Vorig jaar won bariton Raoul Steffani de GrachtenfestivalPrijs. Daarom is hij dit jaar artist in residence op het Amsterdamse festival en mag hij enkele onderdelen programmeren. Eén van zijn wensen, Carmina Burana, wordt gerealiseerd op een verrassende locatie: poptempel Paradiso. “Dit wordt echt ongekend!”

Zijn eerste keuze was snel gemaakt. “Letterlijk één minuut nadat ik hoorde dat ik de GrachtenfestivalPrijs gewonnen had, wist ik dat mijn belangrijkste voorstel voor de programmering Carmina Burana zou worden”, vertelt Raoul Steffani als we terugkijken op de zomer van 2018.

Voor hij uitlegt wat dat werk zo bijzonder maakt, gaan we terug naar de editie 2018 van de GrachtenfestivalPrijs. “Het is een sympathieke wedstrijd”, vertelt Stefani. “Je wordt uitgekozen voor deelname door een jury die bestaat uit muziekjournalisten van verschillende kranten. Zij selecteren drie mensen die hen opgevallen zijn en die volgen ze een tijdlang. Ze zijn bij mijn uitvoeringen van de Matthäus-Passion geweest, bij een concert tijdens de Dutch Classical Talent-tournee, bij recitals en ook bij Carmina Burana met de broers Lucas en Arthur Jussen in De Doelen. Zo krijgen ze echt een beeld van wat je kunt.”

De concurrentie was aanzienlijk, met pianist Camiel Boomsma en celliste Maya Fridman als de andere twee kandidaten voor de prijs. De vraag wat hem beter maakt dan de andere twee, weigert de zanger verontwaardigd te beantwoorden. “Mijn twee medefinalisten zijn grote muzikale talenten. Vergeet niet: het is een ander soort wedstrijd dan het Grachtenfestival Conservatorium Concours, dat ik in 2016 won. Dat is veel meer een competitie.”

Toen Steffani een klein jaar geleden op het podium van de wintertuin van Krasnapolsky verscheen voor de uitslag, wist hij oprecht niet wat de jury die middag besloten had. In het juryrapport stond wat de vertegenwoordigers van de oude media, onder wie Guido van Oorschot (de Volkskrant) en Joep Stapel (NRC), van hem vonden: “Een podiumpersoonlijkheid met een stevige technische basis, die het publiek verleidt en boeit met een muzikaal verhaal. Raoul staat aan het begin van een internationale carrière.”

Carmina Burana

Raoul Steffani had ideeën genoeg toen hij begon te denken over de onderdelen van het programma die hij mocht bepalen en waarin hij zelf optreedt. “De organisatie vroeg: wat wil je doen, hoe wil je jezelf presenteren? Ik had in elk geval een voorkeur voor breedte in het programma, dus niet viermaal een recital. Ik wilde heel graag een grote knaller en dat is Carmina Burana van Carl Orff geworden. Het wordt ook voor het festival een enorme productie, misschien wel de duurste ooit.”

Hij stelde het stuk van Orff voor en deed meteen de suggestie voor Paradiso. “Natuurlijk zijn er prachtige klassieke podia in Amsterdam, maar dan blijf je in bekende kring. Carmina Burana is bij uitstek het stuk waarbij de klassieke grenzen vervagen. Een ongebruikelijk locatie kan een ander publiek trekken dan het gangbare. De toegangsprijs is laag, dat maakt het voor veel mensen mogelijk om te komen kijken en luisteren.”

Poptempel Paradiso in Amsterdam opende in 1968. Het ‘Cosmisch Ontspanningscentrum’ van de hippies groeide uit tot een professionele concertzaal. “Ik ben er nog nooit naar een concert geweest”, bekent Steffani, dus hij miste de legendarische optredens van artiesten als Amy Winehouse (2007), de Zangeres zonder Naam (1971) en Janelle Monáe (2018). “Er kan veel in Paradiso”, weet Steffani inmiddels, “maar voor deze productie wordt het passen en meten. Of zangers en musici volledig op het podium passen, moet nog blijken.”

“Wat me fascineert, is dat het werk zo effectief is zonder dat mensen de teksten kunnen verstaan; dat is een interessante paradox. Het gaat over geluk, seks, drank en liefde, thema’s die mensen aanspreken. Ik denk dat het een brug kan slaan naar andere, meer klassieke onderdelen van het festival. Ik ga me ervoor inzetten dat de tekst zo goed mogelijk te volgen zal zijn voor het publiek. Het wordt een concertante uitvoering, maar de locatie geeft er een extra lading aan. Het wordt echt ongekend, klassieke muziek op een heel bijzondere manier en locatie.”

