De muziek van Vivaldi vormt de basis voor de nieuwe productie Dangerous Liaisons van OPERA2DAY. Gebaseerd op het boek van Choderlos de Laclos werd voor de ‘pasticcio’ een keuze gemaakt uit het werk van Antonio Vivaldi. Dirigent Hernán Schvartzman staat voor het eerst voor het orkest van de Nederlandse Bachvereniging.

Er was keus genoeg toen regisseur Serge van Veggel en dirigent Hernán Schvartzman, de oprichters en het artistieke team van OPERA2DAY, besloten om een nieuwe productie te maken rond de muziek van Vivaldi. Schvartzman is ruim voorzien van bagage voor het uitvoeren van dat repertoire. Hij rondde aan het Haagse conservatorium zowel een master orkestdirectie als een master Italiaanse barokopera cum laude af. Zijn repertoire is breed. Met OPERA2DAY bracht hij werken van Mozart tot Scarlatti en van Cherubini tot Thomas tot klinken, afgewisseld met eigentijdse muziek van Calliope Tsoupaki.

Waarom Vivaldi een plaats kreeg in dat rijtje componisten? “Vivaldi is heel interessant. Hij heeft grote invloed gehad op anderen. Hij is de meester van de simpelheid.” De dirigent is in zijn vrije tijd koffiekenner en barista en zegt, daarnaar verwijzend: “Hij maakt een simpele, maar perfect smakende espresso. Zonder pretenties, maar het is direct. Zelfs wie niets van muziek weet, kent zijn werk. Denk maar aan De vier jaargetijden.”

Nog wat preciezer beschrijft de dirigent: “Zelfs in de moderne popmuziek herken je harmonische structuren die Vivaldi bedacht heeft. Met één of twee akkoorden kan hij een compositie buitengewoon interessant maken. Daarbij is er veel ruimte voor de uitvoerders, de musici en de zangers. Hij schrijft niet alles op, niet alle ornamenteringen staan in de partituur.”

Sterren

De selectie van de zangers voor Dangerous Liaisons vroeg een zorgvuldige casting, die meer tijd nam dan bij andere producties. De specifieke vaardigheden die voor dit repertoire gevraagd worden, vonden de makers bij zangers als Babara Kozelj, Stephanie True en Candida Guida. “Candida is een geboren Napolitaanse, die met het Italiaans als moedertaal geen moeite zal hebben met de gesproken teksten”, aldus Schvartzman.

Vivaldi componeerde in een tijd dat niet de dirigent of de componist, maar de vocalist de grote ster was. Zo ver van de hedendaagse praktijk is dat niet, stelt de dirigent. “Wie weet bij de muziek van Madonna of Michael Jackson wie de componist was? Mensen gaan naar de concerten om de sterren live te zien.”

Ook in de OPERA2DAY-productie hebben de zangers de ruimte. De ervaren barokstemmen in de cast bepalen zelf welke versieringen ze aanbrengen in hun zang; hun partituur geeft alleen de structuur, akkoorden en de melodie aan. “Ik laat de zangers graag de vrijheid om hun eigen ornamenteringen te creëren, want zij weten het beste wat bij hun stem past. Ik reageer daar als dirigent op en zo bepalen we hoe het uiteindelijk moet klinken.“

Supervirtuoze zangers

Een complete opera van Vivaldi in een scenische vorm op de bühne brengen zou heel bijzonder zijn, maar Serge van Veggel en Hernán Schvartzman realiseerden zich dat het een heilloze keuze zou worden. “De libretti zijn zwak en de verhalen hebben een duidelijke context, één die bezoekers van vandaag niet herkennen”, zei Van Veggel onlangs in een interview met Place de l’Opera.

“Maar de vocale muziek van Vivaldi is uiterst virtuoos en sterk verbonden met de taal”, stelt Schvartzman. “Daarom wordt Vivaldi in Italië wel gedaan; daar zijn de zangers die dat kunnen. Voor een Vivaldi-opera heb je vijf of zes supervirtuoze zangers nodig, maar dan is er een verhaal dat niemand kan volgen.”

Er moest gekozen worden uit de letterlijk honderden aria’s die Vivaldi voor zijn bijna honderd opera’s componeerde. Regisseur Serge van Veggel maakte, uitgaande van de briefroman Les liaisons dangereuses, een structuur voor de pasticcio, die volgende week aan een tournee in meer dan twintig theaters begint.

