Weerstand wordt liefde van Wiard Witholt
Wiard Withold is een Nederlandse zanger die al jaren in Duitsland aan het operahuis van Augsburg verbonden is. Daar zingt de bas-bariton een heel uiteenlopend repertoire van Valentin ( Faust) en Albert (Werther) via Papageno ( Die Zauberflötte) tot Onjegin en Enrico in Lucia di Lammermoor.
Nu komt hij met het ensemble van de Opera van Wuppertal als Mr. X. E. naar het Muziekgebouw aan ‘t IJ in Amsterdam in een unieke voorstelling: Angel’s Bone van Du Yun en librettist Royce Vavrek. De opera in de regie van Jorinde Keesmaat wordt daar op 9 november voor een zo goed als uitverkochte zaal uitgevoerd. Het stuk is heftig, emotioneel, met een nare inhoud en complexe muziek. Een echtpaar vindt twee engelen die ze gaan uitbuiten, seksueel misbruiken en mishandelen. Een opera over mensenhandel en menselijk geweld, bekroond met de Pulizerprijs voor muziek in 2018.
Hoe was de eerste kennismaking met dit werk?
Wiard Witholt: ‘In Augsburg hebben we de Europese première van dit stuk al in februari gedaan (in de regie van Antje Schubb). Ik had enorm veel weerstand toen ik begon aan het stuk, moet ik eerlijk bekennen. Het was meer haat dan liefde in het begin, maar de omstandigheden waren niet ideaal. Ik had net Il viaggo a Reims van Rossini gezongen. Ik ben geen Rossini bas, maar ik heb de noten. Voor mij is een Rossini bas iemand als Samual Ramey met een heel donkere kleur en dat ben ik niet. Ik heb mijn stem daar naar toe gewerkt en dat lukte ook wel en kreeg goede kritieken, maar toen kwam dit ( wijst naar het piano uittreksel van Angel’s Bone) en dat is veel hoog en hard, soms ook echt schreeuwen en modern. Veel meer op expressie en niet op mooi zingen. Precies in diezelfde periode hadden we de ‘Wiederaufnahme’ (de herneming) van Peter Grimes hier en daarin zing ik Balstrode, lyrisch dus en ik had nog een Schöne Müllerin. Dat was mijn december maand… en ik had ook nog corona, dus geen goede start. Het was ook nog de periode waarin Angelina (Ruzzafante) is gestorven en de voor-generale van Angel’s Bone was op de dag haar begrafenis. Dus het was allemaal heel zwaar.
Emotioneel en qua thematiek is het zo heftig. Aan het einde van de première was ik een psychisch en lichamelijk wrak want we hebben het stuk elke dag helemaal gespeeld. Twee weken lang hadden we elke dag een doorloop. Het is niet lang, een uur en een kwartier, dus dat kon, maar het was een beetje ‘too much’. Maar door alles zit het er zo goed in. Ik heb het stuk me echt helemaal eigen gemaakt.
Toen kwam er bericht, en dat wisten we wel, dat het in Wuppertal ging en dat ik stand by moest zijn, mocht er daar iets fout gaan zodat ik dan kon inspringen, want ik heb natuurlijk een marktvoordeel omdat ik de enige ben (in Europa) die de rol kent.
Toen kwam daar inderdaad een om-bezetting want de jonge zanger kon het na twee weken emotioneel niet meer aan. Toen kwam er een Amerikaan en ik was blij dat ik op vakantie was, maar had het eventueel wel vanuit de coulisse kunnen zingen als die zanger ziek was geworden. Toen kwam er heel laat deze productie in Amsterdam omdat Jorine (Keesmaat) artist-in-residence is in het Muziekgebouw. Jorinde had toen spontaan geroepen dat we wel een gastvoorstelling konden geven van Angel’s Bone, omdat die voorstelling in Wuppertal een succes was. Die voorstelling was voor een buitenlocatie, een fabriekshal, gemaakt en paste precies in de zaal in Amsterdam. Het heeft een klein orkest en de hele productie kon goed reizen. Toen hebben ze bij Augsburg vrij voor mij gevraagd dus mocht ik het weer gaan doen.’
Schizofreen
Heb jij geen schizofrene gevoelens gehad toen je de partituur opensloeg en zag wat voor compleet verschillende stijlen van muziek er in de opera zitten?
‘Daar ben ik eerlijk gezegd nooit zo bang voor. Ik heb geen blokkades of zo voor dat soort nieuwe dingen. Het bizarste wat ik op dat gebied gedaan heb was een project met Pierre Audi, in Passion van Pascal Dusapin. Daar heb ik me, om het in te studeren, drie maanden opgesloten en vluchtte mijn man altijd het huis uit omdat hij het zulke vreselijke muziek vond.’
Maar daar ben je dan wel voor genomineerd toch (voor de Helpmann Awards voor de “Best male performer“-award)?
Wiard:’ Ja, maar het klink gek, maar het is echt zo dat ik een soort gave heb, een knop in mijn hoofd, die ik om kan zetten als een stuk te moeilijk lijkt. Dan wil ik juist nog veel meer dat het me lukt om het goed in te studeren en laten zien dat ik het kan. Dat vind ik veel leuker dan een rol waarvan ik denk; ‘dat kan ik toch wel.’ Ik houd echt van gekke uitdagingen. Dat daagt míj́ uit en brengt me een stukje verder.’
