De Johannes Passion in een enscenering van Calixto Bieito. Voor sommigen klinkt dat bij voorbaat als een nachtmerrie, maar sopraan Lenneke Ruiten – soliste in de Parijse productie – belooft een voorstelling waarin de ernst van het passieverhaal recht wordt gedaan. Op vrijdag 4 juni is de première op OperaVision.

Eindelijk, na vele vrijwel lege agendamaanden, kon Lenneke Ruiten weer gewoon op een operatoneel staan. En dan niet voor een concertante uitvoering met minder musici en meer afstand, maar voor een volwaardige voorstelling met echt, fysiek acteerwerk. Een scenische uitvoering van de Johannes Passion van Bach bij het Théâtre du Châtelet in Parijs.

Ruim twee weken was Ruiten in Parijs om de productie voor te bereiden en op te nemen. Calixto Bieito’s kijk op Bachs passie was in 2018 al in Bilbao te zien. Voor de Parijse herinstudering was de regisseur zelf aanwezig. ‘De omstandigheden waren natuurlijk anders dan in Bilbao’, zegt Ruiten. ‘Eigenlijk wilde hij alles veranderen, maar daar was geen tijd voor.’

Veel mensen schrikken bij de naam Calixto Bieito, gezien de heftige regieën die hij in het verleden gemaakt heeft.
‘Als een concept geen zin heeft, stoor ik me daar wel aan. Maar ik vind Calixto Bieito een geloofwaardige regisseur. Die man klopt gewoon.’

‘Ik keek er al heel lang naar uit om met hem te werken. Ik heb ooit een geweldige Platée van hem gedaan in Stuttgart, maar daar was hij zelf niet bij aanwezig. Het was één van de meest fantastische producties die ik ooit gedaan heb. Heel anders. Vrij, bizar, op het idiote af. Sindsdien denk ik: die man moet ik eens ontmoeten. Toen het zover was, was ik zelfs zenuwachtig. Ik dacht: dit is dus de man van die Platée.’

Wat heeft Bieito van de Johannes Passion gemaakt?
‘Het is heel modern, heel fysiek, heel Calixto Bieito. Hij richt zich niet op het religieuze aspect, maar op het humane verhaal. Jezus als mens, Maria Magdalena als mens. Het gaat om het intermenselijke.’

‘Het passieverhaal is natuurlijk gruwelijk. Het gaat over een afschuwelijke veroordeling en een martelgang tot de dood. Maar de muziek van Bach is schitterend. Het is bedoeld als religieuze beleving in concertvorm. Als je het echter gaat uitbeelden, merk je hoe hard, hoe lelijk het verhaal eigenlijk is, ook qua teksten. In onze voorstelling wordt dat op een abstracte, moderne manier getoond, waarbij ook ruimte is voor compassie, eenzaamheid, kwetsbaarheid, liefde en hoop.’

Hoe vind je het om een werk dat je ongetwijfeld vaak in concertzalen gezongen hebt nu ook te acteren?
‘Om eerlijk te zijn zag ik er best tegenop. Ik heb altijd nee gezegd tegen scenische passies. Ik heb bijvoorbeeld een paar aanbiedingen gehad om de Matthäus geënsceneerd uit te voeren. Vaak komt het er dan op neer dat de uitvoering met een beetje acteren aangepast wordt, maar dat vind ik tenenkrommend. Al die aria’s van Bach gaan over gevoelens en gaan heel lang door. Het is heel moeilijk om daar iets bij te acteren dat niet belabberd is.’

‘In dit geval heb ik ja gezegd omdat het Calixto Bieito is. Als je een passie wilt ensceneren, moet je met een heel sterk concept komen en echt iets nieuws creëren. Dat heeft hij gedaan. Het was voor mij een goede en heel intense ervaring.’

‘Voor het eerst in lange tijd konden we met de cast fysiek helemaal vrij acteren, zonder afstand of grenzen. Ik heb zelfs twee ribben gebroken! Ik heb een jonge baby en kennelijk is mijn kraakbeen nog niet weer zoals het moet zijn. De repetities waren heel wild. Tijdens een soort abstracte verkrachtingsscène ging het fout. Het was afschuwelijk om daarna te zingen, maar tijdens de opnames was ik gelukkig alweer enigszins hersteld.’

Ik las dat het koor uit amateurs bestaat.
‘Dat klopt. Ze zingen niet zo goed. En acteren kunnen ze ook niet echt. Maar dat is opzettelijk. Het idee is dat je mensen te zien krijgt die je op elke willekeurige dag uit een supermarkt zou kunnen halen. Bieito wil het volk zo eerlijk mogelijk, in al zijn diversiteit, neerzetten. Hij wil niet dat de koorzangers te veel als zanger denken en spelen. Iedere vorm van geparfumeerdheid moet vermeden worden om recht te doen aan de ernst van het verhaal.’

Op vrijdag 4 juni is de première op OperaVision. Ga je zelf kijken of houd je er niet van om jezelf te zien?
‘Dat hangt ervan af of het goed is… Ik ben meestal erg kritisch. Maar ik ben wel benieuwd, want het theater heeft veel geïnvesteerd in het camerawerk. Het wordt echt een soort film. Ik wil graag zien wat ze ervan gemaakt hebben. Het is ook wel gek om op de avond van een première gewoon thuis te zitten en jezelf te zien. Dat is het rare van het afgelopen jaar: we hebben bijna alles enkel voor de camera gedaan.’

‘Tijdens één opnameavond in Parijs was er trouwens wel publiek, ik denk een man of vijftig. Dat gaf een gigantische kick. Ik voelde weer adrenaline en spanning – een gevoel dat ik totaal vergeten was. Ik zong opeens veel beter. Heel vreemd.’

Wanneer mag je weer voor publiek staan?
‘Ik ga eerst weer naar Parijs om een uitvoering van Idomeneo met Les Talens Lyriques voor te bereiden, maar dat is voor een radio-opname bij een Mozart-festival in Würzburg. Daarna zing ik in een productie van Salieri’s Armida bij het Theater an der Wien. Dat is voor het eerst weer echt met publiek. Ik geloof dat een zaalbezetting van 50 procent toegestaan is. Pas in oktober denk ik mijn eerste ‘normale’ productie te kunnen doen.’

Zie voor meer informatie over de première van de Johannes Passion de website van OperaVision. Zie voor meer informatie over Lenneke Ruiten haar persoonlijke website.