En dan zit je ineens in een ruimte waar de woorden van een Amerikaanse schrijver, de dans van een choreograaf uit de Bijlmer en de emotionele vertellingen en zang van twee Amerikaanse zangers je hele wereld, je beleving van opera en muziek een totaal nieuwe wending geven. Woorden en uitvoeringen waardoor je je bijna schuldig voelt dat je kunst tot dat moment ‘slechts’ hebt geobserveerd of geconsumeerd en dat je niet, zoals deze fantastische mensen, iets wezenlijks hebt bijgedragen aan de samenleving.

Dit overkwam mij afgelopen weekend in de foyer van De Nationale Opera & Ballet, waar ter gelegenheid van ‘Black Achievement Month 2022’ een avond was georganiseerd rond de opera ‘Blue’ die in november zijn Europese première krijgt bij De Nationale Opera. Presentatrice Sosha Duysker leidde ons door de avond.

Verhalen

Na een bijzondere ‘proloog’ door Kenneth Kellogg, die in alle producties van ‘Blue’ die er tot nou toe gegeven zijn, de rol van de vader heeft gezongen, een prachtige aria uit ‘Blue’ door de moeder in de Amsterdamse productie, Aundi Marie Moore, en een recht uit het hart en daardoor soms wat ongestructureerd, maar bloed eerlijke verhaal van Péris J. Conrad over zijn vreselijke ervaringen als gediscrimineerde zwarte politieman in Nederland, sprak de schrijver van het libretto en regisseur van ‘Blue’, Tazewell Thompson, over het ontstaan van de opera ‘Blue’.

Als ervaren en succesvol schrijver en theatermaker, was Tazewell Thompson benaderd door Francesca Zambello, directeur van het Glimmerglass Festival, mee te denken over welke librettist er gevraagd zou kunnen worden voor een nieuwe opera van Jeanine Tesori, die een opdracht van het festival gekregen had.

Hij bekeek de namen op de lijst en miste zijn eigen naam. Hij bood zichzelf aan, ging aan de slag en bij de eerste ontmoeting met de componist had hij een aantal complete scènes geschreven. Dit was het gevolg van een soort van openbaring van de schrijver. Hij kwam erachter, al denkend over een plot en scenario voor een opera, dat hij niet langer wilde zwijgen. Zwijgen over wat volgens hem elke zwarte Amerikaanse man dagelijks meemaakt. Zwijgen als kunstenaar over wat er in Amerika aan de hand is. Vertellen over zijn eigen leven als zwarte man in Harlem, New York tijdens het bewind van burgemeester Rudy Giuliani.

Ervaringen

Uit eigen ervaring als zwarte man in dat Harlem, waarbij met name zwarte mannen blootstonden aan ‘stop and search’, aan negatieve profilering en in de extreemste gevallen, politiegeweld, vertelde Thompson kalm, rustig en toch bevlogen en emotionerend. Hij vertelde hoe hij vond dat hij als kunstenaar tot dat moment tekort was geschoten en dat de tijd rijp was voor een werk dat ZIJN verhaal en verhaal van alle zwarte mannen in de Verenigde Staten moest vertellen.

Hij wilde een opera schrijven over een gezin met werkende ouders, geen stereotypisch verhaal over achtergestelde Amerikanen van kleur, maar een verhaal dat juist typerend in zijn alledaagsheid en extremiteiten moest zijn. Een opera waar een vader, in eerste instantie meer autobiografisch een jazz musicus die saxofoon speelt, maar uiteindelijk, op suggestie van de componist, als politieman, een ‘black man in blue’ een activistische zoon grootbrengt, die het slachtoffer wordt van politiegeweld in New York. De zoon wordt door een collega politieman doodgeschoten.  Een opera die qua omvang voelt als een Griekse tragedie en tegelijkertijd een alledaagse werkelijkheid is voor ontelbare zwarte Amerikanen. Hij wilde een opera schrijven die voor hem en voor de samenleving relevant zou zijn.  Nog zonder de opera gezien te hebben weet ik dat het gelukt is.

