De familievoorstelling Een lied voor de maan staat op zondag 21 maart op het programma van het Opera Forward Festival. Het nieuwe werk van componist Mathilde Wantenaar en librettist Willem Bruls gaat na een jaar coronavertraging online in première bij De Nationale Opera. We zagen een doorloop van de voorstelling en spraken met regisseur Béatrice Lachaussée.

Wie nog niet helemaal verzuurd is na een jaar coronabeperkingen, heeft iets om naar uit te kijken. Wie dat wel is trouwens ook. Op 21 maart is de videoregistratie te zien van het verhaal over de mol die een lied voor de maan wil componeren, omdat die zo eenzaam aan de hemel staat. Toon Tellegen schreef het en Mathilde Wantenaar componeerde daar muziek bij, met hier en daar een herkenbaar citaat van een andere componist. De leeftijdsindicatie is 6+, maar ook publiek dat veel ouder is kan een mooie middag tegemoetzien.

Afgelopen week was er een doorloop, met een heel klein gezelschap volwassenen en één kind, de dochter van één de zangers. Nog niet eens 6 jaar oud, maar volop betrokken en enthousiast over wat ze zag en hoorde. Musici van het Nationaal Jeugdorkest en een cast van bekende Nederlandse zangers brachten in de donkere Boekmanzaal het verhaal tot leven van de eenzame mol die in een piepklein huisje woont. Onder zijn roodgeblokte dekbed droomt hij ervan de maan op te vrolijken met een lied.

Dat lied komt er en onder leiding van de sprinkhaan (Berend Eijkhout) brengen onder meer de kikker (Jan-Willem Schaafsma), de veldmuis (Ginette Puylaert) en de relmuis (Francine Vis) het voor de maan ten gehore. Maar de maan wordt er niet blij van. Integendeel, er biggelt een traan over zijn wang. Crisis dus, waarbij de mol diep wegduikt onder zijn dekbed. Maar er komt een oplossing, met eigenlijk een simpele muzikale ingreep. En oh ja, hier is het geen spoiler: Vera Fiselier is de mol.

Let’s do it

De cast is, met nog wat meer enthousiasme, na een jaar terug voor deze productie, die nu helemaal voltooid kan worden. Berend Eijkhout, die de sprinkhaan en de aardworm speelt, vertelde vorig jaar in een interview dat net voor de lockdown verscheen: ‘De muziek is echt heel mooi. We zijn er nu tweeënhalve week mee bezig en er is geen moment geweest dat ik dacht: nou weet ik het wel. Bij de eerste doorloop was ik echt ontroerd.’

De zangers en de musici werken weer onder leiding van regisseur Béatrice Lachaussée, in een bijna ongewijzigde samenstelling. Het is haar derde werkperiode in ons land in een jaar tijd. Na de afgebroken voorbereidingen aan Een lied voor de maan regisseerde ze in het najaar bij Opera Zuid de double bill van La voix humaine en L’heure espagnole, die in oktober als livestream werd gespeeld.

Het werken in Nederland is haar bevallen. ‘Ik vond de stemming heel positief. Iedereen bleek bereid dingen die onmogelijk leken toch te doen. Ik houd van de open houding in Nederland. In andere landen komt er soms eerst een nee en moet je knokken om als regisseur te krijgen wat je wilt. Hier is de mentaliteit meer: let’s do it. Ook als we nog niet weten hoe, gaan we het tóch proberen.’

Het idee van Een lied voor de maan ontstond tijdens één van de workshops van Enoa, het Europese netwerk van opera-academies, waarin onder meer De Nationale Opera en het Festival d’Aix-en-Provence participeren. Ook de Munt in Brussel doet mee en daar werd onder leiding van dramaturg en librettist Willem Bruls een workshop gehouden waar componist Mathilde Wantenaar en regisseur Béatrice Lachaussée elkaar ontmoetten.

Lachaussée vertelt: ‘De workshop was gewijd aan het creëren van opera voor een jong publiek. Ik trof er Mathilde Wantenaar en we spraken over een project dat we graag wilden doen. Steeds duidelijker werd dat we beiden een sprookjesopera wilden maken, een verhaal met dieren. Dieren zijn heel allegorisch en kinderen kunnen zich met hen identificeren over genderverschillen heen. Zoekend naar geschikte verhalen kwamen we uit op het verhaal van Toon Tellegen, Een lied voor de maan. Er werd enthousiast op ons plan gereageerd en we hebben het uiteindelijk kunnen realiseren.’

