Maartje Rammeloo spreekt met Olga de Kort over haar ´once in a lifetime rol in Weills Lady in the  dark.

Sinds de première op 12 november en tot en met 11 december is Opera Zuid op tournee met Lady in the Dark van Kurt Weill. Deze Broadway-opera uit 1941 heeft een opmerkelijk plot en een bewogen scenische  geschiedenis. Na het aanvankelijke succes in de jaren 1940-50 belandde het voor ruim veertig jaar op de plank. De laatste jaren komt Lady in the Dark steeds meer in de belangstelling te staan, net als Kurt Weill zelf en zijn muziek. Samen met Maartje Rammeloo, het stralende middelpunt van Lady in the Dark, bekijkt Olga de Kort voor Place de l’Opera waarom Weills muziek juist nu zo populair is en wat Liza Elliott de droomrol maakt die je als zangeres once in a lifetime tegenkomt.

Kurt Weill wordt de laatste tijd opvallend veel gespeeld. In september ging zijn opera Aufstieg und Fall der Stadt Mahagonny in première in Antwerpen, nu wordt Lady in the Dark door Opera Zuid uitgevoerd, en in december klinken zijn liederen tijdens een recital op het Amsterdamse festival Winteravonden aan de Amstel. Hebben wij nu met Weills ‘renaissance’ te maken? 

Maartje Rammeloo: ´Er is nu inderdaad veel belangstelling voor Weill, maar ook voor Sondheim, Bernstein en Amerikaanse muziek in het algemeen. Dat komt waarschijnlijk omdat men in de klassieke muziek iets anders naar het ‘lichtere’ repertoire begint te kijken. Bij Weill wordt de scheidingslijn tussen klassieke –, theatrale- en lichte muziek niet zo streng doorgetrokken, daarom ziet men zijn muziek als toegankelijke manier om klassieke muziek bij een breder publiek, en vooral jongeren, te introduceren. Maar het blijft een muziekstijl op zich, ik weet niet of je door Weill meer naar opera zal gaan.´

Hoe kwam jij zelf op het spoor van deze Lady in the Dark?

´Tijdens de recente lockdowns was ik vaak bij Opera Zuid te vinden voor mijn eigen project met veel cross-over elementen. Kurt Weill kwam onvermijdelijk ter sprake, iedereen dacht dat zijn muziek echt iets voor mij zou zijn. Toen me de rol werd aangeboden heb ik meteen ‘ja’ gezegd.´

Het is jouw eerste podiumervaring met Kurt Weill, maar je kende zijn muziek en liederen al wel?

´Eerlijk gezegd kende ik alleen de “Berlijnse” Weill, uit de tijd van zijn Dreigroschenoper en hoewel ik het geweldige muziek vind, weet ik niet of ik dat echt goed zou kunnen. Uit Lady in the Dark kende ik alleen een aantal liederen, zoals The Saga of Jenny en My ship. Ik kende het verhaal niet, maar vond deze muziek zo mooi, dat ik dacht – ik zeg maar ‘ja’ en dan zien we het wel.´

Geen spijt achteraf van deze snelle beslissing?

´Nou, toen ik het script bekeek moest ik wel even slikken… Zó veel dialogen. Maar geen spijt, nee. Het voelt echt als once in a lifetime! Het is heel veel werk, dat is waar, want ik zit in alle scènes en ik moet van alle markten thuis zijn. Daardoor waren de repetities ook heel intensief, maar deze druk kan ik gelukkig goed aan. De samenwerking met het creatieve team is heel goed. Philharmonie zuidnederland, geleid door de geweldige David Stern, doet het fantastisch en begrijpt echt de stijl van deze productie.´

Over de stijl gesproken: deze Lady is niet echt een klassieke opera, maar een combinatie van een drama, een muzikale komedie en een show. Welke elementen zitten er, volgens jou, het meeste in?

´Het is een show! Je zou het kunnen omschrijven als toneelstuk met musical-achtige muziek maar dan wel uitgevoerd met een groot symfonisch orkest en met hoofdrolspelers die écht moeten kunnen zingen. Voor mij is het zelfs het toppunt van theater. Operaliefhebbers, musicalfans en mensen die van toneel houden: ik denk dat iedereen hier blij van wordt. Er zit voor iedereen iets in.

Ik vind het zo fijn dat er nu bij operagezelschappen steeds meer aandacht wordt besteed aan projecten die meer stijlen en genres bij elkaar brengen. Persoonlijk hou ik bijvoorbeeld van Puccini, Mozart en Strauss, maar ook van cross-over repertoire dat allerlei barrières doorbreekt. Producties die het operapubliek in aanraking brengen met andere stijlen, maar die ook jongeren de kans geven om klassieke muziek akoestisch te ervaren, live en met een groot orkest.´

Het eerste wat men ziet is natuurlijk de titel. Als je helemaal niets van Lady in the Dark weet en alleen op de titel en de aankondiging afgaat, word je er niet bepaald vrolijk van. Twijfels, besluiteloosheid, paniekaanvallen, depressie, psychoanalyse – het lijkt erop dat het publiek wordt uitgenodigd om naar een zwaar psychologisch drama te komen kijken.