De bezetting koos Steffani zelf uit. Hij vroeg tenor Jeroen de Vaal en sopraan Vanessa Waldhart, een studiegenote uit zijn Weense periode. Aan de uitvoering werken Percussion Friends en het pianoduo Scholtes & Janssens mee, evenals het Amsterdamse Toonkunstkoor met dirigent Boudewijn Jansen, met wie de zanger enkele uitvoeringen van de Matthäus-Passion verzorgde.

Laatromantiek

Een grote wens van de artist in residence was een optreden met Camerata RCO, dat wordt gevormd door leden van het Koninklijk Concertgebouworkest. Het programma van 13 augustus biedt laatromantische muziek die speciaal voor de bezetting van Camerata RCO zal worden gearrangeerd door Henk de Vlieger. Steffani heeft een grote liefde voor de muziek uit die periode, van componisten als Alban Berg, Alma Mahler en Erich Korngold. “Dat is echt prachtige muziek en het ensemble is enorm goed in dat repertoire.”

Hij weet precies wat zijn keuzes voor het programma waard zijn. “De muziek van Korngold is, net als het werk van Alma Mahler, heel expressief, maar hij wordt weinig uitgevoerd. Dat maakt dit programma echt pionierswerk.” De 4 Gesänge van Alban Berg zijn iets bekender terrein. Ze zijn te vinden op de in het najaar verschenen cd Deep in a dream, die Steffani opnam met pianist Gerold Huber. “Als ik die stukken met piano zing, hoor ik altijd al de klarinet van Berg en de harp. Van mij mag het een echte ouderwetse soirée musicale worden, op 13 augustus in de wintertuin van Krasnapolsky”, hoopt Steffani.

De Amsterdamse grachten

Het meest bekende onderdeel van het Grachtenfestival is het Prinsengrachtconcert – wereldwijd vermaard bij publiek en musici. De artist in residence verzorgt traditiegetrouw het voorprogramma, dat in elk geval op de radio door AVROTROS wordt uitgezonden. De musicus voor het hoofdprogramma is onlangs bekendgemaakt: de Finse violist Pekka Kuusisto zal optreden met Camerata RCO. “Hij is in Nederland geweest met mezzosopraan Anne Sofie von Otter, daar ken ik hem van. Mogelijk kunnen we nog iets samen doen.” In elk geval zal Raoul Steffani bij het slotlied, traditiegetrouw de ode aan de Amsterdamse grachten van Pieter Goemans, voor vocale versterking zorgen.

Zijn programma, voorafgaand aan het grote concert, wordt samengesteld in overleg met Hans van den Boom van AVROTROS. “Ik wil nog niet alles verklappen, maar er zit sowieso wat opera in het repertoire. Samen met sopraan Vanessa Waldhart doe ik enkele duetten. We bereiden een heel interactief programma voor, als een mooie ‘opwarmer’ voor het grote concert op de Prinsengracht.”

Opera, operette en musical

Voor het Amsterdamse Grachtenfestival gelden onvermijdelijk beperkingen in mogelijkheden en middelen. Waren die er niet, dan had Raoul Steffani nog wel wat dromen: “Een operaconcert met groot orkest op bijvoorbeeld de Dam of het Museumplein met toegankelijke stukken, zodat de mensen die voorbijlopen even blijven staan.”

“Mag dat laatste gelijk een brug zijn naar de projecten die ik komende zomer – voorafgaand aan het Grachtenfestival – doe, en die helemaal in het teken van opera en zelfs operette en musical staan?” vraagt de zanger. In Opera op de Parade, op 27 juni in Den Bosch en op 7 juli op NPO 2 bij Omroep Max, staat Steffani op het buitenpodium met de sopranen Bernadeta Astari en Laetitia Gerards en de philharmonie zuidnederland onder leiding van Per-Otto Johansson. “Ik verheug me erg op het duet ‘Weisst du es noch?’ uit Die Csárdásfürstin. Dat is een prachtige, melancholische wals, die bewijst dat operette echt niet alleen plat is.”

Tijdens de zomerconcerten in het Amsterdamse Concertgebouw soleert Steffani wederom bij de philharmonie zuidnederland, waarbij hij op het podium gezelschap krijgt van Karin Strobos en Kristina Bitenc. Met z’n drieën zingen ze onder meer ‘Soave sia il vento’ uit Così fan tutte en verder bestaat het programma uit zomerse melodieën van Gounod, Donizetti, Mozart en Bizet.

Informatie over het programma van het Grachtenfestival 2019 staat – al deels bekendgemaakt – op de website van het festival. Zie voor zijn complete agenda de website van Raoul Steffani.