Henk Neven zingt op zondag 1 november Beethovens An die ferne Geliebte tijdens het Beethoven Festival in Amersfoort. In het programma staat de liederencyclus aangekondigd als onderdeel van ‘Verre Liefde’. We wilden weten hoe dat zat en belden met de bariton, die het stuk al sinds zijn opleiding met plezier zingt.

Henk Neven kijkt ernaar uit om het werk met opusnummer 98 in de Veerensmederij in Amersfoort te zingen. Beethoven – wiens 250ste geboortejaar zo goed en zo kwaad als het kan dit jaar gevierd wordt – componeerde An die ferne Geliebte op gedichten van de jonge dichter Alois Jeitteles. De liederencyclus uit 1816 vormt één geheel en wordt beschouwd als wegbereider voor het liedrepertoire dat Schubert en Schumann later zouden scheppen.

‘Het staat al heel lang op mijn repertoire, sinds mijn studententijd’, vertelt Neven. ‘Voor beginnende zangers is het een fantastisch stuk. Het klinkt op het eerste oor niet heel ingewikkeld, maar in het samenspel tussen zanger en pianist ben je echt op elkaar aangewezen. Het is ook één van de eerste werken die ik met pianist Hans Eijsackers, met wie ik al lang een duo vorm, heb uitgevoerd. Mijn meest recente uitvoering was in Wassenaar, met pianist Thomas Beijer. Dat was in juni, voor het eerst na de lockdown, toen er net als nu slechts dertig mensen in een zaal mochten.’

In het tweede couplet van het openingslied wordt de situatie van An die ferne Geliebte geschetst:

‘Weit bin ich von dir geschieden,
Trennend liegen Berg und Tal
Zwischen uns und unserm Frieden,
Unserm Glück und unsrer Qual.’

Het is hyperromantisch, legt Henk Neven uit. ‘De jongeling kijkt uit over de heuvel en weet dat aan de andere kant van het dal zijn geliefde zit. Hij zingt zijn lied naar de vogels en de beek in de hoop dat zijn woorden haar bereiken. Wordt de afstand daadwerkelijk overbrugd? In zijn gedachten is dat in elk geval zo. Het is, met die wanhoop over de vraag of zijn lied haar zal bereiken, Sehnsucht ten top.’

De bariton kan zich goed inleven in de tekst. ‘Ik ben zelf ook wel een sehnsuchtig iemand. Maar het onbereikbare hoeft niet per se bereikt te worden om ervan te kunnen genieten. Je zou kunnen zeggen dat sommige elementen uit de teksten wat over de top zijn, met vogeltjes en de beginnende lente. Het is eigenlijk één groot lied, doorgecomponeerd door Beethoven – dat was heel uniek toen.’

Thomas Beijer

De uitvoering van aanstaande zondag is anders dan gebruikelijk. Pianist/componist/schrijver Thomas Beijer heeft voor het ensemble Pynarello een bewerking gemaakt. Hij ging uit van zeven instrumenten, de bezetting die ook gebruikt wordt voor Beethovens Septet in Es groot, dat in combinatie met de liederencyclus gespeeld wordt.

‘Dat septet is een vrij jong werk van Beethoven’, vertelt Neven. ‘De liederencyclus dateert van veel later in zijn loopbaan, dat is een interessante combinatie. Door de bewerking van Thomas wordt het echt een ander stuk, eigenlijk een orkestlied.’

‘Zingen met een zevenkoppig ensemble of met alleen pianobegeleiding is een groot verschil. Ik heb het stuk met heel veel verschillende pianisten gezongen, zoals Hans Eijsackers, Thomas Beijer en Imogen Cooper. Je weet met een piano precies waar je vrijheid kunt nemen, waar tijd zit, waar je een beetje kunt schmieren met rubato. Met een ensemble is dat in begin wat stugger, maar uiteindelijk vind je met elkaar zeker de expressieve flexibiliteit. Er zijn zeven instrumenten die allemaal op elkaar en mij reageren. Ik ben door de bewerking van Thomas het stuk beter gaan kennen. Hij heeft soms verrassende keuzes gemaakt, een stem die van viool naar klarinet gaat bijvoorbeeld.’

Alsof je leven ervan afhangt

Henk Neven hoopt de bewerking van An die ferne Geliebte vaker te kunnen zingen. Met zeven musici en een zanger is het op veel podia coronaproof te brengen. Een concert van een uur, zonder pauze: dat is in deze tijd de nieuwe trend. En ook bij dit project speelt de pandemie een rol, merkte de bariton. ‘Afgelopen week hadden we bij de repetities iemand stand-by als invaller voor één van de musici, omdat die moest wachten op de uitslag van een coronatest.’

Weinig is zeker, weet Henk Neven. ‘Er zijn tijdens het persmoment van het kabinet afgelopen dinsdag geen zwaardere maatregelen bekendgemaakt, maar je moet er wel rekening mee houden.’

Het vraagt van zangers en musici veel flexibiliteit. Sinds de maatregelen van twee weken geleden kon Henk Neven weer een aantal optredens uit zijn agenda vegen. De incidentele avonden waarop hij zijn vak van zanger kan uitoefenen zijn schaars. Het leidt soms tot korte momenten van moedeloosheid, na acht maanden coronacrisis. ‘Het lesgeven geeft voldoening, maar ik wil ook heel veel zingen. Omdat we als zangers en musici zo weinig kunnen optreden, speel en zing je de keren dát het kan alsof je leven ervan afhangt.’

De Veerensmederij in Amersfoort organiseert op 1 en 8 november een Beethoven Festival. Het optreden van Pynarello met Henk Neven is op 1 november om 14.00 uur. Zie voor meer informatie de website van de Veerensmederij.