´

´Ik zou het ontzettend jammer vinden als men niet verder dat de titel kijkt. Liza Elliott komt op het punt dat ze even niet meer weet wat ze moet doen, en in die zin beweegt ze zich inderdaad ‘in het donker’. Door steeds meer met Dr. Brooks te gaan praten, die wel raad weet met Liza’s woede, paniek en angst, krijgt ze meer lucht en licht in haar leven. Het idee van het stuk is eigenlijk dat je altijd met iemand kunt praten als je ‘in the dark’ zit. Zelfs als je er niet in gelooft, het helpt wel.

Het is geen donker stuk, maar wel emotioneel. Liza reageert sterk op alles wat er om haar heen gebeurt. Je kunt met haar meelachen maar ook een traantje wegpinken. In een flashback scène naar haar kindertijd wordt het duidelijk waarom ze zo in de knoop zit. Je hoort dan een zucht door de zaal gaan, als reactie op de heftigheid van de gebeurtenissen. Dat het publiek zo meeleeft vind ik altijd heel bijzonder om te voelen!

De droomscènes zijn één grote show, heerlijk overdreven en echt in de oude Hollywood stijl. Er gebeurt ontzettend veel op het toneel, en dat zijn niet alleen maar ‘donkere’ dingen. Alle dialogen zijn in het Engels dus we hebben uitgebreide taal-coaching gehad. Sommige spelers moesten zich meer een “Southern” accent aanmeten en anderen, zoals ik, meer “General American”. Gelukkig merk ik elke avond aan het lachen uit de zaal dat het publiek alle grapjes en rijmpjes – en er zijn er zo veel in de tekst! – wel echt meekrijgt. Er is zo veel grappigs, luchtigs, moois en flitsend in deze voorstelling. Ik zou zeggen, denk aan Hollywood, circus en glamour!´

Kurt Weill is voor velen de componist van één stuk, Die Dreigroschenoper. De liederen van zijn Berlijnse periode zijn het meest bekend, van zijn Franse jaren al iets minder. In Amerika bestudeerde Weill echter de nieuwste muziekrages, populaire muziek en musicals. Hoe Amerikaans is deze Lady voor jou?

´Héél Amerikaans, je kunt hier zeker de invloed van Gershwin in herkennen en van oude Hollywood filmmuziek. Alles is hier meer gestroomlijnd, veel smoother en melodieuze dan in de Dreigroschenoper, het grillige van Weills beginjaren zit er niet meer in. Ik moet meteen waarschuwen: het stuk zit vol oorwurmen, die melodieën blijven maar in je hoofd hangen.

Deze Lady in the Dark is ook veel toegankelijker, theatraler en zelfs filmischer dan Weills eerder werken. De dromen van Liza zijn net fantasiewerelden. “Glamour dream’ is puur Hollywood, hier hoor je de filmmuziek in. “Circus dream” komt het meest in de buurt van het Duitse Kabarett.´

Klassieke en populaire muziek, jazz en cabaret: elke stijl en genre vraagt om een eigen benadering en techniek. Hoe voelt het voor jou om in Weills kruitvat van stijlen en genres je weg te moeten vinden?

´Het voelt heerlijk. Dankzij mijn achtergrond in zowel klassieke zang als ook muziektheater werk ik graag met cross-overs, waar toneel en zang bij elkaar komen. Ik merkte tijdens de repetities dat ik veel dingen intuïtief deed, op gevoel. Een echte jazz-zangeres zou er waarschijnlijk veel meer van kunnen maken, maar dat is juist het lastige van dit stuk, je moet alles kunnen. Ik pretendeer geen volleerd actrice te zijn, maar ik voel me in deze rol als een vis in het water. Dat is precies wat ik als zangeres wil doen.´

Lady in the Dark is een grote en technisch ingewikkelde voorstelling, waar ontzettend veel op het toneel gebeurt. Je bent zelf ook de hele tijd in beweging.

´De rol van Liza is veeleisend en heel intensief. Ik moet eerst even hier zijn, dan weer snel daar naartoe, hier heb ik een quick change, daar nog 23 seconden voor iets anders, jurkjes, mantelpakjes, noem het maar op. Ik ren van scène naar scène. Het geeft mij precies het gevoel dat Liza ook heeft, een soort lichte paniek – waar moet ik naar toe, wat moet ik doen. Ik weet dat natuurlijk wel, ik ben erop voorbereid, maar juist dat gevoel creëert die opgejaagdheid van Liza.

Deze voorstelling is avontuurlijk en uitdagend in alles, ik denk dat niet ieder gezelschap zich aan een dergelijke productie zou wagen. Opera Zuid is avontuurlijk en vernieuwend, men heeft hier de visie en maakt producties die grenzen doorbreken. Het is een fijn gezelschap dat niet bang is om de nieuwe, niet-geijkte paden te bewandelen. Ik vind het heel inspirerend, en gun Opera Zuid meer steun, grote podia en een groot bereik. Dit gezelschap verdient het.´

Verder lezen, luisteren en kijken

Lady in the dark is nog te zien op 1, 6, 8 en 11 december.

Franz Straatman schreef een lovende recensie over Lady in the Dark

Trailer van Lady in the dark van Opera Zuid

Kijkje achter de schermen bij Lady in the dark

Maartje Rammeloo zingt ´I wish it so´van Marc Blitzstein, tijdgenoot en collega van Kurt Weill.