Op vrijdag 18 juni is het precies 200 jaar geleden dat Der Freischütz in Berlijn in première ging. Het Konzerthaus Berlin viert dat met een bijzondere productie van Webers opera. La Fura dels Baus benut de afwezigheid van publiek en zet heel de concertzaal op z’n kop voor een spectaculaire enscenering. Sopraan Jeanine De Bique, die haar eerste Agathe zingt, vertelt er meer over.

Jeanine De Bique is geen onbekende voor Nederlandse operaliefhebbers. In 2010 kwam haar talent aan het licht tijdens het Internationaal Vocalisten Concours in Den Bosch, waar ze de Arleen Auger Allround Prijs won. De afgelopen jaren maakte ze de belofte van toen waar met hoofdrollen in La clemenza di Tito en Caruso a Cuba bij De Nationale Opera in Amsterdam.

Het Konzerthaus Berlin engageerde De Bique om haar eerste Agathe in Der Freischütz te zingen. Oorspronkelijk zou het een gewone voorstelling met publiek zijn, maar omdat dat niet mogelijk was, besloot de Berlijnse concertzaal een livestream te brengen, waarbij het bekende Catalaanse collectief La Fura dels Baus carte blanche kreeg om de volledige Grote Zaal voor de enscenering te gebruiken. ‘Door de beperkingen vanwege corona is de productie anders geworden dan gepland, maar voor mij is het een geweldige kans om mezelf als zangeres en als actrice te laten zien’, zegt De Bique.

Stunt double

La Fura dels Baus kiest ervoor om in zijn enscenering van Der Freischütz mythe, geschiedenis en actualiteit te mengen. In wat wordt beschreven als ‘een reis naar de wortels van opera’ gaat het ook over klimaatverandering en verdwijnende bossen. ‘De bossen verdwijnen en met hen een deel van de Duitse ziel’, stellen de makers. ‘In onze nieuwe productie graven we diep in dit verontrustende ecologisch-sociale thema. Daarbij veranderen we de grote zaal in een door mythes gevulde installatie.’

Jeanine De Bique vertelt dat het er spectaculair aan toe gaat. ‘Het hele Konzerthaus wordt gebruikt. De plekken van het orkest zijn weggehaald, er zijn acrobaten die door de lucht vliegen, er zijn grote projecties en er wordt veel met licht gewerkt. Ik denk dat het de eerste keer is dat het Konzerthaus zo gebruikt wordt.’

De sopraan heeft zelfs een ‘stunt double’ gekregen, iets wat vooral bekend is uit actiefilms. ‘Ik wilde eigenlijk zelf door de lucht vliegen, maar het team wilde zijn sopraan niet verliezen’, lacht ze. ‘Er staat ook een zwembad in de zaal. Daar wilde ik ook graag in, maar dat was evenmin toegestaan.’

Andere klank

De productie is een grootse onderneming, waarvoor zelfs een speciale hijskraan uit Barcelona werd aangesleept. Het repetitieproces verliep heel snel, omdat het geheel in korte tijd ingestudeerd moest worden. Niet makkelijk voor De Bique in haar roldebuut, maar bij maestro Christoph Eschenbach, die het Konzerthausorchester en Rundfunkchor Berlin zal leiden, was ze in veilige handen. ‘Hij was voortdurend voor ons beschikbaar. Hij stelde zich als een mentor op en werkte heel ondersteunend.’

Agathe is een spannende nieuwe stap voor De Bique, die de laatste seizoenen rollen zong als La Folie in Platée van Rameau, Händels Cleopatra en Mozarts Susanna en Donna Anna. ‘Ik was verrast toen maestro Eschenbach mij voor deze rol wilde hebben’, bekent de sopraan. ‘Als ik opnames van Der Freischütz luister, wordt Agathe altijd gezongen door vrouwen die veel zwaarder repertoire dan ik zingen.’

Gesteund door het vertrouwen van Eschenbach werkte De Bique samen met haar zangleraar lange tijd aan de rol. ‘Ik heb er veel in geïnvesteerd. De twee aria’s van Agathe zijn echt momenten waar het publiek naar uitkijkt. Ik denk niet dat mensen een sound zullen horen die ze verwachten of van opnames kennen, maar ik denk dat ik met mijn klank iets bijzonders kan toevoegen. Ik kan een andere expressie in de rol aanbrengen, die mensen hopelijk kunnen waarderen.’

Jeanine en Agathe

Agathe is voor Jeanine De Bique een sterke vrouw met veel lagen en facetten. ‘Op haar eigen, stille manier leidt ze Max. Ze is niet volgzaam of zwak, ze staat heel sterk in haar geloof en overtuiging en dat uit zich in een diplomatieke, kalme houding.’

De Bique geeft toe dat haar vertolking van Agathe nog in ontwikkeling is. ‘In zo’n korte repetitieperiode kun je niet alle lagen in haar karakter aanboren. Ik heb vooral gezocht naar eigen ervaringen om haar subtekst en ontwikkeling te kunnen uitdrukken. In de eerste aria maakt ze zich bijvoorbeeld zorgen waar Max is. Iedereen kent die ervaring. Je hebt niks gehoord van iemand. Het is al laat, het wordt al donker. Waar is hij? Bevindt hij zich in gevaar?’

De twee aria’s van Agathe zijn voor De Bique dé momenten om haar karakter voor het voetlicht te brengen. Met de tweede aria heeft ze een duidelijke klik. ‘Ik ben zelf spiritueel en geloof in een bron die groter is dan wijzelf. In die tweede aria smelt ik helemaal met Agathe samen. Jeanine wordt Agathe, Agathe wordt Jeanine.’

De eerste aria is een grote uitdaging. ‘Het is niet echt een aria, het is een hele scène. Ze heeft verschillende gesprekken met zichzelf. Het begint in een droomachtige staat, daarna komt een gebed en spreekt ze tot de maan en vervolgens maakt ze zich zorgen om Max. Om die scène goed te brengen, heb je een strategisch plan nodig. Hoe behoud je je stemkwaliteit en techniek terwijl je allerlei verschillende expressies probeert op te roepen? De snelle wisselingen in de aria mogen je niet verrassen. Je moet heel goed weten welke kleuren je nodig hebt en hoe je die produceert.’

Levende muziek

Der Freischütz gaat vrijdag als echte livestream (niet eerder opgenomen) in première. Het is een vorm waar veel operazangers sinds het uitbreken van de coronacrisis aan zijn gewend, maar De Bique vindt het niettemin zenuwslopend. ‘Iedereen kan alles terugluisteren. Als je fouten maakt, blijven die voor altijd bewaard. Als je een keer geen goed moment hebt, houdt iedereen dat vast.’

De zangeres hoopt op sympathie van het publiek. ‘Het kost heel veel extra energie om zo’n voorstelling te geven, ook nog in een zaal die door het ontbreken van publiek en het weghalen van stoelen een moeilijke akoestiek heeft. Maar we doen het allemaal om de muziek levend te houden!’

Na Berlijn rondt De Bique haar debuut-cd af; een barokprogramma met Concerto Köln, dat in het najaar uitgebracht moet worden. Volgend jaar komt ze daarmee ook naar Nederland toe, belooft ze. Zie voor meer informatie haar persoonlijke website.

De livestream van Der Freischütz is vrijdag om 19.00 uur op Arte Concert én direct op Place de l’Opera te zien. Zie voor meer informatie over de productie de website van het Konzerthaus Berlin.