Frommermann heeft een nieuwe cd gemaakt. Het materiaal uit het theaterprogramma Magazijn Hollandia kreeg een nieuw leven in de studio. Het resultaat is NL, met een keuze uit honderd jaar Nederlands lied. Paul van Utrecht vertelt over het tot stand komen van NL.

Vorige week werd de nieuwe cd van Frommermann gepresenteerd in Amsterdam. Naar aanleiding van het verschijnen waren de heren te gast in het radioprogramma Spiegelzaal. Deze week geeft Margriet Vroomans elke dag een exemplaar weg aan een luisteraar die de crypto raadt in het programma De Ochtend van Vier van NPO Radio 4. Dagelijks klinkt een stuk van de helemaal Nederlandstalige cd, een unicum voor Frommermann, dat ooit werd opgericht als eerbetoon aan de Duitse Comedian Harmonists.

“Voor Magazijn Hollandia zochten we heel zorgvuldig naar uitsluitend Nederlandstalige muziek”, vertelt Paul van Utrecht, gitarist van Frommermann en belast met de pr van het ensemble. “Het idee voor het theaterprogramma was ontstaan naar aanleiding van de bezuinigingen op muziekarchieven als de Muziekbibliotheek van de Omroep, het Nederlands Muziek Instituut en het Nederlands Jazz Archief. In Magazijn Hollandia waren we zeven mannen die als echte archivarissen de partituren archiveerden, terwijl om ons heen de instellingen werden afgebroken.”

De tournee werd in mei 2018 afgesloten, maar de lijst van legendarische stukken bleef. Ook buiten de context van een theaterprogramma zouden die het heel goed doen, vonden de leden van Frommermann. “We waren zelf heel enthousiast en het programma werd ook door de recensenten uitstekend ontvangen”, vertelt Van Utrecht. “Bij één van de optredens in onze Frommerkerst-tournee vorig jaar kwam een dame aan de cd-tafel en bood aan om onze volgende cd te financieren. Ineens hadden we een mecenas voor een cd waarvan het voorwerk al gedaan was.”

Tranentrekkers

Het repertoire voor Magazijn Hollandia werd verzameld tijdens de zogenoemde ‘stamppotten’: momenten waarop de Frommermannen bij elkaar zitten en brainstormen over nieuwe programma’s. “Ramses Shaffy werd voorgesteld en iemand noemde Jules de Corte. De cd is een dwarsdoorsnede van honderd jaar Nederlandstalige populaire muziek. Hij begint in 1916 met ‘Had je niet die mooie blauwe ogen’ van Louis Davids. Toen we beter keken naar de jaartallen op de lijst van nummers bleek het zwaartepunt in de jaren veertig te liggen. ‘Diep in mijn hart’ van Jaap Valkhoff is zo’n prachtig nummer uit die tijd, waarvan we graag onze eigen versie wilden maken.”

Het filmlied ‘Telkens weer’ stond op de longlist, maar dreigde de eindselectie niet te halen, vertelt Van Utrecht, die zelf vier nummers van de cd arrangeerde. “We vonden dat we al voldoende langzame tranentrekkers hadden. Maar door een toeval belandde het lied toch op de cd. Via een collega-musicus zat er ineens nog maar één schakeltje tussen mij en Ruud Bos, de componist van het lied. Ik kreeg zijn mailadres en hij reageerde positief, want hij had al van ons gehoord. Zo ontstond zijn eigen arrangement van ‘Telkens weer’, speciaal voor de samenstelling van Frommermann.”

Paul van Utrecht zocht en vond de ideale locatie voor de opnamen van de cd: Studio Groenland van Hans Ravestein in Hilversum. “We kenden de studio, waar we onze kerst-cd gemixt hebben. Het repertoire dat we gingen opnemen was zowel klassiek als jazzy en we zochten een ruimte waar je de klank kunt controleren. In bijvoorbeeld een kerk kan dat niet. Nog een voordeel: we hadden in Hilversum opname, edit en mastering onder één dak.”

De financiële hulp voor de zesde Frommermann-cd maakte het mogelijk een echte ‘Tonmeister’ bij de opnamen te betrekken. “Mattijs van de Woerd, voormalig lid van Frommermann, zat naast de technicus, las mee met de partituren en kon ingrijpen. Hij zei dingen als: ‘Het refrein hebben we nog niet’, of: ‘Het slotakkoord was niet gelijk’. Hij kon als zanger vocale oplossingen verzinnen en hield bij welke takes geschikt waren. Dat scheelde enorm veel tijd.”

De partijen van de vaste musici bij Frommermann – pianist David Bollen en gitarist Paul van Utrecht – werden zo veel mogelijk gelijk met de zang opgenomen. “Spelen en zingen in een studio is heel anders dan op een podium”, vertelt Van Utrecht. “Op een cd zijn je ogen er niet bij. Wat je live hoort en ziet, komt er bij een opname veel meer op aan. Natuurlijk probeer je de muzikale boog in één take te hebben. Soms waren er meer nodig. Als iemand net niet goed op zijn adem is, hoor je dat en op een cd gaat dat storen als je hem vaker draait. We zijn ook best pietlutten, haha!”

De gitarist speelt ook lapsteelgitaar en ukelele op de cd. Die partijen werden deels apart opgenomen. Het laatste stuk van de cd, een door Rutger de Bekker gearrangeerde medley van tientallen nederpopsuccessen uit de afgelopen veertig jaar, heeft een wat meer uitgebreide begeleiding met gitaar, basgitaar, drums en hammondorgel.

FrommerKerst

De heren van Frommermann zijn blij met de ontvangst van de cd en de eerste reacties. Van Utrecht: “Er was één recensent die er niks aan vond, maar veel mensen waren erg enthousiast. Het is een cd geworden met vaak bekende, mooie nummers in bijzondere Frommermann-versies. We zijn daarmee schatplichtig aan de Comedian Harmonists, waarop Frommermann geïnspireerd is. Zij zongen alles in het Duits, hun eigen taal. Dat doen wij nu ook met het Nederlands. Een enkel nummer is oorspronkelijk Amerikaans, zoals ‘Hoe platter het bord’, een succes van Johnny & Jones uit 1940. Al bij de voorstellingen van Magazijn Hollandia kwam er een reactie van radiolegende Donald de Marcas op de versie door Frommermann van ‘Ik zou wel eens willen weten’. Hij bracht meteen de weduwe van de maker Jules de Corte op de hoogte.”

Achter de schermen repeteren de zangers en musici van Frommermann nu voor de komende kersttournee, een traditie inmiddels. Na twee jaar optreden met schrijver Tommy Wieringa in een lichttheatrale vorm gaat het ensemble nu met concerten het land in. “We treden op in kerken, kapellen en concertzalen. Dit jaar gaan we niet slepen met kerstbomen, een open haard en een kapstok, zoals we de laatste twee jaar deden”, stelt Van Utrecht tevreden vast. “We gaan dit jaar alleen muziek maken. Er zal veel nieuws te horen zijn voor de bezoekers aan de kerstconcerten. Onze voorstelling van december 2019 bevat voor de helft nieuw repertoire, met stukken als ‘Winter Wonderland’ en ‘In the Bleak Midwinter’ van Gustav Holst.”

De Frommermannen verheugen zich op veel bezoekers bij FrommerKerst in concert, dat op 15 december in première gaat en tot de 26ste wordt gespeeld in onder meer Hilversum, Amsterdam en Den Haag. Bij die concerten is de nieuwe cd NL te koop. Zie voor de speellijst de website van Frommermann.

Hieronder de audiotrailer van de cd NL: