Mezzosopraan Barbara Kozelj en pianist/dirigent Richard Egarr kennen elkaar al jaren, nog uit de tijd dat Barbara studeerde aan de Dutch National Opera Academy. Hij belde haar met de vraag: het is Valentijnsdag, laten we een ‘hour of love’ op het podium zetten. Hun recital van zondag 14 februari is als livestream te beleven dankzij zijn orkest uit San Francisco.

In deze tijd van grote stilte in de theaters en de concertzalen wordt het weekend buitengewoon druk voor mezzosopraan Barbara Kozelj. Vanavond zingt ze Haydn en Martin in het AVROTROS Vrijdagconcert, zondag staat ze met Richard Egarr in schuilkerk De Hoop in Diemen. Dat optreden is een livestream die wordt geproduceerd door het Philharmonia Baroque Orchestra (PBO) in San Francisco. Egarr zou daar dit seizoen als ‘music director-designate’ optreden en na de zomer de vaste dirigent worden. Maar alles werd anders: zijn aanstelling werd vervroegd en het orkest besloot tot een virtueel seizoen 2020/2021. Voor het PBO geeft Egarr vanuit zijn woonplaats Amsterdam regelmatig online concerten.

‘Richard en ik kennen elkaar al sinds ik aan de Dutch National Opera Academy studeerde’, vertelt Barbara Kozelj aan de telefoon. ‘Hij dirigeerde onze productie van Händels Alcina, waarin ik de rol van Ruggiero zong. Sinds die tijd hebben we vaak en intensief samengewerkt. Richard nodigde me bijvoorbeeld uit voor optredens met zijn Academy of Ancient Music. Hij nam me mee naar Londen en vroeg me voor concerten met het Rotterdams Philharmonisch Orkest.’

‘Anderhalve maand geleden belde hij met de vraag of ik een concert wilde doen met Haydn en Schumann. Dat leek me fantastisch. Ik heb hem één keer eerder meegemaakt als pianist toen we een recital met Mozart-liederen gaven in de kerk aan het Begijnhof in Amsterdam. Hij vertelde dat ons concert van zondag – waarin Richard ook een adagio van Mahler zal spelen, samen met Alexandra Nepomnyashchaya – gestreamd wordt. Wij in een kerk in Diemen en dan via San Francisco overal ter wereld te zien: dat is toch fantastisch!’

‘Richard stelde voor: het is Valentijn, laten we een ‘hour of love’ op het podium zetten. Hij had twee toepasselijke stukken gekozen, Arianna a Naxos van Haydn en Frauenliebe und Leben van Schumann. De cantate over Arianna heb ik weleens gestudeerd tijdens mijn opleiding, maar nog nooit op een podium uitgevoerd. Uit een heel ver verleden ken ik de Schumann-liedcyclus, van vóór ik in Nederland kwam wonen. Daardoor is het voor mij nu een nieuw stuk geworden. Het vraagt levenservaring en die heb ik nu, als vrouw en als moeder. Samen met Richard ben ik het in de repetities gaan herontdekken.’

Gebroken hart

Arianna a Naxos is een cantate voor sopraan en klavier van Joseph Haydn. Het werk werd in 1790 uitgegeven in Wenen. ‘It abounds with such a variety of dramatic modulations – and is so exquisitely captivating in its larmoyant passages, that it touched and dissolved the audience’, schreef The Morning Chronicle toen het stuk in 1791 voor het eerst in Londen werd uitgevoerd.

Barbara Kozelj: ‘Het heet cantate, maar eigenlijk is het een operascène. We zien die vrouw, Arianna, die op een ochtend alleen is en op haar geliefde wacht. Ze vraagt zich af waar hij blijft en gaat kijken. Als ze hem in de verte op een schip ziet, realiseert ze zich dat hij vertrekt, zonder haar. Met een gebroken hart blijft ze achter. Ze is hartstochtelijk verliefd, ze wachtte op zijn komst en dan gebeurt er dit. Er zijn zo veel emoties. In het stuk wisselen ingetogen aria’s en dramatische recitatieven elkaar af. Als ik zing, probeer ik haar echt te voelen.’

