Animal Farm de opera in première bij DNO
Op 3 maart gaat Animal Farm de opera, als onderdeel van het Opera Forward Festival in première bij De Nationale Opera. Franz Straatman zal een recensie schrijven. Hij heeft voor iedereen die een kaartje heeft weten te bemachtigen om de opera te gaan zien en voor iedereen die geïnteresseerd is in deze nieuwe opera, een introductie geschreven.
Met twee boeken vergaarde de Britse auteur George Orwell (1903 – 1950) eeuwige schrijversroem: de dierenfabel ‘Animal Farm’ uit 1945 en vervolgens met de roman ‘1984’, gepubliceerd in 1949. Ook al heb je de boeken nooit gelezen, twee kenmerkende regels kent vrijwel iedereen. Uit ‘Animal Farm’ de stelling’ Alle dieren zijn gelijk maar sommige dieren zijn meer gelijk dan andere’ en uit ‘1984’ de kreet ‘Big Brother is watching you’, oftewel ‘Grote Broer ziet u’ volgens de Nederlandse vertaling.
In beide werken stelt Orwell de machinaties aan de kaak die totalitaire regimes ontwikkelen om bevolkingen hun vrijheden te ontnemen. Zij gebruiken machtsmiddelen om meningen te onderdrukken, zoals camera-systemen in alle privé-huizen, de praktijk van het regime beschreven in ‘1984’. Door middel van propaganda en gelijkschakeling van de media benevelen de machthebbers de publieke opinie met valse informatie. ‘Animal Farm’ beschrijft hoe dieren in opstand komen tegen de boeren die hun bazen zijn. Maar vervolgens geraken zij in een nieuwe onderdrukking doordat een groep dieren, de varkens, niet alleen de leiding op zich neemt, maar ook zichzelf boven de andere dieren stelt.
Waarschuwing
Orwell duidde met zijn allegorie op de Sovjet Unie. Na de opstand tegen het regime van keizer (tsaar) Nicolaas II en zijn adellijke toplaag, groeide er in Rusland een nieuwe dictatuur, vanaf 1924 onder leiding van de steeds wreder wordende Jozef Stalin. De overtuigde socialist Orwell zag dit met lede ogen aan, en schreef zijn dierenverhaal als een waarschuwing. Hij zag dat de meerderheid van de Engelsen niet in staat was om de ware aard van het Sovjet-regime in te schatten, zo schreef Orwell in zijn inleiding bij de vertaling van zijn werk in het Oekraïns! (1947). In 1988, bij de inzet van de ‘glasnost’ van partijleider Michail Gorbatsjov, werd ‘Animal Farm’ voor het eerst in toen nog de Sovjet-Unie gepubliceerd.
Hij wilde de Sovjet-mythe ontmaskeren door middel van een voor iedereen gemakkelijk te begrijpen verhaal. Hij zag eens in het dorp waar hij woonde, hoe een kleine jongen een enorm karrenpaard aan het mennen was. Telkens als het paard probeerde te draaien, sloeg de jongen het met een zweep. Het viel Orwell in dat, als zulke dieren zich maar bewust zouden kunnen worden van hun kracht, de mens geen enkele macht over hen zou hebben. Die ervaring gaf de aanzet tot het schrijven van ‘Animal Farm’.
Zeven geboden
De mishandeling van de dieren op de ‘Manor Farm’ van boer Jones, leidt tot een revolte van de beesten. Het oude varken Old Major belooft een beter leven, vrij van menselijke onderdrukking. Zeven geboden moeten garanderen dat zij elkaar als gelijken behandelen. Maar de varkens eisen een leidende rol op, waarbij het varken Napoleon zich dictatoriale macht toe eigent. Hij noemt zich ‘De Grote Leider’. En aanval van boer Pilkington wordt afgeslagen, waarna in een bacchanaal het feest uitdraait op afrekeningen in Sovjet stijl, waarvan het paard Boxer het slachtoffer is.
Het boek sloeg meteen enorm aan in de beginfase van de ‘Koude Oorlog’. De BBC vermaakte in 1947 het verhaal tot een hoorspel. In 1954 verscheen er een tekenfilm van. In 1984 volgde een bewerking voor muziektheater door Peter Hall.
