Alba Rosa Viva! beleeft zondag zijn derde editie. Artistiek leider Reinild Mees begon het eendaagse festival om vrouwelijke componisten in het zonnetje te zetten, maar het initiatief is meer dan dat. “Ik wil dat mensen na afloop denken: dat was verrassend mooi! Of de muziek van een man of een vrouw was, is daarbij niet het belangrijkste.”

Het festival Alba Rosa Viva! staat voor het eerst in het Concertgebouw in Amsterdam, nadat de eerste twee edities plaatsvonden in de Leeuwenbergh in Utrecht. Pianiste en artistiek leider Reinild Mees ondervond weinig steun van de stad Utrecht, dus ging ze op gesprek bij de bekende concerttempel in Amsterdam. Daar werd direct enthousiast gereageerd. Mees is er blij mee. “Het festival krijgt zo meer landelijke uitstraling.”

Onder het opschrift ‘Vrouwen in kamermuziek’ worden op 2 december de hele dag concerten en activiteiten georganiseerd in de Kleine Zaal. Er zijn vier concertprogramma’s, met tussendoor een champagnelunch, een lezing, een meet & greet met de finalisten van de compositiewedstrijd, een diner en een interview met Tansy Davies, composer in residence van het Concertgebouw.

“Ik heb voor deze compacte vorm gekozen omdat het anders een mission impossible zou worden”, vertelt Mees. “Daarbij is het de bedoeling dat bezoekers door de verbindende activiteiten tussen de concerten de hele dag kunnen blijven. Ik hoop dat zo een soort verbroedering ontstaat.”

Niet alleen vrouwen

De eerste aanzet tot een festival rond vrouwelijke componisten vond plaats op 8 maart 2012, toen Reinild Mees in het kader van Internationale Vrouwendag een ‘vrouwenmuziekmarathon’ in het Concertgebouw organiseerde. Met de zangeressen Roberta Alexander, Irene Maessen, Tania Kross en Karin Strobos bracht ze muziek van maar liefst 21 componistes, onder wie Alba Rosa Viëtor. “Het sloeg enorm aan”, zegt Mees.

In de dagen daarna raakte de pianiste in gesprek met Mary van Veen-Viëtor, die het muzikale erfgoed van haar tante levend hield via de Alba Rosa Viëtor Stichting. “Ze zocht iemand die met haar tante als uitgangspunt een nieuw initiatief kon opzetten. Ik zag direct een festival voor me, met een compositiewedstrijd. Een dag nadat ik benoemd was als artistiek leider overleed Mary van Veen. Heel tragisch.”

“Het zou normaal moeten zijn dat je op een concertprogramma ten minste één vrouw terugvindt”

Alba Rosa Viëtor (1889-1979) was een Italiaanse componiste, violiste en pianiste. Met 9 jaar studeerde ze al aan het Conservatorio Giuseppe Verdi in Milaan, waarna ze internationaal carrière maakte als violiste. Ze trouwde met de Nederlandse Jan Viëtor, woonde een tijd in de VS en verhuisde toen naar Zwitserland. Daar begon ze actief te componeren. Later verhuisde ze terug naar de VS, naar Washington, waar ze haar carrière als componiste verder uitbouwde.

In het middagconcert op 2 december is Viëtors Pianotrio in a mineur uit 1951 te horen, uitgevoerd door pianist Thomas Beijer, violist Niek Baar en cellist Ella van Poucke. Daaromheen heeft Mees stukken van Henriëtte Bosmans, Clara Schumann en Franz Schubert uitgezocht. Niet alleen maar vrouwen dus. “Ik zou nooit alleen vrouwelijke componisten programmeren”, zegt Mees. “Het is de rode draad van het festival, maar ik plaats de vrouwen in hun tijd en kijk bijvoorbeeld wie hun leraren waren. Het gaat mij er vooral om dat het normaal zou moeten zijn dat je op een concertprogramma ten minste één vrouw terugvindt.”

Verrassend mooi

Reinild Mees heeft het festival niet als “een musicologisch gidsje” willen samenstellen. Er zijn wel allerlei verbanden tussen de geprogrammeerde componisten te vinden. Zo zijn in het avondconcert de Zwei Lieder van de Nederlandse componiste Rosy Wertheim te horen, gevolgd door de Fünf Lieder für Sopran und Streichquartett van Karl Weigl. Wertheim studeerde bij Weigl in Wenen.

Belangrijker dan die historische links is voor Mees echter dat het programma verrast. “Ik wil dat mensen na afloop denken: dat was verrassend mooi! Of de muziek van een man of een vrouw was, is daarbij niet het belangrijkste.”

De meewerkende artiesten – onder wie de sopranen Sarah Wegener, Lilian Farahani en Katharine Dain en de mezzosopranen Karin Strobos en Adèle Charvet – hebben ook inspraak gehad in de repertoireselectie. “Ik ben heel genereus in de gesprekken met musici, want voor mij staat of valt alles met engagement. Als je zelf denkt: dit wil ik aan mensen laten horen, springt de vonk over.”

Opdracht

In het hart van het festivalprogramma staat de finale van de Alba Rosa Viëtor Composition Competition. Mees ziet het zorgen voor ‘opvolging’ als één van de taken van het festival en dus is de compositiewedstrijd vanaf het begin een belangrijk onderdeel geweest.

“Vorige keer waren we overdonderd door de respons; we kregen zo’n 150 inzendingen”, vertelt ze. “De opdracht was toen heel vrij. Dit jaar hebben we gekozen voor scherpere criteria: een stuk van ongeveer negen minuten voor zangstem en pianotrio. Dat is een bezetting waar maar heel weinig repertoire voor geschreven is. Dmitri Sjostakovitsj is de uitzondering. Deelnemers mochten zich door hem laten inspireren, maar dat hoefde niet.”

Er kwamen 25 inzendingen, die beoordeeld werden door een kwintet voorname componisten: Willem Jeths, Tansy Davies, Detlev Glanert, Calliope Tsoupaki en Paolo Marzocchi. “Ze kwamen een dag bij mij thuis om de voorselectie te maken. De sfeer was heel goed. Ze waren niet weg te slaan en begonnen op een gegeven moment elkaars stukken te spelen. Ze bleven hangen om elkaar te horen: dat is precies de sfeer die ik met het festival beoog.”

De jury was het opvallend genoeg grotendeels met elkaar eens en koos vijf finalisten. Vier heren, één dame. Een rare statistiek voor een festival als Alba Rosa Viva? “Voor mij is het juist een bevestiging”, zegt Mees. “Het uitgangspunt is de componist, het werk, niet of iemand man of vrouw is. Muziek staat daarboven.”

Zie voor een overzicht van het festivalprogramma de website van Alba Rosa Viva! Zie voor het bestellen van kaarten de website van het Concertgebouw.