‘Er is geen enkele normaliteit meer, alles is maatwerk geworden.’ Artistiek directeur Kees Vlaardingerbroek maakt zich op voor een bizarre seizoensopening van de NTR ZaterdagMatinee op 5 september, met slechts 150 toeschouwers. ‘Dat we maar zo weinig mensen kunnen toelaten, doet pijn in ons hart.’

De NTR ZaterdagMatinee staat op het punt zijn zestigste seizoen te openen, maar dat jubileum zal er niet zo uitzien als Kees Vlaardingerbroek, sinds 2005 artistiek directeur van de concertserie van de omroep, zich voorgesteld had. Normaliter weet de Matinee de Grote Zaal van het Concertgebouw elke zaterdagmiddag nagenoeg geheel te vullen. Nu mogen er maar 350 mensen naar binnen, en bij sommige Matinees zelfs minder. Als je bedenkt dat de concertserie alleen al zo’n 700 passe-partouthouders heeft (mensen die iedere zaterdag komen) is dat erg schraal.

De Matinee heeft ervoor gekozen om de programmering per twee maanden door te lichten. De concerten van september en oktober zijn inmiddels bekend, met als grote opening een uitvoering van Pietro Mascagni’s onbekende opera Il piccolo Marat op 5 september. In de loop van september volgt de agenda voor november en december.

Even terug in de tijd. Hoe beleefde jij de lockdown toen die in maart werd ingesteld?
‘Het was een enorme schok. Op 7 maart hadden we nog een historische Matinee met John Adams. Een week later zouden we de Nederlandse première van La vanità del mondo van Torri brengen. Een paar uur voordat het barokorkest La Cetra uit Basel zou afreizen, moest ik opbellen dat het niet doorging.

Uiteindelijk hebben we een derde van de concerten van afgelopen seizoen moeten annuleren, waaronder verschillende premières en de grote Hamlet-opera van Brett Dean. We hebben heel veel in het water zien vallen. Dat was diep slikken. Wat ik heel bijzonder vond, is dat ons publiek zo begripvol reageerde. Ontzettend veel mensen hebben het geld van hun kaartjes gedoneerd.’

Wat voor conclusies hebben jullie de afgelopen weken met het oog op het nieuwe seizoen moeten trekken?
‘Dezelfde conclusies als veel anderen. We kunnen maar 350 mensen toelaten in het Concertgebouw. De enige manier om meer mensen te ontvangen, is door programma’s in te korten en twee keer op een middag te spelen. Dat doen we in veel gevallen.

De Matinee is echter ook bekend van grote producties, met name vocale. We hebben geprobeerd om die waar het kon intact te laten. Zo zijn we erin geslaagd om Il piccolo Marat te redden. Daarbij speelt mee dat we in eerste instantie een omroepserie zijn en dus via de radio een groot publiek kunnen blijven bereiken. Verder is de situatie op dit moment verschrikkelijk kwetsbaar voor vooral musici. Juist met het oog op hen willen we zo veel mogelijk vasthouden aan de plannen en de afspraken die we hadden staan.’

Il piccolo Marat kan niet door 350, maar door 150 mensen bezocht worden. Hoe kan dat?
‘Om instrumentalisten moet een cirkel van anderhalf meter getekend worden, om blazers twee meter en om zangers drie meter. Op het gewone podium kunnen we een bezetting als die van Il piccolo Marat daardoor niet kwijt. We moeten speciale podia opbouwen, wat betekent dat er minder mensen in de zaal kunnen. Maar het is het Mascagni-jaar, dat is ons veel waard. En we bieden een webcast van het concert aan.

Voor elke Matinee geldt dat we maatwerk moeten leveren. We moeten voor iedere productie aparte tekeningen maken. Wat doe je voor en na het concert? Hoe zorg je dat iedereen veilig het podium op- en afkomt? Bij Il piccolo Marat moeten we bijvoorbeeld speciaal voor het koor de Kleine Zaal huren, zodat ze zich daar kunnen ophouden en omkleden.’

