In het zuiden van Nederland wordt gebouwd aan een nieuw operagezelschap, dat kleinschalige producties wil brengen in theaters die graag opera programmeren, maar geen ruimte hebben voor grote voorstellingen. ‘Opera dicht bij de mensen’ is het motto van Opera Compact. François van den Anker sprak met de twee oprichters.

Nederland heeft er een operahuis bij. Opera Compact – de naam geeft het al aan – richt zich niet op grootschalige producties, zoals de Nederlandse Reisopera en Opera Zuid, die door heel het land toeren. De initiatiefnemers Fenna Ograjensek en Sybrand van der Werf willen vooral Nederlands en Belgisch Limburg bedienen. Ze ontdekten dat er bij de theaters daadwerkelijk grote belangstelling is voor opera in een kleinere zaal. Sybrand: “Toen ik met theaterdirecteuren in Limburg sprak, was de reactie heel vaak: hèhè, daar hebben we op zitten wachten.”

Voor een gesprek over de plannen van Opera Compact zit de voltallige directie in Maastricht aan tafel, al moeten de twee vooral grinniken om die titel. Fenna: “We hebben de taken verdeeld. Sybrand doet de artistieke kant en ik heb de zakelijke leiding.” Opera Compact bestaat sinds kort, vooral nog in de vorm van veelbelovende plannen, tomeloze energie en een eerste programmering voor de komende jaren. Kleurrijke brochures en glimmende persmappen zijn er niet bij en de website is nog ‘onder constructie’.

De twee oprichters besteden een deel van hun tijd aan het verder invullen van de plannen, netwerken en praten met gemeentelijke en provinciale bestuurders. Er is financiële steun nodig en de bereidheid die te geven lijkt aanwezig. Maar ze hebben tegelijkertijd ook een voorstelling onder handen. Twee dagen na het interview zal de schoolvoorstelling met de op Bernstein gebaseerde cyclus I Hate Music in première gaan. Er worden enkele tientallen kinderen verwacht bij de eerste uitvoering, waarbij Fenna zang en spel doet, geregisseerd door Sybrand.

Goede snaar

“Als je in Limburg woont en daar geregeld werkt, kom je elkaar tegen”, vertelt Fenna over de connectie tussen de sopraan en de regisseur. Ze is actief als zangeres en maakte daarnaast producties als de opera El Rey over het Roermondse VVD-raadslid Jos van Rey en De Berg van Tom, vermoedelijk de eerste opera in de geschiedenis over een wielrenner.

Fenna Ograjensek heeft haar Oost-Europees klinkende naam te danken aan haar grootvader, die begin vorige eeuw vanuit Slovenië naar Limburg kwam om in de mijnen te werken. Hij vormde met Italiaanse collega-mijnwerkers de eerste generatie gastarbeiders in Limburg. Fenna werd opgeleid aan het conservatorium van Maastricht en studeerde daarna aan de Juilliard School in New York. Zingen combineert ze met het organiseren van evenementen en muziekprojecten.

Bij de vraag wie als eerste met Opera Compact begon, wijst ze op haar collega Sybrand van der Werf. Die studeerde kunstmatige intelligentie in Groningen en deed daarna de regieopleiding aan de Toneelschool van Maastricht. Hij bleef er na zijn opleiding wonen. Van der Werf maakte ensceneringen voor onder meer Opera Zuid, de Dutch National Opera Academy en BarokOpera Amsterdam. Bij zijn eerste Opera Zuid-regie van de opera Het sprookje van Tsaar Saltan leerde hij Fenna Ograjensek kennen.

Het afgelopen jaar rijpten bij beiden, onafhankelijk van elkaar, plannen voor een nieuw initiatief in de regio. Sybrand maakte een ronde langs theaterdirecteuren in Limburg. Veel van hen waren enthousiast. “Dankzij die gesprekken hebben we voor onze producties in de komende jaren een speellijst van nu al zeven theaters.” In die periode was Fenna op de thee bij directeur Bas Schoonderwoerd van Parkstad Limburg Theaters in Heerlen. “Toen ik na dat gesprek naar buiten liep, dacht ik als eerste: ik moet Sybrand bellen. We hadden weleens over een gezamenlijk initiatief gesproken.”

De twee gingen om de tafel en ontdekten zo veel parallellen in hun ideeën dat de conclusie was: we gaan dit samen doen. Al in een vroeger stadium had Sybrand een subsidieaanvraag gedaan. “Ik geloof dat ik de goede snaar raakte. Mijn benadering in de aanvraag was: ik héb iets voor jullie. De aanvraag werd goedgekeurd, maar omdat het subsidieplafond bereikt was, kregen we nog geen geld.”

“Ik geloof dat het gras hier in de buurt óók heel groen is”

“Ik kon me heel goed vinden in die aanvraag”, zegt Fenna. “Ik geloof sterk in de inhoudelijke producties die we gaan maken. Voorstellingen waarbij de mensen in de zaal denken: dat zou over mij kunnen gaan, en zich realiseren dat de persoon naast hen dat óók denkt. Om mensen naar de opera te krijgen, moeten ze zien dat het over echte mensen gaat.” Sybrand: “We willen met het publiek een soort community gaan vormen. Dat is een duurzaam uitgangspunt, dat zowel artistiek als zakelijk mogelijkheden biedt.”