Doorwrocht gedrocht

Regisseur Béatrice Lachaussée werd geboren in Parijs, deed een studie filosofie aan de Sorbonne en studeerde muziektheaterregie aan de Universität für Musik und darstellende Kunst in Wenen. Ze assisteerde bij regisseurs als Olivier Py en Christof Loy en heeft sinds haar afstuderen eigen producties gemaakt van opera’s als Dido and Aeneas en Madama Butterfly.

Het werken met een Nederlands verhaal was voor haar als Française geen handicap, zegt ze. ‘Ik heb een grote passie voor talen en toen ik het verhaal woord voor woord in het Nederlands vertaalde en het las en herlas kon ik het goed begrijpen. Zo leerde ik ook wat een ‘doorwrocht gedrocht’ was, één van de grappige begrippen uit het libretto. Het was eerder een stimulans dan een beperking om met een Nederlands libretto te werken.’

‘De voorstelling gaat ook naar het buitenland. Binnenkort gaan we in Brussel aan de Franse versie werken. Het zal raar zijn om de tekst in mijn eigen taal te horen. We hebben ook bij die vertaling getracht heel dicht bij de sfeer van Toon Tellegen te blijven.’

Opera voor kinderen vraagt een andere benadering dan die voor volwassenen, vindt Lachaussée. ‘Daarvoor moet je op het innerlijke kind in jezelf vertrouwen. Het vraagt ritme en helderheid. Ik ben teruggegaan naar een zekere eenvoud. Kinderen zijn altijd eerlijk. Dat is ook een uitdaging, want als ze het niks vinden, gaan ze niet klappen. We moesten heel authentiek blijven.’

Fysiek

Lachaussée werkte met de cast intensief aan het vormgeven van de dieren, die ook mensen zijn. ‘We hebben veel fysiek gewerkt om te gaan voelen als een mol of een ander dier; op de vloer, zittend en op allerlei andere manieren, met veel improvisatie. Bij onze voorbereiding hebben we gekeken naar de typische eigenschappen van de dieren als de mol, de sprinkhaan en de kikker. Een zanger die zo’n dier uitbeeldt, ontwikkelt daarvoor een eigen manier. Hoe blijf je een kikker of mol als je zingt of een dialoog met een ander dier hebt? Daarop lag vergeleken met vorig jaar nu meer de nadruk.’

‘Het is eigenlijk een heel goed moment om deze opera te spelen. Het gaat om een mol die heel introvert is, heel verlegen. Hij blijft thuis om het lied voor de maan te maken en dan moet hij de wereld in en de maan ontmoeten. Het ging het afgelopen jaar veel over eenzaamheid en de vraag hoe je alleen, thuis, creatief kunt zijn. De aardworm is een pop, de enige vriend van de mol, en na het schrijven van het lied moet hij naar buiten en de moed vinden echte vrienden maken. Door de coronacrisis hebben we allemaal geleerd wat het verschil is tussen contact met een echt persoon in plaats van via telefoon of Zoom.’

Er staan van Een lied voor de maan na de première in Amsterdam opvoeringen gepland in Brussel en Aix-en-Provence en het is de bedoeling dat er in het najaar een Nederlandse tournee komt. Voor de online première op 21 maart wordt een videoregistratie gemaakt die de mogelijkheid geeft te monteren. ‘We hebben drie dagen voor de opnamen. Het wordt meer iets van een operafilm, waarbij we het theatrale wel willen blijven benadrukken’, aldus de regisseur.

Iets van haar verleden, toen ze filosofie studeerde aan de Sorbonne in Parijs, komt terug in Lachaussées antwoord op de vraag naar haar signatuur als regisseur. ‘Er is zeker een connectie tussen die studie toen en mijn werk nu. Ik ben altijd het meest geïnteresseerd in de vragen waarmee mensen worden geconfronteerd als ze zoeken naar de betekenis van hun leven. Het gaat erom jezelf te leren kennen als mens. In mijn benadering is er altijd geloof in groei, in evolutie. Ik ben geen pessimist. In elke opera zit een opwekkende boodschap.’

Een lied voor de maan is te zien in het kader van het Opera Forward Festival van De Nationale Opera. Registreren voor de gratis stream op zondag 21 maart om 16.00 uur kan op de website van het festival.