Op vrijdag 9 november brengt Opera Zuid een nieuwe productie van A Quiet Place in première. Afgelopen week verhuisde de productie van de repetitiestudio naar het Theater aan het Vrijthof in Maastricht voor de eindafwerking. François van den Anker ging kijken en sprak met regisseur Orpha Phelan. “The devil is in the detail.”

Drukte in de zaal en op het podium van het Theater aan het Vrijthof. Met nog een week te gaan tot de eerste voorstelling doet iedereen van de productie parallel zijn werk. Het licht wordt geprogrammeerd en op het podium repeteren de castleden hun scènes, terwijl een paar meter verder iemand met rekwisieten sjouwt of een kostuum aanpast.

Voor de tweede dag treffen de zangers en de philharmonie zuidnederland elkaar en daar zit dirigent Karel Deseure bovenop. Vanuit de orkestbak geeft hij aanwijzingen tijdens de vele onderbrekingen die nog nodig zijn. In zo’n pauze herhaalt zich een patroon van beweging vanuit de zaal. Assistent-dirigent Klaas-Jan de Groot, die in de zaal de partituur meeleest, gaat linksom naar de dirigent voor overleg. Rechtsom snelt regisseur Orpha Phelan het podium op om individueel met de zangers iets te bespreken.

Detaillering is deze repetitiemiddag de rode draad door ieders werk, ook dat van de dirigent met zijn orkest. Hij wil meer balans horen. “Het is fantastisch als het publiek de hele range krijgt”, houdt hij zijn musici voor. Ook bij de zangers zijn de eisen hoog; sommige delen moeten een aantal keren over voordat Deseure tevreden is.

Enige huis ter wereld

Dat A Quiet Place een Amerikaanse opera is, zie je – ook zonder de muziek te horen. Rechts op het podium staat een klassieke brievenbus, zo één waarvan een rood vlaggetje aangeeft dat er post is. De broodtrommel die Sam mee naar zijn werk neemt, is een typisch Amerikaans lunchkoffertje van blik. “The devil is in the detail”, legt Orpha Phelan uit. “Onze decorontwerper Madeleine Boyd heeft een heel filmische stijl. Haar ontwerp maakt het makkelijk voor de zangers om hun karakter tot leven te wekken.”

Hoe ver de detaillering gaat, blijkt op de rekwisietentafel achter het podium. De Amerikaanse krant die in de voorstelling gebruikt wordt, is stijlconform, al zal niemand in het publiek de elfpuntsletters van de datering kunnen lezen. Hij is van 1985.

Toen Orpha Phelan door intendant Waut Koeken van Opera Zuid werd gevraagd, had ze nog nooit een uitvoering van A Quiet Place gezien. Hoewel de opera – na de montage door Bernstein en Wadsworth van het al bestaande Trouble in Tahiti in het nieuwe stuk – goed ontvangen werd, wordt A Quiet Place maar weinig opgevoerd. In dit Bernsteinjaar claimt Opera Zuid zelfs het enige huis ter wereld te zijn dat een professionele productie van het werk brengt.

“Ik kende wel Trouble in Tahiti, waarvan A Quiet Place een vervolg is”, vertelt de regisseur. “Dat vond ik aardig, maar ik had het gevoel dat er iets ontbrak.” Wat dat is, wil de verslaggever weten. “Eh, ik miste A Quiet Place! Trouble is slim gemaakt en bijtend satirisch, maar er ontbrak context, die nu door A Quiet Place wordt verschaft.”

“Ik dook in het werk en realiseerde me dat het schreeuwde om een enscenering. Veel opera’s zijn heel goed als zelfstandige muziekwerken te genieten, maar om A Quiet Place echt te begrijpen, heb je de drie dimensies van het theater nodig. Toen de lichtontwerper vorige week kwam kijken bij de repetities, riep hij op een bepaald moment: ‘Oh, dáár gaat die scène over.’ Veel scènes in het stuk zijn heel theatraal geschreven. Maar om ze theatraal te laten zijn, moet je ze wel ensceneren.”

Phelan heeft als regisseur ervaring met zowel klassiekers – onder meer La bohème en Fidelio – als modern repertoire. Haar ensceneringen van Adès’ Powder Her Face en Heggie’s Dead Man Walking werden onderscheiden.