Het zal niettemin voor veel trouwe Matinee-gangers erg teleurstellend zijn dat er maar 150 mensen naar Il piccolo Marat mogen komen. Zeker omdat het concert, gegeven de omvang van de opera, niet tweemaal gespeeld wordt.
‘Ja, dat klopt. Het doet ons ook pijn in het hart dat het zo is. Maar ons eigen vaste publiek is zo groot dat we het zelfs bij twee uitvoeringen op een zaterdag niet hadden kunnen bedienen. En voor ons is het belangrijk dat we deze productie redden. Omdat het een vergeten, belangrijke titel is. En voor de zangers en de musici die we al geëngageerd hadden. Ik hoop dat veel mensen blij zullen zijn met de liveregistratie.’

Heb je voor Il piccolo Marat veranderingen in de cast moeten aanbrengen, omdat zangers niet naar Nederland kunnen komen?
‘Nee. Maar de zangers moeten zich wel laten testen voordat ze komen. Voor mij is dat trouwens wel een beetje een ‘griezelpunt’: er kunnen plotseling nieuwe maatregelen worden afgekondigd, waardoor bepaalde zangers niet naar Amsterdam kunnen komen. Dan moeten we heel snel vervangers zoeken. Maar goed, dat hadden we voorheen natuurlijk ook in het geval van ziekte.’

Zijn de komende Matinees allemaal verliesgevend?
‘Ja. We hebben onze begroting gemaakt toen de omstandigheden nog normaal waren. Inkomsten uit de kaartverkoop waren een belangrijk onderdeel daarvan. Die zijn nu verdampt. We kunnen maximaal 700 toeschouwers ontvangen, terwijl we gemiddeld op 1.500 zaten en vaak helemaal uitverkocht waren.

Voor het verlies van de inkomsten krijgen we het komende seizoen ondersteuning vanuit de staat. Dat is heel belangrijk. Niemand weet hoe lang dit nog gaat duren.’

Waarom hebben jullie ervoor gekozen om per twee maanden te programmeren?
‘We willen niet te ver vooruitkijken. De helft van de Matinees wordt gespeeld door ensembles uit het buitenland. Vandaag is hun komst naar Nederland misschien geen probleem, maar volgende week kan dat opeens anders zijn. Het is goed mogelijk dat een buitenlands ensemble vanwege nieuwe restricties niet kan afreizen. Dat dreigt ook voor de maanden november en december. Maar het kan ook goed aflopen.’

Is de uitoefening van jouw functie als artistiek directeur de afgelopen maanden heel anders geworden?
‘Het reizen is echt een ding. Ik was veel in het buitenland om muziek en musici te scouten. Dat is helemaal stilgevallen. Maar ik hoop dat ik dat binnenkort weer kan oppakken. Verder merk ik dat allerlei dingen die tot in de details geregeld waren nu op losse schroeven zijn komen te staan. Er is geen enkele normaliteit meer. Alles is maatwerk geworden. Daardoor moet ik continu op scherp staan.

Ik heb gelukkig voortdurend contact met de radio en ook met bijvoorbeeld de andere vaste huurders in het Concertgebouw: het Concertgebouworkest en het Nederlands Philharmonisch Orkest. Je steekt veel van elkaar op. De ene organisatie heeft meer informatie dan de andere. Er leefden bijvoorbeeld enige tijd verschillende opvattingen over de vraag of blazers verder uit elkaar moeten zitten dan strijkers. Dat is iets waar iedereen mee zit. In overleg kwamen we eruit.

Wat ik zelf boven alles mis, is het contact met het publiek. Dat is een pijnpunt. Je merkt in deze tijd hoe bijzonder sterk de formule is van bij elkaar komen en samen van muziek genieten. De Matinee is een echt community.’

De seizoensopening van de Matinee met Il piccolo Marat is op 5 september om 13.00 uur live te horen op NPO Radio 4. Zie voor meer informatie de website van de NTR ZaterdagMatinee.