‘Zo’n stuk is eigenlijk iedere dag anders. Je moet keuzes maken hoe je het brengt. Er is zo veel liefde en verlangen bij die vrouw, en zo veel pijn. De vraag is dan: kies je voor expressie, gooi ik het naar buiten of houd ik juist in? Nadat ik er thuis op gestudeerd heb, kan Richard me nog verrassen met iets heel anders dan ik erin gezien heb. Zo komen we tot een gezamenlijke interpretatie van het stuk.’

Robert Schumann componeerde de liederencyclus Frauenliebe und Leben in 1840, het jaar waarin hij brak met zijn gewoonte om alleen voor pianoforte te componeren. Het werd het jaar van de liederencycli; in dat jaar ontstond niet alleen Frauenliebe und Leben, op gedichten van Adelbert von Chamisso, maar ook tweemaal een Liederkreis en Dichterliebe.

‘De liederen in de cyclus van Schumann vormen echt een verhaal, een reis’, zegt Barbara Kozelj. ‘Je kunt het op verschillende manieren doen. Is het een volwassen vrouw die terugdenkt aan de tijd met haar geliefde en die zich dat herinnert? ‘Seit ich ihn gesehen’, de titel van het openingslied. Of word ik dat meisje van een jaar of 16 dat het allemaal voor het eerst beleeft?’

‘Of je die teksten anno nu nog kunt zingen? Ik snap die vraag. Er zit iets in die gedachte, maar als ik de muziek hoor en de teksten lees, is het zeker niet ouderwets. Er zit zó veel in, niet alles hoeft naar de tijd van nu gebracht te worden. Het kan erg mooi zijn om te horen hoe het toen was. De liefde is een universeel thema. Er staan woorden in de tekst, maar ik kan daar ook mijn eigen woorden onder denken, zodat het wordt wat ik wil communiceren.’

‘Als ik het stuk zing, is er bij mij geen ruimte voor twijfel, anders kan ik het net zo goed niet zingen. Natuurlijk, je kunt het ook met afstand brengen, of met ironie, maar dat is niet zoals ik het doe. Ik zing zo’n stuk omdat ik het begrijp. Pas dan kan ik het zingen. In de dialoog met Richard tijdens de repetities gaat het soms alle kanten op. Ik hoop dat het bij het publiek ook van alles naar boven brengt, dat het stuk communiceert.’

Lege zaal

Het wordt een weekend vol muziek voor mezzosopraan Barbara Kozelj, met op vrijdag een mis van Haydn en Frank Martins In terra pax en op zondag het liedrecital in Amsterdam. ‘De afspraken daarvoor werden gemaakt in een tijd dat heel veel optredens in het buitenland werden afgezegd. Brangäne in Tristan und Isolde in Leipzig ging niet door, net als concerten in Aix-en-Provence met Daniel Reuss en een optreden in Boedapest. Ik zing tweemaal voor een lege zaal, maar met camera’s en een wereldwijde livestream. Het is wennen, zonder publiek en met alleen de camera voor me, maar ik ben dolblij dat ik dit mag doen en dat geldt ook voor mijn collega’s.’

Op vrijdag 12 februari zingt Barbara Kozelj, met onder anderen Thomas Oliemans en Nikki Treurniet, in het AVROTROS Vrijdagconcert op NPO Radio 4. Het optreden is vanuit TivoliVredenburg in Utrecht ook als webcast te bekijken via nporadio4.nl/live.

De livestream van het Valentijn-recital van Barbara Kozelj en Richard Egar, waaraan ook Alexandra Nepomnyashchaya meewerkt, is zondag 14 februari om 20.00 uur Nederlandse tijd te zien op de website van het Philharmonia Baroque Orchestra. Daar vindt u ook het programma en de teksten.