Beiden geloven sterk in de kracht van de regionale benadering. Fenna heeft in de VS gestudeerd en gewerkt en kent de nodige theaters in andere landen, maar voelt de noodzaak om iets voor haar eigen regio te doen. “In ons vak wordt weleens geredeneerd: wat van ver komt, is goed. Maar ik geloof heel sterk dat het gras hier in de buurt óók heel groen is. Hier in Limburg hebben we zangers genoeg. Als Opera Compact willen we niet alleen voor het publiek, maar ook voor die zangers makkelijk bereikbaar zijn. Op onze audities is iedereen welkom.”

Bekende titels

Er zijn bij Opera Compact niet alleen voornemens en ambities. Het uitgewerkte plan voor de komende jaren bevat verschillende operaproducties. De komende tijd is er de schoolvoorstelling met de provocerende titel I Hate Music, ontleend aan Leonard Bernstein. Hij is ontwikkeld in samenwerking met Opera Zuid en wordt onder meer gespeeld rondom Bernsteins opera A Quiet Place, die Opera Zuid vanaf november brengt. Later zal het programma uitgebreid worden tot een festivalproductie met de nog brutalere naam I Hate Opera, een kleine voorstelling ter promotie van Opera Compact. “We gaan hem onder meer op stations in Limburg spelen”, meldt Sybrand.

Voor langere termijn staat Mozarts Don Giovanni op de planning. De premièredatum is april 2020. Sybrand, die zelf de voorstelling zal regisseren, maakte al eens een enscenering voor de jonge zangers van de Dutch National Opera Academy en heeft nog meer ideeën voor een regie. “Ik ben nog niet klaar met dat verhaal.” Fenna is zakelijk leider, maar ook zangeres. Ze zal in de komende productie de rol van Donna Elvira zingen – ze zong deze eerder bij Holland Opera – maar voelt absoluut geen noodzaak om in elke productie ook zelf op de planken te staan.

“Niet elke partituur verdraagt een verkleining”

Fenna benadrukt dat het oprichten van een nieuw gezelschap een bloedserieuze zaak is, met grote verantwoordelijkheden naar het publiek, de zalen en de makers. “Die moeten netjes en op tijd betaald worden. Voor deze Bernstein-voorstelling werken we samen met Opera Zuid en worden we financieel ondersteund door het innovatiefonds van de Gemeente Maastricht en de Stichting Elisabeth Strouven. Voor wat daarna komt, willen we de financiën tijdig rond hebben. We zullen ons eerst moeten bewijzen met projectsubsidies, hopelijk komt er daarna structurele ondersteuning”, aldus Fenna. “Ik ben ervan overtuigd dat ons dat gaat lukken”, vult Sybrand aan.

Als nieuw ensemble kiest Opera Compact voor bekende titels, om zo bekendheid en een publiek op te bouwen. Sybrand heeft de keuzes gemaakt voor de komende jaren. In de zomer van 2020, kort na Don Giovanni, maakt Opera Compact voor het Openluchttheater Valkenburg een productie van Der Freischütz. Later volgt La bohème. Sybrand licht toe: “Niet elke partituur verdraagt een verkleining. Opera’s moeten in ons formaat speelbaar zijn en van La bohème bestaat een mooi klein arrangement door de Britse componist Jonathan Dove.”

Laagdrempelig? Die term spreekt de twee niet erg aan. “Dat klinkt alsof je je artistieke ambities wilt laten varen”, zegt Fenna. “Dat zijn we zeker niet van plan. We streven naar herkenbaarheid, ik noem het ‘aanraakbaarheid’.” Sybrand: “Soms gaan regisseurs erg ver in het actualiseren van opera, dan wordt het onbegrijpelijk. Wij willen aansprekend theater maken dat gaat over de mensen in de zaal.”

Politici

In het initiatief komt veel samen wat voor de twee oprichters belangrijk is: serieus bezig zijn met je vak en je gedrevenheid overbrengen, onder omstandigheden die ze graag zelf bepalen. Sybrand noemt het “zinvol deel uitmaken van de omgeving. Niet alleen voortdurend naar exotische plaatsen in de wereld vliegen, daar werken en weer weggaan.”

Beiden zijn ouders en zoeken naar mogelijkheden om professioneel en persoonlijk te verbinden. Fenna leerde in haar tijd op Juilliard twee lessen van haar directeur daar: “Presenteer jezelf op het hoogst mogelijke niveau en denk na over de vraag: wie ben jij als artiest in jouw wereld?”

Tijdens het interview, dat in de koffiekamer van Opera Zuid wordt gehouden, heeft intendant Waut Koeken in het huistheater de Maastrichtse gemeenteraad op bezoek. Het gesprek moet even worden onderbroken voor een optreden van Fenna, die een fragment uit I Hate Music voor de politici zingt. Nadat die zijn rondgeleid door de voormalige kerk waarin Opera Zuid huist, komt één van de raadsleden snel even aanlopen. “Ik had er geen beeld bij, ik weet niks van opera, maar ik vond het prachtig”, zegt ze snel tegen het Opera Compact-duo. “Daar moeten jullie meer reclame voor maken”, is haar advies. Fenna en Sybrand kijken enigszins glunderend. Dat bedoelden ze nou.

De website van Opera Compact is nog onder constructie, maar er is al wel een Facebookpagina. Interessant voor professionele zangers zijn de audities voor Don Giovanni en Der Freischütz, die op 7 november in Heerlen gehouden worden. Mail voor meer informatie naar info@operacompact.nl.