Rammeloo en Schaafsma: echte liefde op het podium
In hun zelfontwikkelde muziektheaterprogramma Tell me the truth about love gaan sopraan Maartje Rammeloo en tenor Jan-Willem Schaafsma op zoek naar de liefde in de wereld(muziek)literatuur. Een muzikaal en theatraal feestje, dat ze de komende tijd in de theaters hopen te vieren. Place de l’Opera was bij de try-out, met voor het eerst publiek in de zaal.
De trailer op YouTube is veelbelovend. Twee mensen ontmoeten elkaar bij een stapel boeken en praten over hun favoriete poëzie en muzieksmaak. Ze praten, flirten, maken ruzie: alles wat de liefde teweegbrengt. In de video zitten sopraan Maartje Rammeloo en tenor Jan-Willem Schaafsma aan een tafel in een stil restaurant. Diezelfde sfeer heerst op het podium bij hun eerste duoprogramma Tell me the truth about love. Midden op het podium staat een tafel, waar je aan kunt zitten, maar waar je – zo blijkt in de voorstelling – nog veel meer op kunt doen.
De sopraan en de tenor besloten afgelopen jaar om samen een muziektheaterprogramma te maken. Ze verkenden wat er over de liefde geschreven en gecomponeerd is door schrijvers en componisten die hen dierbaar zijn: Verdi, Donizetti, maar ook Jacques Brel en Leonard Bernstein. Het was coronatijd, iedereen moest afstand houden. Op de podia waar nog iets gebeurde, stonden zangers en musici ver uit elkaar. Maar, zo bedachten de twee, wij zijn één huishouden, wij mogen zo dicht op elkaar staan als we willen. Het plan was om coronaproof theater te maken, maar dat liep toch weer anders toen de theaters in december sloten en alle voorstellingen voor maanden stillagen.
In première gaan rond Valentijnsdag zat er niet in, maar op 13 juni hielden Maartje en Jan-Willem dan eindelijk de try-out van hun productie in het huistheater van Opera Zuid in Maastricht. Ze hadden daar de dagen ervoor hard gerepeteerd, onder leiding van regisseur Gusta Teengs Gerritsen en met pianist Mirsa Adami, die heel zichtbaar voor de muzikale achtergrond zorgt. Het zo lang en intensief voorbereide programma kwam eindelijk tot leven voor een publiek van vrienden, bekenden en liefhebbers in een vol bezette anderhalvemeterzaal.
Dicht bij elkaar
Beiden hebben een succesvolle carrière als solist. Tenor Jan-Willem Schaafsma zong bij de verschillende Nederlandse operagezelschappen en maakt deel uit van mannenensemble Frommermann. Maartje Rammeloo was als solist te zien in onder meer Candide bij de Nederlandse Reisopera en verschillende producties bij De Nationale Opera, en is regelmatig te gast bij het Aalto-Musiktheater in Essen. Ze coacht daarnaast al meer dan twintig jaar jong zangtalent.
Al jaren vormt het echtpaar een muzikaal huishouden, maar samen in een eigen voorstelling op een podium staan was nieuw voor ze. Moet je dat willen? Maartje was meteen enthousiast bij het idee. ‘Ik dacht alleen maar: we zitten op één lijn, ik waardeer Jan-Willem enorm als zanger, hij is mijn vraagbaak en mijn geweten en ik voel me altijd zelfverzekerder met hem. Dus waarom niet? En tja: het hele idee was dat wij wél dicht bij elkaar mochten zijn op een podium toen heel veel zangers dat niet mochten.’
Jan-Willem beaamt die uitzondering. ‘Voor de meeste musici gold de afgelopen periode: ook op het podium afstand houden. Wij realiseerden ons dat wij dat niet hoefden. We voelden dat we iets met dat gegeven moesten doen en de consequenties daarvan in het theater wilden onderzoeken. Daar begon onze voorstelling eigenlijk: liefde, afstand en nabijheid.’
Stipje op de horizon
Tussen de droom van een mooi programma – waarin beiden hun liefde voor muziek, theater en literatuur kwijt konden – en de daad van een voorstelling die in de Nederlandse theaters kan worden gespeeld, stonden praktische bezwaren. Maartje: ‘We hadden een idee en deden, niet gehinderd door enige kennis van zaken, maar met veel stress om de deadline te halen, een subsidieaanvraag. We moesten zo veel stukken schrijven: begroting, projectplan, communicatieplan, dekkingsplan. Dat zijn allemaal dingen die we nog nooit hadden gedaan. En het ging over heel veel geld. We schatten onze kansen niet hoog in, maar wilden het in elk geval proberen. We kregen de subsidie van het Norma Corona Fonds tot onze grote verbazing toegewezen en ja, dan moet je eigenlijk wel.’
Het samenstellen van het programma Tell me the truth about love werd geen enorm getouwtrek over de inhoud. De twee delen een liefde voor zowel de Italiaanse opera als (Amerikaanse) cross-over. Materiaal genoeg, dus het was vooral een kwestie van ‘kill your darlings’, vertelt Maartje. ‘De voorstelling zit vol muziek, poëzie en literatuur. Jan-Willem is een lezer, terwijl ik, hoewel ik erg van taal houd, daar weinig geduld voor heb.’ Ze zingt graag repertoire dat als cross-over wordt gezien; de master in operette en klassieke musical die ze op de Fontys Hogeschool deed is daar het bewijs van.
