Robert Holl is een grootheid op het gebied van het lied. Gedreven door een niet-aflatende fascinatie voor muziek en poëzie heeft de bas-bariton een staat van dienst opgebouwd waar weinigen aan kunnen tippen. Op 17 februari zingt hij Schuberts Winterreise in de Edesche Concertzaal. “Het is voor mij één van de grootste bergen die je kunt bestijgen.”

Robert Holl (1947) groeide op tijdens de wederopbouw van Rotterdam. Als 8-jarige jongen begon hij in een kerkkoor in zijn woonplaats te zingen. Een zangleraar zag zijn talent en moedigde hem aan er meer mee te doen. Zo belandde hij op het Rotterdams conservatorium.

Na zijn studie maakte hij eerst als oratoriumzanger en vervolgens als opera- en liedzanger carrière. Hij zong de grootste en zwaarste rollen bij de beroemdste operahuizen en -festivals, maar keerde ook telkens weer terug naar de kleine kunstvorm van het lied.

In 2012 kwam zijn loopbaan op losse schroeven te staan toen er op zijn tong kanker werd geconstateerd. Hij was lange tijd uit de roulatie, maar de behandeling slaagde en zijn tong bleef gespaard. Na een klein jaar kon hij in goede vorm zijn rentree maken op zowel het operatoneel als het liedpodium.

De grote Schubert

Robert Holl woont al lange tijd in de Wachau in Oostenrijk. De prachtige natuur aan de Donau voedt ongetwijfeld zijn fascinatie voor het liedrepertoire, waarin de natuur vaak een grote rol speelt.

Wat spreekt de zanger zo aan in het liedgenre? “Het lied is voor mij de ideale verbinding tussen dichtkunst en muziek. In het lied zijn de teksten doorgaans nog veel waardevoller dan in de opera. Er zijn natuurlijk uitzonderingen, maar het lied is intiemer en biedt meer ruimte voor nuance en dynamiek.”

Dé grote liedcomponist is voor Holl zonder twijfel Franz Schubert. “Mozart en Beethoven schreven ook mooie liederen, maar Schubert ontwikkelde de kunst tot het allergrootste hoogtepunt. Wat daarna is gecomponeerd, is nog steeds groots, maar staat toch op een ander plan.”

“Bij Schubert gaan het geraamte van een tekst en het ritmische geraamte van de muziek precies samen, als een absolute eenheid”, vervolgt de zanger. “De dichter Johann Mayrhofer zei dat zijn eigen woorden door Schuberts muziek extra duidelijk werden. Ze werden als het ware doorlicht. Ze kregen een vorm, een gestalte.”

Honderdvijftig keer Winterreise

Robert Holl heeft thuis een flinke boekenverzameling met het werk van dichters die voor Schubert schreven. Eén bundel zal hij vast een speciaal plekje hebben gegeven: de 24 gedichten van Wilhelm Müller die Schubert in 1827 op onvergetelijke wijze van muziek voorzag in de cyclus Winterreise.

Holl heeft Winterreise al zo’n honderdvijftig keer gezongen. Hij kan zich de eerste keer nog herinneren. “Ik zou het op het Rotterdams conservatorium gaan zingen. Ik studeerde het, maar ik werd hees, waardoor het niet tot een concert kwam. Dat was een hint van boven. Pas zeven, acht jaar later heb ik het voor het eerst uitgevoerd, als huiskamerconcert. Dat was begin jaren zeventig.”

Holl vindt dat je een zekere levenservaring nodig hebt om Winterreise te kunnen zingen. “En je moet andere Schubert-liederen hebben gezongen. Ik heb eerst honderd andere Schubert-liederen gedaan. Je moet je geestelijk naar Winterreise toe ontwikkelen.”

Eén van de grootste bergen

Winterreise is een levensreis, vindt Holl. Het toont het leven als zwerftocht, met een open einde. De Leiermann die de hoofdpersoon in het laatste lied ontmoet, wordt vaak gezien als een dode, de dood. Maar Holl ziet ook andere mogelijkheden. “Ik zie een bedelaar. Maar hij staat niet met een bordje in het dorp te zingen, hij staat áchter het dorp. Hij wil niets meer met de samenleving te maken hebben. Het doet me denken aan een groep van vijftig, zestig mensen die ik eens buiten een museum in Keulen zag. Ze bivakkeerden op matrassen en wilden niets meer met het leven zoals het tegenwoordig functioneert te maken hebben. Zoiets zou de Leiermann ook kunnen betekenen. Maar het is totaal open.”

Holls leraar, de beroemde Duitse bas-bariton Hans Hotter, leerde hem om de liederen vooral beschrijvend te zingen en de lichte momenten te accentueren, maar Holl is dat anders gaan zien. “Voor mij kan het niet deprimerend genoeg zijn. Schubert werd na het componeren van de cyclus ziek, zo aangedaan was hij. En ook zijn vriend Mayrhofer was erg aangeslagen. Je wordt na een Winterreise simpelweg gedeprimeerd. Het gaat in je zitten.”

Ondanks dat hij het werk al zo vaak heeft gezongen, is iedere uitvoering weer nieuw voor Holl. “Als je begint te zingen, weet je nooit waar het naartoe gaat. Iedere keer komen er weer andere details naar voren; als je je daar tenminste voor openstelt. Dat houdt het interessant. Het is voor mij één van de grootste bergen die je kunt bestijgen.”

In de Edesche Concertzaal werkt Holl samen met Roger Braun, leerling van zijn jarenlange begeleider Rudolf Jansen. Ze hebben het werk al eens samen uitgevoerd. “Hij is een zeer goede begeleider. Hij luistert waanzinnig goed naar de zang en fraseert helemaal met de zangstem mee. Ik wil graag meer met hem werken!”

Het concert van Holl en Braun begint om 20.00 uur. Zie voor meer informatie en het bestellen van kaarten de website van de Edesche Concertzaal.