Een opvallende Holland Festival-productie deze zomer is Soft Valkyrie. De Amerikaan David Kanaga maakt van Wagners opera Die Walküre een podcast. Bekende namen uit het buitenland werken mee, zoals Nadine Secunde als Fricka en Stephen Fry in de vertellersrol. Bijzonder is dat sopraan Claron McFadden Brünnhilde zingt en bariton Mattijs van de Woerd – ook tot zijn eigen verbazing – Wotan is. We belden even met Mattijs.

Denk Wagner, denk Die Walküre, denk aan drama tussen Siegmund en Sieglinde en de ultieme vader-dochteronfrontatie van Wotan en Brünnhilde. Denk aan bekende namen, maar vergeet Bayreuth, de grote operazalen en zangers met enorme volumes. De Walküre die de Amerikaanse componist en gameontwerper David Kanaga maakt voor het Holland Festival, in samenwerking met onder meer De Nationale Opera, heet Soft Valkyrie. Elke akte van de opera is in delen opgeknipt; het eerste is vanaf 3 juni te beluisteren. ‘Het wordt een bijna ASMR-achtige ervaring’, vertelt Mattijs van de Woerd tussen zijn eigen opnames voor het project door.

Niet te volgen, maar redelijk helder

Van de Woerd werkte een paar jaar geleden met sopraan Claron McFadden mee aan een eerdere productie van Kanaga voor het Holland Festival: Oikospiel Book II: Heat Cantata. Hij herinnert zich dat project als ‘een opera slash computerspel slash improvisatiesessie. Het was heel erg leuk! Er was een soort van een verhaal. Ik speelde een olietycoon die last had van hondsdolheid. Wat David maakte leek nergens op, in de meest positieve zin van het woord!’

‘Ik had meteen een prettig contact met hem. Hij is goed in het op een hoop gooien van dingen die hem fascineren en daar dan wat van maken. Dat geldt zeker ook voor dit nieuwe Holland Festival-project Soft Valkyrie. David woont ergens in de buurt van San Francisco. Hij is nogal druk in zijn hoofd, merkte ik bij onze vorige samenwerking. Niet te volgen vaak, maar toch redelijk helder, snap je?’

Het verzoek om mee te werken aan Soft Valkyrie kwam bij Van de Woerd nog maar een paar weken geleden binnen. Wil je Wotan zingen, was de vraag vanuit de VS. Hij beluisterde enkele door Claron McFadden ingezongen tracks en realiseerde zich dat de aanpak van Kanaga, die zijn productie bedoelt voor beluisteren met een koptelefoon, associaties oproept met ASMR. Dat is de tintelende gevoelssensatie die wordt opgewekt door geluid, bijvoorbeeld geknisper of een stem die fluistert. Op YouTube zijn heel veel video’s daarover te vinden.

‘Hoe anders deze Soft Valkyrie, vergeleken met een reguliere operaversie van het stuk van Wagner, ook wordt: alle noten die de componist schreef staan erin’, zo verzekert Van de Woerd. ‘Je hoort ook van de verteller de aanwijzingen die Wagner in de partituur schreef.’

Hij was verrast dat hij door Kanaga werd gecast voor de rol van oppergod Wotan. ‘Ik heb altijd gedacht: niemand gaat mij ooit voor die rol vragen, ik kan niet hard, niet hoog en niet laag genoeg. Maar in dit project, met minder volume, in mijn eigen tempo en via opnames die ik eerst zelf kan beoordelen voor ik ze inzend, wilde ik het wel doen. Na mijn eerste zending opnamen reageerde David met het commentaar dat hij het heel mooi vond, maar nog veel te hard.’

Gierende metalgitaren

Voor zijn onverwachte rol moest Mattijs van de Woerd flink aan de studie. Een piano-uittreksel van de opera’s van Wagner staat al heel lang bij hem in de kast in een felrode band, maar die kocht hij ‘alleen om naar te kijken’, bij de afdeling afgeschreven boeken uit de bibliotheek van het conservatorium. ‘Voor mijn partijen in Soft Valkyrie gebruik ik een andere partituur, ook al omdat de podcastversie in het Engels is. Ik vind het allemaal prima. Wanneer krijg je nou de kans zo’n rol te zingen, en dan binnen je eigen mogelijkheden.’