Vader

Na hem, of afwisselend met hem, kwam zanger Kenneth Kellogg aan het woord. Zijn verhaal, dat minstens zo dramatisch en emotionerend was, ging ook over het gevoel van een artiest die niet verder kon in zijn vak zonder een diepere relevantie te ontdekken. Hij stond zelfs op het punt te stoppen met zingen toen hij de rol van vader in Blue kreeg aangeboden. Niet dat hij zich goed had voorbereid op de auditie. Hij had het libretto niet gelezen en alleen zijn scène ingestudeerd. Hij kreeg de opdracht van Tazewell Thompson om het hele libretto te lezen. Toen hij terugkwam was hij zo geëmotioneerd, maar ook zo overtuigd van het belang van de opera dat hij nog steeds, na meerder producties van Blue waarin hij de vader heeft vertolkt, zichtbaar en hoorbaar is aangedaan door het verhaal, dat ook zijn verhaal is.

‘Het gesprek’

Hij beschreef hoe hij tijdens een repetitie, waarbij een tafel de kist met het lichaam van de doodgeschoten zoon verbeeldde, hij volledig in onstuitbaar huilen uitbarstte en niet verder kon repeteren. Hij was net zelf vader geworden van een zoon. Hij had weer een zwarte jongen in de wereld gebracht, met alle risico’s van dien. Zijn verhaal vervolgde hij met een aria uit de opera, waarin de vader ‘het gesprek’ aan gaat met zijn zoon, ‘Het gesprek’ dat elke zwarte ouder met een zoon moet hebben. ‘Het gesprek’ over wat er hem als zwarte te wachten staat en wat hij allemaal wel en niet moet doen om zo veilig mogelijk te leven en geen slachtoffer van blank politiegeweld te worden.

Moeder

Mezzosopraan Aundi Marie Moore, die in Amsterdam de rol van moeder zal zingen, vertelde een soortgelijk verhaal. Hoe zij tijdens een repetitie waarin haar kind meespeelde en zij alleen maar toekeek, overmand werd door emoties en huilend, in haar woorden, heftig en vooral luid snikkend, de repetitie verstoorde. Hoe zij als moeder deze opera beleeft. Hoe haar zoektocht naar rolmodellen haar naar mezzosopraan Denyce Graves bracht, waardoor zij de moed kreeg om door te zetten als klassiek zangeres. Hoe het zien van de’ Bill Cosby-show’, waarin een succesvol zwart gezin geportretteerd werd, enorme impact had, de impact die die show had op jonge Amerikanen van kleur had, die wij hierin Nederland nooit helemaal op waarde hebben ingeschat.  Over de rol van een jonge vrouw die haar vriendinnen vertelt dat ze getrouwd is met een politieman, over de dagelijkse angsten van die vrouw of haar man aan het eind van de dag wel weer door de deur naar binnenkomt, over moederschap (‘it is MY son’) en over het belang van de opera voor haar persoonlijk.

Dans

Verhalen over de opera ‘Blue’, maar ook verhalen over de dagelijkse realiteit van mensen van kleur in Amerika, werden daarna aangevuld, versterkt en door dans voor onze ogen uitgebeeld door dansers, die een choreografie van Gregory ‘Shaggy’ Albertzoon uitvoerden.

‘(Y)our eyes Only’ heeft dezelfde thematiek, voortkomend uit dezelfde persoonlijke ervaringen van de maker, die ook zijn verhaal met ons deelde. Dezelfde verhalen uit de Bijlmer, ons eigen Harlem misschien wel.Maar ook weer harde werkelijkheid omgezet in prachtige kunst. Ook ‘Shaggy’ kon niet langer zwijgen en moest zich uitdrukken in zijn medium; dans.

Na nog enkele indrukwekkende optredens, realiseerde ik mij dat deze avond, maar zeker de komende productie van de opera ‘Blue’, het startpunt moet worden van mijn eigen relevantere bijdrage aan de samenleving. Mijn medium is deze website, dus verwacht geen kunst van mij, maar mogelijk wat meer geschreven bijdragen die een heel klein beetje relevant zijn, die een heel klein beetje bewustwording kunnen brengen. Ik begin maar met dit stukje en zal in de komende weken meer aandacht aan de voor mij nu meer dan belangrijke en zeer relevante opera ‘Blue’ besteden.

Blue gaat op 7 november in premiere bij De Nationale Opera.

Verder kijken, lezen en luisteren

Trailer voor Blue

Black Achievement Month 2022

Jordi Kooiman maakte de aanstelling van Francesca Zambello in Glimmerglass bekend.