Munt en Matinee brengen Leonore
Het Freiburger Barockorchester gaat onder dirigent René Jacobs op tournee met Beethovens enige opera. Niet in de laatste, bekendste versie, Fidelio, maar in de eerste versie, Leonore. Marlis Petersen zingt de titelrol.
Leonore/Fidelio was voor Ludwig van Beethoven een harde noot om te kraken. De opera kent een lange en gecompliceerde ontstaansgeschiedenis. De componist herzag zijn werk meerdere malen, en of hij echt tevreden was met het uiteindelijke resultaat, is de vraag.
De allereerste versie uit 1805 droeg nog de titel Leonore en telde drie bedrijven. Later maakte Beethoven er twee bedrijven van. René Jacobs en het barokorkest uit Freiburg kiezen voor de oorspronkelijke versie en maken de uitvoering door het gebruik van authentieke instrumenten extra historisch.
Leonore draait om het liefdespaar Florestan en Leonore. Florestan is gevangengezet door de corrupte Don Pizarro. Zijn echtgenote Leonore verkleedt zich als man (Fidelio) om in de gevangenis te kunnen werken en van binnenuit haar man te bevrijden. “Bovenal is het een hymne aan de mens die vecht voor zijn menselijke waarden”, stelt de Munt.
Sopraan Marlis Petersen zingt de rol van Leonore. Tenor Maximilian Schmitt is Florestan. De rol van Don Pizarro wordt vertolkt door bariton Johannes Weisser. Gevangenisbewaarder Rocco wordt gezongen door Dimitry Ivashchenko, met sopraan Robin Johannsen als zijn dochter Marzelline en tenor Johannes Chum als de verliefde Jaquino. Bas Tareq Nazmi zingt Don Fernando. De koorpartij komt voor rekening van de Zürcher Sing-Akademie.
De tournee met Leonore begint op 24 oktober in het Theater an der Wien en doet verschillende Europese steden aan. Op 26 oktober is er een uitvoering in het Paleis voor Schone Kunsten in Brussel (een coproductie van BOZAR en de Munt) en op 28 oktober wordt de opera opgevoerd in de NTR ZaterdagMatinee in het Concertgebouw in Amsterdam.
Hieronder een Duitstalig interview met René Jacobs over Leonore:
https://www.youtube.com/watch?v=L23mchRZxMQ
De auteur
8Reacties
Gardiner heeft Leonore ooit in het Concertgebouw gedaan, maar dat was een mengvorm van de twee vroege versies, geloof ik. Ik herinner me vooral het primitief klinkende koper op een heel opvallend moment, en een saaie Leonore. De opname met Edda Moser en Helen Donath vind ik wel heel mooi, vooral de grote aria van Leonore (virtuoser dan de latere), en het duetje voor Leonore en Marzelline dat voor altijd in je hoofd blijft hangen.
Even nog een paar verschillen met de ‘uiteindelijke’ versie opmerken
(verschillen tussen versies van dezelfde opera blijft een …nou ja specialiteit van mij…) :
Bovenvermeld duetje (op de binnenplaats)
In het eerste bedrijf een extra trio (er is aldus ook een mooiere graduatie aria (waar hier de akte mee begint!) – duo – trio – kwartet in dat bedrijf)
De grote aria van Léonore is inderdaad een stuk virtuoser.
Een scene tussen Pizarro en zijn soldaten (in plaats van het grote ensemble met het tweede gevangenenkoor)
Het tweede deel van de aria van Florestan (het visioen) is ook totaal anders en minder ‘spectakulair’
De ontknoping is ook ietsje anders: Léonore laat op het einde van het kwartet haar pistool afnemen door Rocco, die dan samen met Pizarro de minister tegemoet gaan. Léonore en Florestan blijven in grote onzekerheid achter en aldus is de duo “O Namenlose Freude” voorafgegaan door een dramatische recitatief-scene tussen beide.
Maar Rocco keert terug…met de minister en alles komt in orde! Léonore heeft aldus wel een menselijke zwakte getoond die ze in de uiteindelijke versie niet toont (en daar dus puur symbolischer overkomt). De rest van de slotscene is ook grotendeels anders.
Verder zijn er nog heel vee verschillen in detailtjes…
De toenmalige VARA Matinee presenteerde Leonore voor het eerst in 1994 olv Arnold Östman. Persoonlijk ben ik van mening dat deze versie veel overtuigender is dan Fidelio die door de vele aanpassingen dramaturgisch als los zand in elkaar zit. Bovendien hoor je in Leonore beter hoe Beethoven zich liet inspireren door de gelijknamige opera van Ferdinando Paer, de hoornsolo in de grote en virtuoze aria van Leonore is een mooi voorbeeld hiervan.
Leonore heeft inderdaad zijn pluspunten. Vooral de weggelaten stukken in Fidelio zijn spijtig.
Langs de andere kant zijn sommige momenten toch wel sterker geworden in Fidelio, bv dat ensemble met het tweede gevangenenkoor (als ze dus terug in hun cel gaan) en zeker het tweede deel van de Florestan-aria.
Ik zou dus stellen dat het hier min of meer over twee verschillende opera’s gaat, met elk zijn voor- en nadelen, die naast elkaar kunnen bestaan en opgevoerd worden – de Leonore-versie misschien wel iets vaker dan nu het geval is en liefst ook scenisch…
Die Paer-Leonore zou ik overigens ook wel eens live willen zien en ook Mayr heeft een Leonore-achtige opera geschreven…
Mayr dus: ‘L’amor congiugale’ en daarvan bestaat ook een opname op NAXOS.
Overigens bestaat van de Paer-versie ook een opname.
Even voor de volledigheid: Leonore ou L’amour conjugal van Bouilly werd voor het eerst door Gaveaux op muziek gezet in 1798.
Die Paer opname is trouwens heel fraai, Australische Decca meen ik me te herinneren. Was lang niet leverbaar.
Ja inderdaad wat zou ik graag eens die van Paer willen horen live.
Prachtige muziek en vooral de Leonore aria is schitterend.
Prachtige opname op Decca met o,a John van Kesteren.