Opnemen van het materiaal doet de bariton in zijn eentje. ‘Het is onvergelijkbaar met hoe het normaal in de opera gaat. Dit lijkt veel meer op de manier waarop mijn pophelden zoals Todd Rundgren hun platen opnamen, vaak in hun eigen huiskamer. Ik neem niet thuis op, maar in de kelder van Splendor, hier in Amsterdam, meestal ‘s avonds en ‘s nachts. Dat gaat heel eenvoudig, met mijn laptop, het programma Garageband, een mengpaneeltje en een mooie AKG-microfoon uit het Splendor-arsenaal. Ik hoorde dat Claron haar eerste opnames zelfs met haar telefoon heeft gemaakt. Maar die bezint zich nu ook op andere middelen.’

‘Het gaat allemaal, zoals alles in deze tijd, last minute. Ik ben pas recent begonnen met opnemen voor de komende delen van de podcast. Wotan zit vanaf de tweede akte in de opera en daar werken we nu aan. David monteert en doet de nabewerking. Hij stuurt me een soort karaoketracks die zijn ingespeeld op een MIDI-toetsenbord door onder anderen Ernst Munneke van De Nationale Opera. David her-orkestreert het materiaal dan met digitale instrumenten en monteert de delen. Als Hunding, gezongen door de black metalzanger Attila Csihar, bijvoorbeeld aan het eind van de eerste akte zijn mond opentrekt, hoor je in de begeleiding gierende metalgitaren.’

Het zijn niet de eerste de besten met wie Mattijs van de Woerd samenwerkt, al zijn er geen fysieke ontmoetingen met medespelers en gaat zelfs de premièreborrel met alle medewerkers aan Soft Valkyrie vandaag via Zoom. ‘Sopraan Nadine Secunde zingt Fricka, de echtgenote van Wotan. Ik heb haar nog niet zo lang geleden in Amsterdam Brünnhilde horen zingen. Nu zingt ze met een soort Lotte Lenya-achtige benadering, bijna Sprechgesang. De zangeressen mogen, als het heel hoog en heel hard wordt, hun partij octaveren. In deze versie gaat het om de noten en de tekst.’

Sprinter tegen de gewichtheffers

‘Ik hoop op die borrel iedereen online te ontmoeten, tot nu heb ik alleen met David Kanaga direct contact gehad en kwam ik Claron af en toe bij Splendor tegen. Bijzonder is dat de vertellersrol in deze Soft Valkyrie wordt gesproken door Stephen Fry. Hij is Wagnerkenner en -liefhebber en hij heeft een bijzondere documentaire gemaakt over zijn verhouding tot de muziek van Wagner. Nu ik in één productie met Stephen Fry sta, kan dat ook van mijn bucketlist.’

‘Het blijft me, terwijl ik werk aan de opnames, verbazen dat ik echt Wotan zing. Ik heb trouwens wel ander werk van Wagner gezongen, een paar jaar geleden bij De Nationale Opera. In Die Meistersinger von Nürnberg, in de regie van David Alden, was ik één van de Meister. Ik stond naast Hans Sachs, gezongen door James Johnson. Alles aan deze man is ongeveer anderhalf keer zo groot als aan mij. Hij liep het podium op en zette die stem op. Na drie kwartier moest ik af om pas weer in de volgende akte op de bühne te staan. En dan hoorde ik hem nog steeds brullen en het klonk prachtig. Dat gaat me niet lukken als Wotan. Ik ben vocaal de sprinter tegen de gewichtheffers met de grote Wagnerstemmen, een heel andere tak van sport.’

Op donderdag 3 juni wordt van de podcast Soft Valkyrie het eerste deel gepubliceerd. Er zijn van die eerste akte in totaal vier delen. Mattijs van de Woerd heeft nog genoeg werk aan de volgende aktes, waarin Wotan de les gelezen wordt door Fricka en waarin hij het slotduet met Brünnhilde zingt. En er is meer te doen voor de zanger. Hij is als bestuurslid druk met de voorbereiding van een knallend heropeningsevenement van Splendor, komend weekend. Binnenkort worden de voorstellingen van de Boerencantate hervat, een coronaproof productie met Klaartje van Veldhoven die al eerder werd gespeeld . ‘En dan staat er ook nog een groot project op stapel bij een operahuis, maar daar kan ik nog niks over zeggen.’

Denk Wagner, denk Die Walküre, maar vergeet het bestellen van een beperkt beschikbaar ticket, vergeet in de rij staan voor het theater. Soft Valkyrie is wereldwijd online te beluisteren, gratis voor wie benieuwd is naar een heel andere benadering van Wagners werk. Van de podcast Soft Valkyrie komt iedere donderdag om 18.00 uur een nieuw deel online via de website van het Holland Festival. Vooraf een indruk krijgen kan in een interview met sopraan Claron McFadden op Spotify, inclusief geluidsfragmenten.