Het duo had de muzikale keuzes voor het programma grotendeels klaar toen ze met de regisseur en de pianist aan de slag gingen. Jan-Willem: ‘Gusta Teengs Gerritsen heeft om de muziek heen veel teksten gezocht. Zij kan op dat vlak natuurlijk putten uit een gigantische ervaring met toneelteksten en poëzie. En ze heeft ook een muzikale achtergrond. Toen we dat bij elkaar brachten, kwam in de repetities het typische associatieproces op gang. Je brengt elkaar op ideeën, waarbij Mirsa Adami ook haar inbreng had.’
één oogopslag
Wie naar de voorstelling gaat met de verwachting van een liedrecital wordt verrast: er klinkt echte opera met een ruim citaat uit Verdi’s La traviata en fragmenten uit opera’s van Donizetti. Er is operette, chanson en Amerikaanse muziek van Cole Porter en Leonard Bernstein. Soms is er een kort maar veelzeggend citaat, zoals: ‘Je bent niet mooi, je bent geen knappe vrouw’ uit het Jordaanrepertoire. In het programma klinkt ook het roemruchte lied van Serge Gainsbourg, dat hoorbaar gewijd is aan ‘l’amour fysique’.
Mirsa Adami speelt dagelijks complete opera’s door als repetitor bij de Dutch National Opera Academy (DNOA). De operafragmenten in Tell me the truth about love zijn dus geen enkel probleem voor haar, maar het musicalrepertoire is soms even zoeken, vertelt ze. Net als de zangers moet ook zij voortdurend schakelen naar andere stijlen. ‘Niet alles is even makkelijk op piano te doen als het voor orkest is geschreven. Ik ben bij opera gewend alle noten te spelen, bij musical is het vooral veel weglaten.’
Regisseur Gusta Teengs Gerritsen werkte bij DNOA al vaak samen met Mirsa Adami. Die stelde haar aan Maartje en Jan-Willem voor. Gusta: ‘Ik kreeg van hen de vraag om het repertoire dat ze al hadden uitgezocht tot een eenheid te smeden. We bedachten het idee van een zoektocht naar de waarheid over de liefde in de wereldliteratuur. Zo kwamen we op de dichter Auden en op diens gedicht Tell me the truth about love. Dat leidde naar de componist Britten, die het op muziek zette. Er zitten een paar verwijzingen naar dat lied in de voorstelling.’
Werken met een echtpaar dat elkaar door en door kent en dat aan één oogopslag ziet wat de stemming van de dag is, bleek helemaal niet lastig voor Teengs Gerritsen. ‘Het was vooral een enorm plezier. Ze zijn een stel, maar heel professioneel. Beiden zijn uitstekende acteurs. Ze hebben het vermogen afstand te nemen van wat ze op podium doen. Dat werkt heel prettig. Op het podium gaat het voor een deel over sensualiteit en als mensen niet bang zijn voor elkaars lichamelijkheid is dat alleen maar prettiger.’
In de voorstelling zijn Maartje en Jan-Willem onderzoekers, die tijdens het zoekproces verliefd op elkaar worden. Jan-Willem: ‘In het repetitieproces zijn we professionele zangers die bezig zijn met hoe alles eruitziet, hoe we reageren op de input die de ander geeft en dat soort dingen. Als je de voorstelling ziet, zie je twee karakters die hopelijk het dagelijkse ontstijgen en vooral types worden, waar je je in kunt herkennen en verplaatsen.’
Ne me quitte pas
De voorstelling is klaar, de eerste uitvoeringen zijn al gepland. Maartje en Jan-Willem willen heel graag spelen, maar er staat een enorme file aan uitgestelde producties voor de theaters. Ze hopen dat de theaters geld kunnen vrijmaken om hen te boeken met hun programma, dat veel mensen zal aanspreken.
Na vele maanden zoeken, werken, studeren en repeteren aan Tell me the truth about love moeten de twee een scherper idee hebben gekregen over wat die waarheid over de liefde nou is. Voor Jan-Willem is dat de onontkoombare conclusie dat de liefde grilliger is dan je zou willen. ‘Je wilt de liefde temmen en tegelijk wil je dat ook niet, want is het dan nog wel liefde?’
Maartje illustreert haar idee met een tekst van The Beatles: ‘Will you still need me, will you still feed me, when I’m sixty four? Dat is wat mij het meest raakt. Of ‘Ne me quitte pas’ van Jacques Brel. Het niet alleen willen zijn in het leven en jezelf aangevuld zien door de ander, ook al vervaagt uiterlijke schoonheid en fysieke fitheid. En ja, die liedjes zitten ook in de voorstelling!’
Voor Maartje Rammeloo en Jan-Willem Schaafsma werkt het: samen leven en samen werken in het vak dat hen beiden dierbaar is. Ze zijn blij dat er weer adrenaline is, dat er publiek zit en dat ze hun stemmen weer voluit kunnen laten klinken. Ze hebben hun zoekproces van maanden geconcentreerd in de voorstelling. Maartje stelt vast: ‘Ik voel dat onze liefde, hoe cliché ook, door deze samenwerking alleen maar verder is gegroeid.’
De komende voorstellingen van Tell me the truth about love zijn in Den Haag op vrijdag 2 juli en in Heerlen op 14 juli.
De auteur