Dan ben je met dit stuk aan je trekken gekomen.
Wiard: ‘Het voordeel van dit stuk is dat je stem er flexibeler van wordt. Ik zal niet zeggen altijd gezonder, maar ik zit weer in zo’n hele drukke periode. Vorige week heb ik de première van mijn eerste Onjegin gezongen, de week ervoor zong ik de Minister in Fidelio in de herneming, weliswaar een kleine rol, maar hij moet er zijn. We repeteren nu Lucia di Lammermoor en daarin zing ik Enrico en dan heb ik nog de première van de herneming van The fairy queen, van Purcell, morgen weer Fidelio en dan repetities met de tenor voor het duet uit Lucia en dan ’s avonds rijdt mijn man me gelukkig naar Wuppertal voor repetities van Angel’s Bone, dus ja, een beetje schyzo ben ik nu wel, maar de knop staat op ‘aan’.
Gelukkig heb ik hier in Augsburg een geweldige nieuwe zangleraar. Die zegt me dat ik in een nieuwe (stem)positie alles kan zingen. Het is ook een soort mind set dat je lang hebt gedacht: ‘ik kan alleen maar dit of dat zingen’. Ik kon dankzij een beurs een leraar zoeken en zocht altijd naar waar mijn stem ‘hoorde’. Ik zong hoge bariton partijen en ik ontdek dat mijn stem anders is en met de leraar vind ik nu waar die stem zit en hoort.’
Angel’s Bone is een stuk dat je moet zien.
Wiard:‘Ik denk als dit goed ontvangen wordt, dat er een nieuwe mogelijkheid voor deze productie of de andere uit Augsburg zou kunnen komen. Als je een goede productie hebt van dit stuk, kan je er meer van maken dan wat de muziek alleen biedt. Muzikaal vind ik het een beetje een ratjetoe van stijlen en dat is ook zo.’
Mengvormen
Het handelsmerk van Du Yun is die vermenging van stijlen en culturen in haar werk. In de opera komen twee engelen terug naar de aarde waar ze zo naar verlangen. Ze worden gevonden door het echtpaar X.E die de engelen kortwieken en ze als sekslaven laten misbruiken. Mr. X pleegde in de versie in Augsburg op het einde zelfmoord.
Wiard:’ Ik heb met de componist en librettist gepraat omdat ik de zelfmoord van mijn karakter Mr. X.E. niet helemaal begrijp. Dat komt voor mij dramaturgisch te snel. Ze zeiden dat je het eigenlijk als een soort stripverhaal moet zien. Je ziet de plaatjes, maar moet invullen wat er tussen de plaatjes gebeurd is. In de productie van Jorinde pleegt hij overigens geen zelfmoord, maar wordt hij door de engelen gedood.
Ik heb voor deze voorstelling een heel lange brainstorm met Jordine (Keesmaat) gehad omdat ik heel erg de rol uit de regie van Antje Schupp in mijn hoofd had.
Jorinde ziet Mr X.E. en zijn vrouw als een echtpaar in een huwelijk waar niets meer is. Mr X.E is het werktuig van Mrs. X. Zij wil de engelen plukken en mishandelen. Hij heeft daar eerst veel weerstand tegen. Hij wil ze in het begin nog goed behandelen. Maar zij wil beroemd worden en zingt ook steeds: ‘I want to be legendary’. Het huwelijk is compleet kapot en Mr X. is volgens Jorinde impotent en de engelen staan voor de onvervulde kinderwens. De engelen zijn echter in het stuk meer symbolisch dan dat ze daadwerkelijk religieuze figuren zijn, dat het niet per sé de Katholieke Kerk is, ondanks dat er natuurlijk een gebed in zit waarin Mrs X. zich vergelijkt met de Maagd Maria die onbevlekt ontvangen is.
De opera is ook een aanklacht tegen de Amerikaanse hypocriete samenleving. Naar buiten zijn we goede mensen, doen we aan liefdadigheid, maar als het om eigen hachje gaat en we geld kunnen verdienen, dan doen we dat ten koste van alles.
In het leven van de Chinese componiste hebben in haar buurt kinderen opgesloten gezeten en werden ze als slaven behandeld, heeft ze verteld. Maar het is overal. In Oostenrijk , in Drenthe. Het stuk is super actueel. Misbruik, moderne slavernij, uitbuiting, allerlei thema’s die van alle tijden zijn en daarom hebben zo veel mensen, ondanks dat het helemaal geen fijne opera is, er een connectie mee.’
In een tweede deel van ons gesprek praat Wiard over andere rollen, zijn ontwikkelingen als zanger en meer…..
Verder lezen, kijken en luisteren.
Aria Sydney, oftewel een versie van Il Viaggio a Reims van Rossini met Wiard Witholt
Wiard Wiholt maakte een prachtig in memoriam voor Angelina Ruzzafante.
In 2016 sprak Wiard Witholt met Jordi Kooiman over een andere uitdaging.
De auteur
