De leden van De Nationale Opera Studio brengen op 17 april muziek rond het thema Faust. NTR Opera Live, elke zaterdagavond op NPO Radio 4, geeft de jonge talenten de kans voor een radio-optreden. Opera Live voerde het afgelopen jaar gedwongen door corona een koerswijziging door, maar die bevalt helemaal niet slecht, vertelt presentator Hein van Eekert.

NTR Opera Live is een vaste waarde in het Nederlandse operalandschap. Doorgaans is het programma gevuld met recente liveopnamen of komt de muziek letterlijk rechtstreeks uit een theater ergens op de wereld, of dicht bij huis, uit Nationale Opera & Ballet. Sinds maart 2020 is liveopera wereldwijd vrijwel verdwenen. Daardoor werd de creativiteit van de makers – producer Bas Hagemeijer en presentator Hein van Eekert – meer dan ooit aangesproken. Er kon ineens veel meer: de twee maakten eigen studio-opnamen voor het programma en doken uitgebreid in het archief van de omroep. Het optreden dat de zangers van De Nationale Opera Studio zaterdag geven, is een voorbeeld van die ruimere mogelijkheden.

Hein van Eekert dacht zijn programma vorig jaar maart slechts voor enkele weken te moeten aanpassen, maar dat liep anders. Tot nu toe is er met veel smaak geïmproviseerd, met materiaal dat de makers en de luisteraars merkbaar bevalt. Een hele avond operette van vorig jaar kreeg recent een vervolg, en dat is nog maar één voorbeeld.

Hoe heeft Opera Live zich aangepast aan de nieuwe situatie die door corona ontstond?
‘Bij toeval was één van onze eerste uitzendingen na het begin van de lockdown de opera La ville morte van Nadia Boulanger. De première ervan was indertijd niet doorgegaan door het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog. Toen ik de opname voorluisterde, vroeg ik me af of we daar de mensen niet extra somber mee zouden maken. Maar het was juist erg toepasselijk. Die eerste weken hebben we gebruikgemaakt van opnamen van de Metropolitan Opera in New York, onder meer Turandot en Werther. Maar dat leek me toen niet iets waar al die zaterdagavonden mee gevuld konden worden.’

‘Ik herinnerde me dat ik als jongen naar de KRO-concerten ging. Daar zaten heel mooie dingen bij. Ik vroeg me af waar die opnamen gebleven waren. Puur op mijn herinnering ben ik de eerste werken gaan opvragen uit het archief van Beeld en Geluid. Daar werkt Karien Guinée, een heldin, die alles voor me kon vinden. Ik begon echt plezier te krijgen in het terugvinden van die oude registraties. In een kamer bij de NPO staan dozen met bonnen waarop de technici indertijd bijhielden wie er zongen, de nummers en de tijdsduur, vaak een programmaboekje en recensies van de opera’s, en het nummer van de geluidsbanden die in het archief zitten. Zo kwam ik dus aan Nicolai Gedda in De Parelvissers, opgenomen in Vredenburg in oktober 1988. Ik ben nu de informatie van die hele KRO-concertserie aan het uittypen en in kaart aan het brengen.’

‘Producer Bas Hagemeijer houdt goed bij wat er wordt aangeboden door de European Broadcasting Union (EBU), waar heel veel radiostations bij zijn aangesloten. Hij vond historische opnamen die de Zweedse opera ter beschikking stelde. Birgit Nilsson in Elektra en Jussi Björling in Il trovatore konden we laten horen. Dat zijn mooie dingen, waar we normaal niet aan toekomen. Via de EBU krijgen we ook materiaal van bijvoorbeeld de Wiener Staatsoper. Bas haalt die uit de database, knipt het Duitse commentaar eruit en dan is het geschikt voor uitzending.’

‘Soms is er budget over en dat besteden we aan eigen opnamen. Bauwien van der Meer en Caecilia Boschman hebben recent voor ons een programma met vrouwelijke componisten gedaan. Dat was van uitzonderlijke klasse. In de pijplijn zit een uitzending die Roberta Alexander gaat samenstellen, met opnamen van liederen door Amerikaanse componisten. Ze was ook bij ons te gast op 12 december, toen haar de Edison was toegekend. Ik had op de radio één van mijn favoriete operazangeressen op bezoek en ik was jarig! Roberta zong ‘Happy birthday’ op de parkeerplaats voor me. Dan heb je toch niks meer te wensen.’

‘Voor het programma zijn er heel veel positieve dingen voortgekomen uit deze coronaperiode. We kregen meer contact met de luisteraars en ik mocht dankzij die archiefopnamen de muziek van mijn jeugd met hen delen. Simone Meijer, de zendermanager van NPO Radio 4, heeft ons gestimuleerd om podcasts te maken. Het programma heeft een duidelijker plek gekregen en we hebben bij Radio 4 meer contact met de collega’s. Ik bof enorm. Ik heb mezelf als radiomaker afgelopen jaar meer gevonden.’

