Vanaf 29 oktober brengt sopraan Johannette Zomer met twee musici en dichter Tim Pardijs een programma over verdriet en troost in de muziek. Niet meer dan dertig mensen per keer zullen de concerten in onder meer Baarn, Ede en Amsterdam kunnen bijwonen, maar ze gaan door. Voor wie er niet bij kan zijn komt er een livestream.

Alsof het heel gewoon is, start sopraan Johannette Zomer op 29 oktober een tournee onder het motto: Flow my tears. Het ensemble voor deze productie, Johannette Zomer & Friends, brengt een programma over troost en verdriet in muziek in de aanloop naar Allerzielen. Twee bekende musici, Fred Jacobs op theorbe en hoboïst/blokfluitist Nienke van der Meulen, reizen mee, evenals dichter Tim Pardijs. De titel van de serie optredens is ontleend aan een lied van John Dowland. Er zal ook muziek klinken van Bach, Purcell, Händel en Buxtehude.

Toch is het allemaal niet gewoon. In de steden die worden aangedaan zijn er steeds twee concerten – in Amsterdam zelfs drie door de grote vraag naar kaarten – en op de eerste avond van de tournee is er een livestream. Zo hebben de mensen die een concertbezoek nu niet aandurven of voor wie er geen plek is toch de gelegenheid om mee te beleven wat er wordt gespeeld en gezongen.

Cijfers

Ook niet gewoon is dat Johannette Zomer iedere middag even de nieuwste coronacijfers checkt. Bij de laatste persconferentie van het kabinet luisterde ze in spanning of de regel dat er dertig mensen in een zaal mogen zitten zou worden gecontinueerd. ‘Dat was gelukkig zo. En nu hopen we dat daar de komende weken niets in zal veranderen. Het ging de laatste tijd snel omhoog met de besmettingen’, zegt de sopraan. ‘Ik weet dat veel collega’s net als ik die cijfers iedere dag in de gaten houden.’

Johannette Zomer is vanuit Zutphen niet alleen als sopraan, maar ook als cultureel ondernemer actief. De ongewone omstandigheden waren voor haar geen reden om de serie concerten af te zeggen. ‘Het is belangrijk om samen muziek te maken en te beleven, dat heb ik in die eerste maanden sinds maart erg gemist. En daarnaast moeten we ook een inkomen genereren. Dat element is niet sexy, maar het is gewoon heel erg nodig.’

‘Het coronavirus is niet de eerste rampspoed die onze wereld treft. Aardbevingen, de pest, grote stadsbranden, overstromingen: het is van alle tijden. In de klassieke muziek komen we veel van deze gebeurtenissen tegen’, schrijft Zomer in de programmatoelichting. Ze selecteerde voor het Allerzielen-programma onder meer Bachs cantate Aus der Tiefe, die hij na een stadsbrand in Mühlhausen componeerde. Donnerode van Telemann werd geschreven na een aardbeving in Lissabon.

De zangeres weet dat er in deze tijd behoefte is aan de muziek die ze zal brengen. ‘Allerheiligen is bij uitstek een moment om stil te staan bij de mensen die je ontvallen zijn. Muziek helpt om een weg te bieden aan die emoties, het kan daar een vehikel voor zijn. Verdriet kan je soms overvallen en dan is het fijn als je op muziek kunt leunen, even kunt steunen op een bedje van muziek.’

Repertoire

De muziek die tijdens de uitvoeringen van Flow my tears zal klinken is oud. Op de vraag of juist oude muziek, meer dan modern repertoire van pakweg Stockhausen of Roukens, troost biedt, zegt Johannette Zomer: ‘Kennelijk is het de muziek uit die tijd, de zeventiende eeuw, die we troostend vinden. Mijn specialiteit is niet de hedendaagse muziek. Maar ook daarin heb je troostende muziek. Denk aan een componist als Arvo Pärt, wiens werk ik soms zing. Het ligt er vooral aan hoe de muziek binnenkomt. Bij sommige hedendaagse muziek heb je je zintuigen volop nodig, daar moet je echt je hoofd bij houden. Dan is er minder ruimte voor reflectie, voor het zelf invulling geven aan wat je voelt.’

Zeker in deze tijden van een pandemie kan muziek troost geven, wordt veel gezegd. Maar wat is dat eigenlijk? ‘Wat muziek kan doen, is mensen omarmen’, zegt Johannette Zomer. ‘Misschien is dat nog wel groter dan een arm van een ander om je heen. Er komt niemand in je ‘bubbel’; soms is het niet prettig om iemand daarin letterlijk toe te laten. Door muziek kun je het harnas laten vallen. Op een zachte manier word je omarmd. Zo willen we dat ook in de concerten doen, met een rustig tempo dat je de ruimte geeft voor reflectie. Een uurtje meditatieve muziek. Dat bedoel ik niet te zweverig, maar je komt even terug bij jezelf.’

Poëzie

In het programma Flow my tears is ook poëzie te horen. Daarvoor zorgt Tim Pardijs, voormalig stadsdichter van Zutphen. Zomer kende hem van andere gelegenheden in haar woonplaats Zutphen en nodigde Pardijs uit voor de serie concerten. ‘Ik vind zijn aanpak verfrissend. Hij is een taalkunstenaar die met weinig woorden tot de kern kan komen. Hem bied ik graag een platform, zodat meer mensen van zijn werk kunnen genieten. Hij is nu druk aan het schrijven aan vier nieuwe gedichten.’

De sopraan hoeft geen marketinggegevens te verzamelen om te weten wat haar publiek is. ‘Gemiddeld zijn het mensen tussen de 50 en 75 jaar, met wat uitschieters naar boven en beneden. Als mensen uit de jonge kinderen zijn, komen ze in rustiger vaarwater. Het leven heeft zich ingericht, er komt ruimte om naar concerten te gaan, ook voor het kleinere en fijnere repertoire dat ik zing. Natuurlijk moet je jongeren op tijd laten kennismaken, dan worden ze nieuwsgierig en komen ze later wel terug. Er komen dus steeds weer mensen bij. Ik zeg altijd: het jongt aan.’

Met de theorbe, de houten blaasinstrumenten en de stem van Johannette Zomer zal het de muziek zijn die de mensen zal raken. Zomer is bescheiden over haar rol daarin. ‘Ik ben de tussenpersoon, het doorgeefluik tussen de componist en de muziek. Om het intiem te maken, is er een aangepaste belichting. We staan in mooie zalen en kerken. Die omgeving helpt ook om in een bepaalde sfeer te komen’. Vooruitkijkend naar de tournee weet Johannette Zomer het zeker: ‘We gaan iets moois beleven samen.’

Zie voor meer informatie over de tournee de website klassiekemuziek.nl. Nog dit jaar staan er twee nieuwe projecten op de agenda van Johannette Zomer. Raadpleeg daarvoor haar persoonlijke website.