“Ik begin me met die ervaringen steeds beter thuis te voelen in de wereld van moderne opera. Dat A Quiet Place over gewone mensen gaat, maakt het stuk heel aantrekkelijk en helemaal niet opera-achtig. Maar weinig opera’s laten zo duidelijk ons leven zien, het leven van echte mensen.” Ze voegt er glimlachend aan toe: “En ik ken geen andere opera waar iemand de ander een asshole noemt en waar het over een fucked up family gaat. Ja, dat zijn letterlijke citaten.”

“You must be daddy”

Op het podium zijn de zangers klaar voor de repetitie. De kernbezetting van A Quiet Place is het gezin van vader Sam, zoon Junior en dochter Dede met haar man François. De moeder is in de eerste scène prominent aanwezig op het podium, maar laat zich niet horen. De naam Dinah staat in bloemen op de kitscherige witte kist waarin ze ligt. Haar begrafenis volgt op een auto-ongeluk waarbij ze omkwam. Het venijn in de eerste scène is groot.

Tussen vader en kinderen is het contact al jaren slecht. Ze treffen elkaar rond de kist van Dinah. “Sorry I am late”, zingt zoon Junior met veel sarcasme, als hij zich als een vreemde voorstelt aan de anderen. Met “You must be daddy” begroet hij zijn vader Sam.

Huub Claessens, die Sam zingt, is gekleed in een nette blazer, maar een scène later ziet hij er al veel sjofeler uit. Michael Wilmering (Junior) draagt een wonderlijk te korte broek. In het verhaal is hij de zoon die Sam niet wilde hebben. Ook bij de repetitie is er in alle rommeligheid een moment van ontroering als Sam zijn zoon goedenacht probeert te wensen, maar het fysiek niet voor elkaar krijgt om affectie te tonen. Het is één van de grote thema’s in de opera.

Juiste antwoorden

Stephen Wadsworth is de jonge schrijver die Bernstein in 1980 ontmoette en die hem voorstelde het verhaal van het gezin uit Trouble in Tahiti een vervolg te geven. Samen maakten ze een nieuwe opera, die voldeed aan een wens die Bernstein al in 1948 uitte: “If I can write one real, moving American opera that any American can understand, I shall be a happy man.” Wadsworth was librettist en regisseerde in 1985 een productie van de opera bij de Scala in Milaan.

Vorige week maakte Opera Zuid bekend dat Wadsworth naar de première in Maastricht komt. Orpha Phelan heeft bij de voorbereiding van haar regie al contact met hem gehad per e-mail. “Stephen was ontzetten aardig en behulpzaam”, zegt ze.

Op de vraag wat ze nog aan hem wil vragen als hij in Maastricht is, zegt ze resoluut: “Niets! Het mooie van A Quiet Place is dat het zo dubbelzinnig is. Ik denk niet dat hij de juiste antwoorden heeft. En als hij ze had, zou hij ze niet geven. Ze zijn er namelijk niet. Wat we van de zoon Junior horen over wat gebeurd is, vertelt hij tijdens psychotische momenten. Dat kan wel of niet waar zijn. Dit stuk gaat over communicatie, over wat er wel en wat er vooral niet gezegd wordt.”

Ze is niet bang voor de confrontatie met de man die het libretto voor A Quiet Place schreef. “Ik twijfel er niet aan dat hij deze productie geweldig zal vinden en zie ernaar uit om hem te ontmoeten. Maar voorlopig moeten we nog echt even door”. Ze kijkt om zich heen: iedereen is weer klaar voor een volgende ronde. “Tot de première blijven we werken aan de voorstelling. Ik vrees dat we nog een paar goede ideeën moeten laten vallen.”

Ze vertelt nog snel waar ze het meest trots op is: “De integratie van zang, dans, het ontwerp voor decor en kostuums, het licht. We hebben in het maken van deze voorstelling een cohesie bereikt in al die elementen, die in elkaar overlopen.”

Stil

Aan het eind van de lange repetitiemiddag zijn de Vlaamse Turiya Haudenhuyse als de jonge Dinah en de Spaanse bariton Sebastià Peris als haar man Sam aan de beurt. Dinah zingt haar aria ‘There is a garden’, waarvan het thema, vol hunkering naar geluk, door de hele opera klinkt. Daarna volgt met haar man, de jonge Sam, het duet ‘Well of all people’. Het blijft even stil in de zaal. Nog geen applaus, dit was nog een repetitie. “And?” vraagt Orpha Phelan aan de verslaggever als die de zaal verlaat. Hij mompelt iets over handkerchief en stapt het Vrijthof op.

A Quiet Place van Opera Zuid gaat op vrijdag 9 november in première en reist dan een maand lang door het land. Zie voor meer informatie de website van Opera Zuid.