En nu is er dus ‘Animal Farm, de opera’. De Italiaanse theatermaker Damiano Michieletto opperde het idee om Orwells fabel om te werken tot opera. ‘Het gaat over wezenlijke dingen als macht, onderdrukking, propaganda. Het is een wreed verhaal, maar het bevat ook komische elementen,’ aldus Michieletto in een toelichting in het programmaboek. Hij vond een goed gehoor voor zijn plan bij De Nationale Opera, die hem koppelde aan componist Alexander Raskatov. DNO kende hem van zijn succesvolle wereldpremière ‘A dog’s heart’ uit 2010 en de herneming in 2017. ‘Hondenhart’ in Nederlandse vertaling, was een bewerking van een roman van Michail Boelgakov (1925).
Drie ‘e-woorden’
Voor de tweede opera van Raskatov werkte Ian Burton de boektekst om tot libretto. De componist merkt op dat hij in de opzet van Burton veranderingen aanbracht om het verhaal spannender en duidelijker te maken. ‘Er zijn drie ‘e-woorden’ die voor mij uitdrukken wat deze opera moet zijn: energiek, excentriek en extravagant. Ik vind het belangrijk dat de opera communiceert met haar publiek. Iemand die zonder voorkennis naar de voorstelling komt, moet direct door het verhaal en de muziek worden gegrepen.’ Aldus de componist in een interview in het zeer informatieve programmaboek.
Hij vulde zijn compositie met korte muzikale lijnen en scherpe contrasten. ‘Naast melodie en kleur is het van belang een ritme te vinden dat vat krijgt op de oren van de toeschouwers. Ik zocht naar een manier om een vergeten structuur van de ‘oude’ opera terug te vinden en toe te passen in een nieuwe situatie. Een methode om met melodie en ritme de aandacht van de toeschouwers te vangen en vast te houden’, aldus de Raskatov.
Alhoewel het een allereerste uitvoering betreft, koos Damiano Michieletto er als regisseur niet voor om het libretto getrouw uit te voeren. Bj hem geen plattelands romantiek van een boerderij, maar de wrede wereld van een slachthuis. De tien dieren in het tableau van 21 personages, zitten in kooien gevangen. In drie bedrijven, negen scènes en een epiloog ontrolt zich het drama van een dierenwereld die in de woorden van regisseur Michieletto gereduceerd zijn tot productie voor het comfort van de mensen. Een betere ondersteuning van haar doelstellingen kan de Partij voor de Dieren niet krijgen.
Slangenmens
In de rolbezetting zijn zeven Nederlandse zangers opgenomen. Marcel Beekman speelt de rol van de boer Jones, terzijde gestaan door Francis van Broekhuizen als mevrouw Jones. In de rol van de andere boer, Pilkington, acteert Frederik Bergman. In de dierenrollen zingen de bariton Misha Kiria de rol van Napoleon en de bas Gennady Bezzubenkov de rol van het varken Old Major. Bezzubenkov maakte al eerder kennis met de muziek van Raskatov door zijn deelname in ‘A dog’s heart’ in de herneming van 2017. Opvallende toevoeging in de solistenbezetting is een contortionist, oftewel een slangenmens, de acteur Li Ling Kassing.
De muzikale leiding is in handen van Bassem Akiki, als dirigent onlangs succesvol in de realisatie van de wereldpremière van ‘On purge bebé’ van Philippe Boesmans in de Brusselse Munt. In Amsterdam dirigeert Akiki het Nederlands Kamerorkest, het Operakoor met 24 zangers en een kinderkoor van 16 stemmen.
Verder lezen, kijken en luisteren
Hier de trailer van Animal Farm.
Een kijkje achter de schermen bij Animal Farm
De voorstellingen van Animal Farm zijn volledig uitverkocht, maar op de dag van de voorstelling zijn vaak nog kaarten te verkrijgen. Daarom hier alle data: 3 maart, 20.00 uur première, zondag 5 maart matinee, 14.00 uur, 8 en 10 maart 20.00 uur, zondag 12 maart matinee 14.00 uur, 14 en 17 maart 20.00 uur, allemaal in De Nationale Opera en Ballet in Amsterdam.
Op Place de l’Opera zal Franz Straatman verslag doen van de première.
De auteur