Hoe is het plan voor een avond met de leden van De Nationale Opera Studio ontstaan?
‘In maart vorig jaar had ik, om heel andere redenen, contact met het hoofd van de studio, Rosemary Joshua. We zijn gaan mailen en praten over ideeën. Na een gesprek tussen De Nationale Opera en onze zendermanager kregen we de wind mee. Op het repertoire van de studioleden stonden onder meer liederen rond Faust, want dat is het seizoensthema van DNO. Het toneelstuk van Goethe heb ik ooit op school geregisseerd, dus dat kende ik goed. Na wat zoeken konden we het hele verhaal van Faust I in liedvorm vertellen.’

‘We besloten er een hoorspelachtig programma van te maken met liederen en aria’s. Ik heb één van mijn oud-leerlingen gevraagd om mee te werken. Jouman Fattal is actrice en zij deed voor ons enkele monologen van Gretchen. Voor haar dialogen met Faust was Frederik Bergman, bas-bariton bij de studio, beschikbaar. Hij en de andere studiobariton, Sam Carl, hebben The Rake’s Progress op hun repertoire staan, daar hebben we enkele fragmenten van opgenomen, net als uit Der Freischütz van Weber.’

‘Jouman en Frederik hebben net voor de opname van die spreekscènes even kennisgemaakt en er was meteen chemie tussen die twee. Na afloop raakten ze aan de praat en realiseerden ze zich dat hun disciplines, opera en toneel, elkaar zo weinig treffen. Al pratend ontdekten de operazanger en de actrice dat ze vergelijkbare obstakels tegenkomen op hun pad op weg naar een carrière.’

‘De zangeressen van de studio zingen allemaal Faust; je hoort wel vier Gretchens in de uitzending. Maya Gour zingt Berlioz en Loewe, Julietta Aleksanyan brengt Schuberts ‘Du bist die Ruh’ en Verity Wingate is te horen met ‘Perduta ho la pace’ van Verdi. Zo kun je als luisteraar het verschil horen tussen wat verschillende componisten op die teksten gemaakt hebben. Om een indruk te geven, lieten we Jouman de opname van ‘Gretchen am Spinnrade’ door Elly Ameling horen en toen wist ze hoe ze het moest aanpakken.’

‘Die opnamedagen zijn in een enorm positieve sfeer verlopen. Alle zangers hadden er veel zin in en iedereen wilde er echt iets van maken. Ik vertelde ze dat ik, toen ik zo jong was als zij, Rosemary Joshua in de jaren negentig in Londen heb gezien, als de gravin in Fedora van Giordano. Ze was toen nog een piepjonge, beginnende operazangeres. En nu, een paar decennia later, liep ik met haar door Hilversum om haar naar de trein te brengen.’

Gaat het binnenkort weet terug naar ‘normaal’? Met alleen op zaterdagmiddag in de ZaterdagMatinee soms opera en ’s avonds Opera Live?
‘Ik denk het niet. De positieve appjes die luisteraars naar de studio sturen tijdens de uitzending worden goed gelezen. Mensen lieten weten welke zangers hun aanspraken en wie ze nog eens graag wilden horen. Ik kom wat vaker nu bij de NPO, spreek collega’s en heb met één van hen een plan waarover ik nog niet veel kan zeggen. Er is wel een sterke behoefte aan het vasthouden van de luisteraars, aan binding bouwen met ons publiek. Mijn collega-presentatoren draaien overdag niet heel veel opera, maar ze houden er wel van, weet ik.’

‘Vorige week had het Avondconcert een mooi recital met Maria Riccarda Wesseling en recent was Judith van Wanroij te gast met Thomas Beijer in Podium. Ik zou willen voorstellen aan één van de operahuizen in ons land, en je mag dat best even opschrijven: geef deze koningin van de Franse barokopera de kans om dat repertoire in Nederland te doen. Laat haar collega’s kiezen en maak een mooi productie. Judith wordt in het buitenland voor de ene na de andere barokoperaopname gevraagd. We hebben hier geweldige zangers, denk aan Helena Rasker of Marcel Beekman. Die wil ik laten horen. Mensen zeggen weleens dat ik een ambassadeur ben voor de opera, maar dan antwoord ik: nee, dát zijn de zangers zelf!’

De uitzending van NTR Opera Live met de solisten en de pianobegeleiders van De Nationale Opera Studio is op zaterdag 17 april vanaf 19.00 uur te horen op NPO Radio 4.