen, tot de top daarvan, met de vermaarde Duitse bariton Dietrich Henschel in een Schubert-programma”, kondigt hij aan. “En in Maastricht brengen we met sopraan Fenna Ograjensek en bariton Sef Thissen een Schumann-recital.” Bij beide concerten speelt Braun piano.

Schubert door Dietrich Henschel

Dietrich Henschel brengt op 6 november de Nederlandse première van Wenn ich sein Antlitz sehe, een voorstelling gebaseerd op Schuberts Schwanengesang. Henschel maakte de productie al enkele jaren geleden, samen met cineaste en regisseur Clara Pons. Net als in andere producties van het duo (onder meer rond de Mörike-Lieder van Wolf en de orkestliederen van Mahler) wordt de muziek ondersteund door beeld. “Door deze vorm gaan mensen de teksten anders beleven”, voorspelt Braun.

“Het mooie is dat Henschel en Pons de roman Pedro Páramo van de Mexicaanse schrijver Juan Rulfo hebben gebruikt. De jongen in dat verhaal staat eenzaam in het leven. Hij sterft en gaat in het verhaal als dode verder. Schwanengesang is later, na de dood van Schubert, samengesteld uit liederen op teksten van Rellstab, Heine en Seidl. Op de helft van de cyclus zit het laatste lied van Rellstab, ‘Abschied’, en dan volgen de zeer donkere liederen op teksten van Heine. Dat past goed bij het verhaal van Rulfo.”

“In deze vorm verandert de cyclus van een serie aparte muzikale ‘schilderijtjes’ naar een compleet verhaal. Dat maakt deze productie bijzonder. De beelden die Clara Pons bij Schwanengesang maakte, zijn mysterieus en roepen vragen op. Daarop geeft de muziek het antwoord.”

Roger Braun en Dietrich Henschel werken al langer samen als zanger en begeleider. In deze productie heeft Braun ook een speelrol. “Voordat ik aan de piano ga zitten, ben ik de man die de doden overzet naar het dodenrijk, Charon de veerman.”

De organisator/pianist hoopt met een voorstelling als deze de drempel voor het publiek wat te verlagen. “We zeggen tegenwoordig niet voor niets dat het publiek toeschouwer is van een optreden in plaats van luisteraar. Het beeld is belangrijk geworden.”

Schumann met Fenna Ograjensek en Sef Thissen

Een ander hoogtepunt in de programmering van Vocallis is het optreden van sopraan Fenna Orgajensek en bariton Sef Thissen. De twee brengen, begeleid door Roger Braun, een programma met liederen van Schumann. Maar er is meer dan dat, vertelt Braun. “De twee bekende cycli van Robert Schumann uit 1840, Dichterliebe en Frauenliebe und -leben, worden verbonden door een verhaal dat schrijver Frans Pollux heeft geschreven. In dialogen tussen Robert en Clara horen we het verhaal bij de twee cycli.”

De Schubert- en Schumann-voorstellingen zijn voorbeelden waarbij het liedrecital een theatrale vorm krijgt. Op de vraag of dat de toekomst is, zegt Braun: “Ja en nee! Op het moment dat je je helemaal kunt afsluiten en alles voor je ziet, heb je het theatrale niet nodig. Maar als je dat niet gewend bent en last hebt met de taal – poëtisch Duits is niet voor iedereen makkelijk te volgen – dan is het theatrale een goede manier om kennis te maken met het lied.”

“De vraag is hoe we de bijzondere kunstvorm van het lied levend kunnen houden en dat gaat niet lukken door maar gewoon door te gaan met het organiseren van liedrecitals. We willen in ons festival mensen triggeren om kennis te maken met het lied, zodat ze dat ook in een pure vorm kunnen beleven. Zoals je een opera in het theater bezoekt, maar er ook op cd van kunt genieten.”

Liedduo’s in Vaals

Bekende liedduo’s maken hun opwachting op het Laureatenconcert op 8 november in Vaals. Roger Braun was kortgeleden bij de finale van het Internationaal Vocalisten Concours (IVC) in Den Bosch en hoorde daar mezzosopraan Adèle Charvet en haar begeleider Florian Caroubi. “De twee wonnen verschillende prijzen, omdat Adèle uitstekend zong, maar ook omdat haar pianist Florian de beste musicus was die ik op de finaleavond in Den Bosch hoorde. Het gaat uiteindelijk om het duo, hoe ze samenwerken en samen ademen in de muziek.”

Het winnende IVC-liedduo treedt op in een programma dat ook de namen van Jana Marie en Pauline Gropp vermeldt. De zussen ontvingen vorig jaar de prijs van de Vocallis Academy en keren terug naar Vaals. “Sopraan Jana Marie is nog jong, maar heeft een prachtige stem en een groot inlevingsvermogen. Daarnaast hoor en voel je dat ze als zussen een soort verbond hebben. Ik ben benieuwd om ze na een jaar weer te horen.”

Educatie

Concerten van professionals vormen de kern van het programma, maar er valt ook veel te leren dankzij Vocallis. Roger Braun komt nog even terug op zijn metafoor van de piramide. “We leggen een fundament met een kinderkoor in Vaals, daar zijn we vorig jaar mee begonnen onder leiding van Eleonora Leoncini. Plezier in zingen staat daarbij voorop, maar we hebben ook een visie op wat je met kinderen kunt doen.”

“Op school is zingen bijna verdwenen. Als je werkt met een kinderkoor, moet je de kinderen enthousiast maken, maar ze ook stemtraining geven en ze op tekst leren zingen. Scholen denken dat het snel te ingewikkeld wordt, maar kinderen krijgen veel meer plezier in het zingen als het gelijk en zuiver is. Als ze dat leren, ontstaat er zoiets als de harten die op elkaar afgesteld raken. Op 11 november hebben we een presentatieconcert in Vaals, met ondersteuning van lokale orkesten.”

In het kader van de Vocallis Academy is er ook dit jaar een openbare masterclass voor jonge, professionele liedduo’s. Braun heeft zijn eigen leraar uit Stuttgart, professor Konrad Richter, bereid gevonden om naar Vaals te komen. “Richter heeft mij en velen van zijn andere leerlingen, waaronder Hartmut Höll, beïnvloed. Hij paart de capaciteit om mensen te onderwijzen in het vak aan een groot enthousiasme. Al zijn leerlingen kunnen volmondig zeggen dat ze dankzij Richter het lied hebben leren kennen en begrijpen. Inmiddels is hij 80, dus de tijd dringt, al is hij nog verbazingwekkend fit.”

De masterclass vindt plaats in cultureel centrum De Kopermolen in Vaals, maar komt in workshopvorm ook naar Maastricht. Vijf liedduo’s nemen deel, waaronder het Nederlandse duo van sopraan Syrinx Jessen en pianist Vincent Kusters.

De Kopermolen in Vaals vormt van 6 tot en met 13 november het hart van het festival. Maar Vocallis komt ook naar Maastricht, Heerlen en Wittem. Zie voor meer informatie de website van Festival Vocallis.