Schvartzman: “Vivaldi-opera’s worden weliswaar niet veel gespeeld maar een groot aantal ervan is opgenomen. Aan de hand van de voorselectie die Serge maakte, luisterde ik en zo kwam de keuze tot stand. Ik heb erop gelet dat onze zangers interessante stukken te zingen hebben. Voor alle rollen in de productie kozen we aria’s uit verschillende opera’s. Ik moest erop letten dat ze qua tessitura allemaal zingbaar waren voor een bepaalde stem.”

Zonnige barok

Hernán Schvartzman stond voor orkesten als Het Gelders Orkest, Asko|Schönberg, de Dortmunder Philharmoniker en het Residentie Orkest. Hij dirigeert nu voor het eerst de Nederlandse Bachvereniging, vol ervaren Bach-specialisten. “Zo’n ensemble benader je met respect en bewondering”, vindt de dirigent. “Mijn ervaring is dat het eigenlijk makkelijk werken is met orkesten op dat niveau, omdat ze zo veel meebrengen. De Bachvereniging heb ik vaak horen spelen en ik heb enige tijd bij de vorige leider, Jos van Veldhoven, gestudeerd. Het is mijn taak om de ruimte te creëren waarin de kwaliteit kan opbloeien. Ik deel mijn visie over de muziek met hen en dan hoef ik me over andere dingen geen zorgen te maken, want ze weten precies wat ze doen.”

Met de productie Dangerous Liaisons wordt een oude wens van Schvartzman vervuld. “Toen we tien jaar geleden OPERA2DAY begonnen, heb ik al tegen Serge gezegd dat we in Nederland de zonnige Italiaanse barok missen. Er ligt grote nadruk op de Duitse, protestante barok. Ik heb zelf grote affiniteit met het Italiaans en de Italiaanse muziek. Je hebt gelijk als je zegt dat de Bachvereniging vooral vermaard is door het werk van hun naamgever, maar ze spelen ook Händel, Mozart én Vivaldi. Vorig jaar hebben ze met Shunske Sato, sinds kort de nieuwe leider, De vier jaargetijden gespeeld. De aanstelling van een jonge violist als Shunske bewijst hun geneigdheid tot vernieuwen.”

De Nederlandse Bachvereniging is door onder meer de uitvoeringen van de passies van Bach gewend aan een oratoriumvorm. Dat ze bij Dangerous Liaisons het avontuur van een scenische opera aangaan, pleit voor hun flexibiliteit en moed, vindt Schvartzman. “De Bachvereniging doet niet vaak opera, maar de leden van het orkest hebben op andere plaatsen in andere ensembles wel die ervaring opgedaan. Ik denk aan celliste Lucia Swarts of luitist Mike Fentross.”

On the road

Na de eerste twee voorstellingen op 16 en 17 januari in de Koninklijke Schouwburg in Den Haag gaat de productie ‘on the road’ voor meer dan twintig uitvoeringen door heel Nederland – met eenmaal België. Hernán Schvartzman kijkt ernaar uit, maar realiseert zich ook dat het soms zwaar kan zijn.

“Je hebt gelijk, niet veel operadirigenten krijgen de kans zo vaak met één productie op te treden. Bij Mariken waren we vooraf bang dat het met zo veel uitvoeringen saai zou worden, maar dat is absoluut niet zo. Elke avond voelt als een première! Niet alles is leuk, zoals de dagelijkse soundcheck, maar op het moment dat de voorstelling begint, is alles weer nieuw.”

“Je kunt zo veel verder ontwikkelen in de loop van een tournee en bij opera zijn er heel verschillende parameters. De conditie van de zangers, de techniek op locatie: elke voorstelling is opnieuw een uitdaging. De akoestiek is verschillend, de orkestbak is goed of slecht. En de volgende dag op een andere locatie is alles weer anders. Ik houd ervan om, bijna zoals in een rockband, op tournee te zijn. Al hebben we helaas geen tourbus.”

Meer informatie over Hernán Schvartzman vindt u op zijn persoonlijke website. Zie voor meer informatie over Dangerous Liaisons de website van OPERA2DAY.